Nutriënten voor het oog

Inleiding
Onze ogen verschaffen onze hersenen, als kleine periscopen, informatie over wat er in onze omgeving gebeurt. Staafjes, kegeltjes, achterste oogkamer, vaatvlies, blinde vlek, nervus opticus, een kleine bloemlezing uit de onderdelen van dit bijzondere en complexe zintuig.

Tegenwoordig worden onze ogen meer en meer belast door werken achter een computerscherm, langdurig televisiekijken of met onze smartphone in de weer zijn. Daarnaast kan er schade aan het oog ontstaan door veroudering en blootstelling aan zonnestralen. Gezonde voeding, voldoende beweging en voldoende rust voor de ogen zijn belangrijke ingrediënten om beschadigingen aan het oog te beperken. Daarnaast is er een scala aan specifieke voedingsstoffen die een gunstig effect hebben op onze ooggezondheid.

Wist u dat …
… de spieren in onze ogen de actiefste spieren in ons lichaam zijn?
… onze ogen uit meer dan 2 miljoen verschillende onderdeeltjes en spiertjes bestaan?
… je niet kunt niezen met je ogen open?

Een overzicht van een aantal belangrijke vitaminen, mineralen, carotenoïden, vetzuren en fytonutriënten.

Vitaminen en mineralen

Vitamine A
Vitamine A, een in vet oplosbare vitamine, is een essentiële voedingsstof en betrokken bij verschillende fysiologische functies in het menselijk lichaam. Het behoud van een goed zicht is wellicht één van de bekendste eigenschappen van deze vitamine.

Er zijn twee belangrijke vormen van vitamine A:

  • Retinol is de actieve vorm die direct door het lichaam gebruikt kan worden en voornamelijk voorkomt in dierlijke bronnen van vitamine A, zoals lever, boter, eidooier en kaas.
  • Bèta-caroteen (provitamine A) zit in plantaardige bronnen (met name wortels en groene bladgroenten) en kan door het lichaam naar behoefte worden omgezet in vitamine A.

De meeste vitamine A in ons lichaam bevindt zich in en achter het netvlies. Het oog is dan ook een van de eerste weefsels dat schade ondervindt door een tekort hieraan. Een van de deficiëntiesymptomen is nyctalopie ofwel nachtblindheid. Bij weinig licht of in het donker kijken we hoofdzakelijk met de staafjes omdat deze veel lichtgevoeliger zijn dan de kegeltjes. Rodopsine is een lichtgevoelige rode kleurstof in de staafjes dat onder invloed van licht wordt afgebroken. Vitamine A is nodig om uit de ontstane stoffen samen met enzymen weer nieuwe rodopsine aan te maken. Bij een tekort aan vitamine A daalt de concentratie aan rodopsine, hetgeen leidt tot verminderd zicht in het donker. Bij nachtblindheid zijn altijd beide ogen in dezelfde mate aangetast. Als er slechts één oog is aangedaan is er sprake van een oogziekte.

In ontwikkelingslanden is een chronisch vitamine A-tekort de belangrijkste oorzaak van blindheid.

Een andere oogziekte als gevolg van een vitamine A-gebrek is xeroftalmie, die zich kenmerkt door een abnormale droogheid van het bindvlies en netvlies en kan leiden tot verhoorning van het netvlies. Vitamine A-suppletie voorkomt of remt de symptomen van xeroftalmie bij kinderen.

Retinitis pigmentosa is een erfelijke oogaandoening die langzaam leidt tot slechtziendheid of blindheid omdat eerst de staafjes en daarna de kegeltjes niet meer optimaal of zelfs helemaal niet meer werken. Vitamine A-suppletie (15.000 IE/dag) kan de progressie van retinitis pigmentosa vertragen.

Staar of cataract is een oogaandoening waarbij het zicht steeds waziger wordt ten gevolge van vertroebeling van de ooglens. Vitamine A speelt een belangrijke rol bij de algehele gezondheid van het oog. Als antioxidant vermindert het de kans op (grijze) staar, zoals uit verschillende studies is gebleken.

