De meeste mensen zijn ervan overtuigd dat koffie niet goed is voor de gezondheid van het hart en de bloedvaten. Koffie drinken verhoogt de bloeddruk en vergroot het risico op hart- en vaataandoeningen. Wie echter de wetenschappelijke literatuur erop naslaat, ziet dat de effecten van koffie veel minder eenduidig zijn. Koffie drinken blijkt zowel een gunstig als een ongunstig effect te kunnen hebben op de endotheelfunctie, het functioneren van de binnenbekleding van het hart en de vaatwanden. Endotheel dysfunctie kenmerkt zich door vasoconstrictie en hypertensie en wordt gezien als de belangrijkste oorzaak van hart- en vaatziekten. Een gezond endotheel gaat daarentegen samen met een lagere bloeddruk en minder kans op cardiovasculaire problemen.
Koffie is een chemisch complexe stof met honderden bestanddelen, waaronder een grote hoeveelheid polyfenolen. Chlorogeenzuren zijn de meest voorkomende antioxidanten in koffie en verantwoordelijk voor het gunstige effect op de endotheelfunctie. Bij het branden van koffie gaan chlorogeenzuren verloren en wordt hydroxyhydroquinon (HHQ) gevormd. Deze stof blijkt het herstel van de endotheelfunctie door chlorogeenzuren juist te remmen en de productie van reactieve zuurstofverbindingen (ROS) te bevorderen. Het lijkt er dus op dat het effect van koffie op de endotheelfunctie wordt bepaald door de gehaltes van deze twee stoffen. Een kop koffie (ca. 200 ml) bevat circa 70-350 mg chlorogeenzuren en 0,1-1,7 mg HHQ. De hoeveelheid chlorogeenzuren verschilt per bonensoort, brandwijze en maling (zie tabel).
TABEL 1: De hoeveelheid chlorogeenzuren verschilt per bonensoort, brandwijze en maling. French roast bevat geen chlorogeenzuren meer.
In een recente Japanse studie is het effect van koffie met hoog gehalte aan chlorogeenzuren en wisselende hoeveelheden HHQ op postprandiale endotheel disfunctie onderzocht. Aan het onderzoek deden 37 50-plussers met hoognormale bloeddruk of milde hypertensie mee. Na een lichte maaltijd kregen ze ofwel een kop koffie met 412 mg chlorogeenzuren en 0,11 mg HHQ (drank A), een kop koffie met 378 mg chlorogeenzuren en 0,76 mg HQQ (drank B), of een koffiedrank zonder chlorogeenzuren en met 0,1 mg HHQ (drank C, placebo). Een week later werd het onderzoek herhaald, waarbij iedereen een andere koffie(drank) kreeg dan bij het eerste onderzoek. Voorafgaand aan het onderzoek en 1 en 2 uur na het nuttigen van de maaltijd werd de flow-gemedieerde vaatverwijding gemeten en werden bloedmonsters genomen.
Uit de gevonden resultaten blijkt dat koffie met veel chlorogeenzuren en weinig HHQ de flow-gemedieerde vaatverwijding verbetert en de plasmawaarden van 8-isoprostaan, een marker voor oxidatieve stress, verlaagt (oxidatieve stress speelt een cruciale rol bij het ontstaan en in stand houden van endotheel dysfunctie door de beschikbaarheid van stikstofoxide (NO) te verminderen). Deze effecten werden niet waargenomen na consumptie van de koffie met veel chlorogeenzuren en veel HHQ of de placebodrank. Volgens de onderzoekers kan het drinken van slechts één kop koffie met een hoog gehalte aan chlorogeenzuren en een laag gehalte aan HHQ postprandiale endotheel dysfunctie herstellen door het verminderen van oxidatieve stress.
Nergens ter wereld wordt meer koffie gedronken dan in Nederland: volwassenen drinken gemiddeld ruim 4 kopjes koffie per dag. Welke koffie we kiezen om deze kopjes mee te vullen kan daarom een aanzienlijke impact hebben op de gezondheid van ons hart en onze bloedvaten.
(WD)
Bronnen: Kajikawa M et al: Coffee with a high content of chlorogenic acids and low content of hydroxyhydroquinone improves postprandial endothelial dysfunction in patients with borderline and stage 1 hypertension; European Journal of Nutrition doi: 10.1007/s00394-018-1611-7, 2018 [Epub ahead of print]; Suzuki A et al.: Hydroxyhydroquinone interferes with the chlorogenic acid-induced restoration of endothelial function in spontaneously hypertensive rats; American Journal of Hypertension 21(1):23-27, 2008; Kamae R et al: Hydroxyhydroquinone, a by-product of coffee bean roasting, increases intracellular Ca2+ concentration in rat thymic lymphocytes; Food and Chemical Toxicology 102:39-45, 2017; Moon JK, Yoo HS, Shibamoto T: Role of roasting conditions in the level of chlorogenic acid content in coffee beans: correlation with coffee acidity; Journal of Agricultural and Food Chemistry 57(12):5365-5369, 2009; Higdon J, Drake VJ: An Evidence-based Approach to Phytochemicals and Other Dietary Factors (2nd ed.); Thieme Publishing Group, 2012. ISBN-13 9783131418425; Buurma-Rethans EJM, van Rossum CTM: Koffieconsumptie; resultaten van VCP 2012-2014 (memo); RIVM, 18 juli 2017.