Deze nieuwe dieetfilosofie wordt uitgebreid uitgelegd in het boek ‘De hamster in je brein’, geschreven door de kinderartsen Felix Kreier en Maarten Biezeveld. Als zij het over de hamster hebben dan bedoelen ze de hypothalamus, een onderdeel van onze hersenen, niet groter dan een suikerklontje, met de belangrijke taak ervoor te zorgen dat wij niet doodgaan van de honger.
Goed geregeld, zult u denken. Maar bedenk wel dat het een evolutionair oeroud systeem is, gebaseerd op wisselende hoeveelheden voedsel. Als er voldoende eten voorhanden was, besloot de hypothalamus dat wij flink moesten gaan hamsteren om tijden van schaarste te kunnen overleven. En die gewoonte zijn we helaas nog niet afgeleerd. Zodra onze hamster, de hypothalamus, meet dat er een ‘tekort’ van voedingsstoffen in ons bloed dreigt te ontstaan, geeft deze direct een signaal af: ETEN. Met als gevolg, in onze huidige tijd van overvloed aan gezond en minder gezond voedsel: overgewicht bij een groot deel van de bevolking.
Een ander hersengebied dat ook invloed heeft op ons gewicht is het limbische systeem. Het signaleert dat we honger hebben en beloont ons na het eten met een verzadigingsgevoel. Jammer genoeg treedt dat goede gevoel niet alleen op na een gezonde salade, maar ook na het verorberen van een pak stroopwafels. Kortom, het limbische systeem is om die reden ook geen betrouwbare hulp als je gewicht wilt verliezen.
Maar geen paniek, gelukkig hebben we ook een prefrontale cortex. Wanneer we om welke reden dan ook vinden dat we moeten afvallen, dan kan deze beslisser in het brein ons hierbij helpen. Zodra de hamster een eetsignaal verspreidt kan de prefrontale cortex besluiten dat het verstandiger is om een appel te nemen dan een stuk chocola, als je gewicht wilt verliezen. Hier moeten we wel een kanttekening bij plaatsen: wanneer de prefrontale cortex andere zaken aan het hoofd heeft (bijvoorbeeld of je huidige hypotheek nog wel voldoet aan de verwachtingen) en daardoor niet meer de volledige focus heeft op ‘afvallen’ dan moet je zelf ook alert blijven. Want voor je het weet eet je toch gedachteloos die gevulde koek in plaats van het bakje komkommer. Vet en calorierijk, daar houdt de hypothalamus nu eenmaal van. En het lichaam luistert naar dát deel van de hersenen dat het hardst roept.
Hoe werkt de hamster-breinmethode?
In hun boek geven Kreier en Biezeveld tips om af te vallen. Het is geen boek vol voedingsadviezen of recepten maar het leert je hoe ons brein werkt. En hoe je dat kunt misleiden, zodat je wel een verzadigd gevoel krijgt maar met minder calorieën. Een kleiner bord kan bijvoorbeeld zo’n trucje zijn omdat het dan optisch lijkt of je meer eet. Krijg je op een gegeven moment (bijvoorbeeld tussen de maaltijden) opeens een hongergevoel? Kom dan in beweging. “De hypothalamus laat je met rust als je in actie bent. Als je gaat jagen moet je immers ook niet gehinderd worden door een rommelende maag”, aldus de schrijvers.
Een andere tip: zorg dat je voldoende slaapt als je wilt afvallen. Te weinig slaap heeft een negatieve invloed op de aanmaak van bepaalde hormonen die te maken hebben met eetlust en verzadiging.
Maar de allerbelangrijkste boodschap is wel dat je niet te veel moet afvallen in korte tijd (maximaal 200 g per week). Te groot gewichtsverlies veroorzaakt namelijk paniek bij onze hamster. Wanneer dat gebeurt, dan schiet de hypothalamus in de overlevingsmodus. De hele basisverbranding gaat dan in de spaarstand, met als gevolg dat je nog minder moet eten en nog meer moet bewegen om af te vallen.
De hamster mag wel een hongergevoel ervaren maar zonder daar stress van te krijgen. Hiervoor kun je je hersenen trainen, net zoals je spieren kunt trainen. Kook bijvoorbeeld je eigen maaltijd, snijd de ingrediënten en roer in de pan. Als er eten in aantocht is, kalmeert de hypothalamus. Eet bewust, niet snel achter de computer. Geniet ervan, dat is beter voor je spijsvertering en voor je verzadigingsgevoel.
De oeroude opdracht van de hypothalamus is nu eenmaal om ons in leven te houden en ons met alle macht te behoeden voor een hongerdood. En dat zal hij blijven doen.
(HH)
Bronnen: Kreier F, Biezeveld M: De hamster in je brein – Methode voor duurzaam gewichtsverlies; Bertram + De Leeuw Uitgevers BV, Haarlem, 2020. Sevil M: Afvallen? Dan moet je eerst de ‘hamster’ in je brein temmen; AD, 27 juni 2020.