Maculadegeneratie zorgt ervoor dat het gezichtsvermogen verslechtert doordat een deel van het netvlies, de macula helemaal achter in de oogbol, minder goed functioneert. Dit proces begint vaak na het 55e levensjaar. Dat is dan ook de reden waarom men vaak spreekt over leeftijdsgebonden maculadegeneratie (LMD). Suppletie van vitamine A (of bèta-caroteen) in combinatie met vitamine C, E en zink kan de progressie van maculadegeneratie helpen vertragen.

Glaucoom of groene staar is een oogaandoening die vaak gepaard gaat met een hoge oogdruk waardoor de oogzenuw beschadigt. De twee meest voorkomende vormen zijn:

  • openkamerhoekglaucoom (chronisch glaucoom)
  • geslotenkamerhoekglaucoom (acuut glaucoom)

Onderzoek laat een verband zien tussen hoge innames van vitamine A, bèta-caroteen en vitamine B1 en een verlaagd risico op openkamerhoekglaucoom. Ditzelfde effect zien we trouwens ook bij een hoge inname van magnesium.

Vitamine D
Vitamine D is een groep van in vet oplosbare prohormonen, waarvan de twee belangrijkste vormen vitamine D2 (ergocalciferol) en vitamine D3 (cholecalciferol) zijn. Ons lichaam kan zelf vitamine D aanmaken uit cholesterol, een proces dat plaatsvindt in de huid onder invloed van uv B-straling. De aanmaak van vitamine D hangt af van de mate van blootstelling aan uv B-straling, die in Nederland alleen tussen 11.00-15.00 uur van mei tot medio september voldoende is. Daardoor zijn we de rest van het jaar afhankelijk van vitamine D uit voeding of supplementen.
Wereldwijd heeft meer dan een derde van de bevolking een vitamine D-tekort; sommige schattingen gaan zelfs uit van de helft. Risicogroepen zijn kinderen, zwangere en borstvoeding gevende vrouwen, ouderen, mensen met een donkere huidskleur, en mensen die weinig zonlicht krijgen of gesluierd zijn. De inname van vitamine D via de voeding is veelal ontoereikend, daarom is suppletie met vitamine D voor iedereen, maar zeker voor de eerdergenoemde groepen, van belang.

Studies
Droge ogen: er is al veel onderzoek gedaan naar het verband tussen vitamine D-status en droge ogen. Uit twee meta-analyses van klinische studies bleek dat mensen met het droge ogensyndroom significant vaker een lage vitamine D spiegel hadden. Gemiddeld was de vitamine D-spiegel 3,99 ng/ml lager dan bij mensen zonder droge ogen.Ooggezondheid: lage vitamine D-waarden worden ook in verband gebracht met verschillende oogproblemen zoals bijziendheid, leeftijdsgebonden maculadegeneratie, diabetische retinopathie en uveïtis (ontsteking van de binnenkant van het oog). Op celniveau vermindert vitamine D inflammatie, versterkt het de barrièrefunctie en promoot het de apoptose van kankercellen.

Zink
Het spoorelement zink is een essentiële nutriënt die betrokken is bij een scala aan metabole processen en zodoende van fundamenteel belang is voor onze gezondheid.
Organen met het hoogste zinkgehalte zijn de lever, alvleesklier (vooral in de bètacellen in de eilandjes van Langerhans), testikels, spieren, prostaat en last but not least het netvlies van het oog.

StudiesMaculadegeneratie: zinksuppletie blijkt een gunstig effect te hebben op het beloop van leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Zink komt in hoge concentraties voor in het netvlies van het oog en op grond daarvan is de mogelijke rol van zink bij LMD veelvuldig onderzocht. In een studie van de Age-Related Eye Disease Study Research Group met 3.640 patiënten met LMD bleek 80 mg zink (plus 2 mg koper) de kans op progressie van LMD met 25% te verminderen in vergelijking met placebo. Gecombineerd met een aantal andere antioxidanten (vitamine C, E en bèta-caroteen) nam de kans nog iets meer af: – 27%. Bij patiënten met een grote kans op progressie zorgde de combinatie van zink en andere antioxidanten zelfs voor een risicovermindering van 33%.

Onderzoekers van het Erasmus MC in Rotterdam hebben vastgesteld dat een hogere inname van zink, vitamine C, E en bèta-caroteen via de voeding of als supplement bij 55-plussers de kans op het ontwikkelen van LMD met 35% vermindert.

Carotenoïden

Carotenoïden zijn plantaardige kleurpigmenten die voor rode, gele en oranje kleur zorgen in fruit en groenten. Tot op heden zijn er in de natuur ongeveer 600 verschillende carotenoïden geïdentificeerd, die in diverse subgroepen worden ingedeeld en waarvan sommige een beschermende werking hebben tegen diverse degeneratieve (oog)aandoeningen. Bèta-caroteen, een van de bekendste, is al eerder genoemd als voorloper van vitamine A maar fungeert zelf ook als antioxidant en is essentieel voor het gezichtsvermogen.

Xanthofyllen
Astaxanthine, zeaxanthine en luteïne zijn een aparte groep zuurstofhoudende derivaten van caroteen, ook wel xanthofyllen genoemd, die essentieel zijn voor de ooggezondheid. Luteïne en zeaxanthine hebben een gele kleur, terwijl astaxanthine een felrode kleur heeft. De macula – ofwel gele vlek – en de ooglens van het menselijk oog zijn rijk aan deze carotenoïden. Hier absorberen ze het licht dat zichtbaar is voor het menselijk oog (40-500 nm), waardoor ze de macula en lens beschermen tegen schade door blauw licht. Daarnaast werken ze ook als krachtige antioxidanten en verminderen schade door oxidatieve stress en ontstekingen in het oog.
Voedingsbronnen van luteïne en zeaxanthine zijn cantaloupe meloenen, wortelen, maïs, oranje en rode paprika, vis, eieren en gojibessen.

Studies

Astaxanthine: het verband tussen astaxanthine-inname en de gezondheid van het oog werd aangetoond in een observationele studie. Mensen met relatief de hoogste plasma- astaxanthinewaarden hadden 27% minder kans op het ontwikkelen van kerncataract dan degenen met de laagste waarden.

Verder is het belang van astaxanthine voor gezonde en goed bevochtigde ogen bevestigd in interventiestudies. Zo verminderde suppletie met tweemaal daags 6 mg astaxanthine gedurende een maand klachten door droge ogen bij 60 volwassenen en ouderen. Daarnaast verbeterde dagelijkse suppletie met 12 mg astaxanthine gedurende vier weken de doorbloeding van het oog bij gezonde vrijwilligers.

Luteïne: deze carotenoïde kan niet door het lichaam worden aangemaakt, waardoor voldoende inname via de voeding essentieel is. Verschillende studies hebben het effect van luteïnesuppletie bij maculadegeneratie en diabetische retinopathie onderzocht met over het algemeen een gunstige uitkomst. In een meta-analyse werd dan ook geconcludeerd dat 10 of 20 mg luteïne per dag leidt tot hogere pigmentatie van de macula, verbeterde gezichtsscherpte en contrastgevoeligheid bij maculadegeneratie.

Daarnaast zijn er studies die een effect van suppletie met luteïne vonden bij myopie (bijziendheid) en grijze staar. Het verband tussen luteïne en myopie werd bevestigd in een observationele studie waarin hoge plasmagehaltes van luteïne werden geassocieerd met een verminderd risico op het ontwikkelen van bijziendheid bij ouderen (boven de 65 jaar). Mensen met de hoogste plasma-luteïnewaarden kregen ook minder vaak kerncataract (- 37%).

Vetzuren

Omega 3
Omega 3-vetzuren, en dan met name de langeketenvetzuren EPA en DHA, zijn belangrijk voor tal van functies in het lichaam. Naast vis- en krillolie is ook levertraan een goede bron van omega 3-vetzuren. Daarnaast levert deze olie ook significante hoeveelheden vitamine A en D.

Studies

Droge ogen: Het effect van suppletie met omega 3-vetzuren bij mensen met droge ogen is ook onderzocht in een meta-analyse, waaruit bleek dat omega 3-suppletie de symptomen van droge ogen kan verminderen. Dit werd ook gereflecteerd in een verlenging van de tear break up time en een hogere score op de Schirmer-test, die de traanproductie meet.
Een gerandomiseerde klinische studie liet zien dat suppletie met omega-3 echter alleen een significante verbetering van de traanosmolariteit veroorzaakte bij mensen met droge ogen. Deze positieve effecten waren sterker aanwezig bij het gebruik van krillolie (945 mg EPA en 510 mg DHA per dag) dan bij gebruik van een visoliesupplement (1000 mg EPA en 500 mg DHA per dag) in een klinische studie. Mogelijk heeft dit te maken met de aanwezigheid van astaxanthine in krillolie.

LMD: Voldoende inname van omega 3-vetzuren kan ook van invloed zijn op het risico op leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Uit een prospectieve follow-up studie met deelnemers aan de Nurses’ Health Study en de Health Professionals Follow-up Study is onder meer gebleken dat een hoge vetconsumptie (totaal-vet) het risico op LMD verhoogt met 54% in vergelijking met een geringe vetconsumptie. Een hoge inname van DHA daarentegen geeft 30% minder risico op LMD dan een geringe DHA-consumptie.

Blauw licht, niets nieuws onder de zon
Onze felste natuurlijke blauwlichtbron is de zon. In de loop van de evolutie zijn onze lichamen afgestemd op het spectrum van natuurlijk daglicht, dat bestaat uit een harmonieuze verdeling van de kleuren, die binnen een 24-uur cyclus verloopt: het circadiaanse ritme. Het blauwe licht van de ochtendzon remt het vrijkomen van het slaaphormoon melatonine en prikkelt de aanmaak van cortisol en ghreline. De rode tinten van de ondergaande zon draaien dit proces om en maken ons klaar voor een goede nachtrust. Vandaag zijn er nog talloze andere, kunstmatige bronnen van blauw licht die niet meer uit ons leven zijn weg te denken: smartphones, computers en veel soorten moderne verlichting, apparaten waar we vaak uren per dag achter of voor zitten. En deze overdaad aan blauw licht kan niet alleen leiden tot vermoeide ogen, prikkelbaarheid en hoofdpijn maar ook ons bioritme verstoren wat vaak leidt tot slaapproblemen. Door een structureel slaaptekort kunnen mensen zich minder goed concentreren, minder presteren en diverse gezondheidsproblemen krijgen.

Kruiden

Gojibessen
De gojibes (Lycium barbarum L. of L. chinense) wordt al meer dan 2000 jaar gebruikt in de traditionele Chinese geneeskunde. Dit kleine, krachtige besje is een van de rijkste natuurlijke bronnen van zeaxanthine, een belangrijke carotenoïde voor de ooggezondheid. Daarbij komt dat zeaxanthine dipalmitaat uit geconcentreerde gojibessen beter wordt opgenomen door het lichaam dan de niet veresterde synthetische variant. Ook bevatten gojibessen polysachariden waarvan in celstudies is aangetoond dat ze een krachtige anti-inflammatoire werking hebben.

Studies

Om het effect van gojibessen op de pigmentatie van de macula te onderzoeken werden 27 volwassenen gevolgd die dagelijks ofwel 28 g gojibessen aten ofwel een supplement met 6 mg luteïne en 4 mg zeaxanthine namen. In de groep die de gojibessen at, nam de pigmentatie van de optische dichtheid van de macula significant toe, terwijl dit effect niet werd gezien in de controlegroep die het supplement nam. Soortgelijke resultaten op de maculapigmentatie werden gezien bij een onderzoek naar het effect van een melkdrank verrijkt met gojibessen.

Daarnaast is ook in een studie met ratten het effect van gojibessen onderzocht. Hier kregen ratten met droge ogen verschillende doses (250, 350 of 500 mg/kg lichaamsgewicht) van een gojibessen extract. De onderzoekers concludeerden dat dit extract de symptomen van droge ogen verminderde (gemeten als verbetering in de score op de Schirmer-test en de tear break up time). De hogere doses gaven een beter resultaat.

Duindoornbes
Duindoorn (Hippophae rhamnoides) is een houtachtige struik uit de Elaegnaceae-familie die zowel in Europa als in Azië veel voorkomt. De delen van de duindoorn die worden gebruikt zijn de bloemen, bessen, zaden en bladeren. Duindoornbessen bevatten vier soorten omega-vetzuren: oliezuur (omega 9), linolzuur (omega 6), alfa-linoleenzuur (omega 3) en vooral palmitoleïnezuur (omega 7), wat uitzonderlijk is binnen het plantenrijk. Het zijn voornamelijk de zachte delen van de bes, pulp en schil die rijk zijn aan omega 7. Dit enkelvoudige onverzadigde vetzuur heeft een positieve invloed op huid- en slijmvliesaandoeningen, zoals is gebleken uit diverse onderzoeken.

Daarnaast zijn duindoornbessen ook een rijke bron van onder andere carotenoïden, waaronder bèta-caroteen, zeaxanthine en lycopeen.

Studies

Duindoornbesolie is uitgebreid onderzocht in verschillende klinische interventiestudies. Zo verminderde 2 gram duindoornbesolie per dag de toename van de osmolariteit van de traanfilm (een maat voor de ernst van de droogte van het oog) bij volwassenen die last hadden van droge ogen. Ook roodheid van de ogen verminderde in de interventiegroep.

In een dierenstudie met muizen met droge ogen werd vastgesteld dat de olie van duindoornbespulp de traanvochtsecretie herstelde. Aangezien dit effect ook werd gevonden met het vetzuur palmitoleïnezuur (een omega 7-vetzuur) is dit waarschijnlijk het bestanddeel dat verantwoordelijk is voor dit gunstige effect. Bovendien beschermen de flavonen in de duindoornbes de retina tegen beschadiging door hun antioxidatieve, anti-inflammatoire en angiogene eigenschappen (stimulatie van de vorming van nieuwe bloedvaten).

Anthocyanidinen in bessen
De blauwe bosbes (Vaccinium myrtillus fructus) wordt in Europa al eeuwenlang gewaardeerd vanwege zijn gezondheidsbevorderende eigenschappen. Bosbessen en zwarte bessen (Ribes nigrum L.) zijn een van de rijkste bronnen van anthocyanidinen. Deze flavonoïden, die hun naam ontlenen aan het Griekse woord anthos (bloem) en kyanos (blauw), geven de vruchten hun karakteristieke donkerblauwe kleur. Ze bestaan uit een anthocyanidine-kern waaraan op verschillende plaatsen een suikereenheid (glucose, galactose, xylose, arabinose of rhamnose) is gekoppeld. Cyanidine en delphinidine zijn de meest voorkomende anthocyanidinen in bosbessen. Ze worden snel vanuit de voeding opgenomen in het bloed en kunnen zowel de bloedhersen- als de bloedretina-barrière passeren, zoals blijkt in dierstudies. Dat anthocyanidinen een positief effect hebben op de ogen spreekt onder meer uit het feit dat ze zich na opname in de bloedbaan specifiek in de ogen concentreren.

Anthocyanidinen worden ook in verband gebracht met een verbeterd nachtzicht. Rodopsine, ofwel staafjesrood, is een rode kleurstof in de lichtgevoelige staafjes van het netvlies. Regeneratie van dit eiwit vindt alleen in het donker plaats en is essentieel voor goed zicht in het donker. In in-vitro onderzoek is aangetoond dat anthocyanidinen uit zwarte bessen dit regeneratieproces kunnen versnellen. Dit effect is echter nog niet gevonden in klinische studies.

Studies

Suppletie met bosbessenextract kan helpen bij droge ogen. Suppletie met 160 mg per dag van een gestandaardiseerd bosbessenextract (Mirtoselect®) verhoogde na vier weken het volume van de traanvochtproductie (Schirmer-test) bij gezonde vrijwilligers die veel gebruikmaakten van beeldschermen (meer dan vier uur per dag) en last hadden van droge ogen. Bij deze vrijwilligers verbeterde ook de verhouding tussen parameters voor antioxidatieve potentie en oxidatieve stress. In de placebogroep was geen verandering.

Daarnaast kan bosbessenextract helpen bij vermoeide ogen. Suppletie in een dosering van 480 mg/dag verbeterde bij gezonde vrijwilligers na acht weken de score op de critical flicker fusion test (een maat voor visueel functioneren). Ook in een andere gerandomiseerde dubbelblinde placebo gecontroleerde studie zorgde suppletie met 240 mg van een gestandaardiseerd bosbessenextract voor een afname van oogvermoeidheid na blootstelling aan beeldschermen. Dit effect kwam naar voren na zowel 8 als 12 weken suppletie.

Ook kunnen anthocyanidinen het gezichtsveld verbeteren van patiënten met normale druk glaucoom. Na 24 maanden dagelijkse suppletie met 60 mg anthocyanidinen uit bosbessenextract verbeterde het gezichtsveld van 132 patiënten, uitgedrukt in een lagere score op de Humphrey Field Analyzer (van -6.44 naar -5.34). Ook het effect van suppletie met 50 mg anthocyanidinen uit zwarte bes is onderzocht bij patiënten met open hoek glaucoom. Deze interventiestudie volgde de patiënten twee jaar lang. In de groep die de anthocyanidinen ontving nam de doorbloeding van het oog toe. De conditie van het oog veranderde echter in geen van de twee groepen significant over deze periode. In een andere studie zorgde 50 mg anthocyanidinen uit zwarte bes ervoor dat de refractiewaarden van het dominante oog niet verminderden na een visuele belasting, terwijl er in de placebogroep een sterke afname was.

Ginkgo biloba
De ginkgo biloba boom is een van de oudste boomsoorten ter wereld en behoort tot de familie van de Ginkgoaceae. De bladeren van deze boom worden al honderden jaren in de Chinese geneeskunde gebruikt vanwege hun medicinale toepassingen. Ginkgo biloba wordt vanwege zijn antioxidatieve eigenschappen en het stimulerende effect op de bloedsomloop geassocieerd met positieve effecten op het oog, vooral bij glaucoom.

Studie

Bij 13 patiënten met normale druk glaucoom werd het effect van dagelijkse suppletie met 80 mg ginkgo biloba extract gedurende vier weken onderzocht. Hierdoor verbeterde de doorbloeding van het oog significant. Ook het effect van ginkgo biloba op langere termijn is onderzocht, dit keer bij 103 patiënten met normaal druk glaucoom. Bij deze mensen verbeterde dagelijkse suppletie met 80 mg ginkgo biloba extract gedurende 23 maanden het gezichtsveld (score op de Humphrey Field Analyzer ging van -5.25 naar -4.13). Een lagere dosis, 40 mg per dag, leek geen effect te hebben op het gezichtsveld of de doorbloeding van het oog.

Saffraan
Saffraan wordt al minstens 3000 jaar gebruikt als een traditioneel kruid, geur- en kleurstof en medicinaal middel. Het wordt gewonnen uit de bloemstampers van de saffraankrokus (Crocus sativus). Voor 1 kilo saffraan zijn maar liefst 180.000 bloemen nodig. Om die reden wordt saffraan ook wel het ‘rode goud’ genoemd.

Saffraan kent vele therapeutische toepassingen en heeft ook als antioxidant een positief effect op de gezondheid van ons oog. Dat is te danken aan een van de primaire bestanddelen van saffraan: crocine. Dit zorgt voor een verhoogde bloedtoevoer naar en een betere doorbloedding van het netvlies waardoor het zicht kan verbeteren.
Daarnaast beschermt saffraan de fotoreceptoren en retinale ganglioncellen tegen beschadiging door licht geïnduceerde oxidatieve stress en ontsteking. De neuroprotectieve kwaliteiten van saffraan hebben ook een positieve invloed bij retinitis pigmentosa, leeftijdsgebonden maculadegeneratie en glaucoom.

Overige stoffen

Palmitoylethanolamide (PEA)
Palmitoylethanolamide is een lichaamseigen molecuul dat een rol speelt bij het verminderen van inflammatie en het voorkomen van celbeschadiging. Het speelt echter ook een rol in de gezondheid van het oog. Zo werd in een observationele studie in de ogen van patiënten met glaucoom een lager gehalte aan 2-arachidonoylglycerol en PEA gevonden. Daarnaast werd in een klinische studie aangetoond dat tweemaal daags 300 mg PEA de intraoculaire druk in de ogen van patiënten met open hoek glaucoom kon verlagen. Na twee maanden was de intraoculaire druk met 3,5 mm Hg verminderd terwijl deze in de placebogroep nagenoeg gelijk bleef. Er werd echter geen effect op het gezichtsveld of -scherpte gevonden.

Een andere studie bevestigde dat het effect van PEA (tweemaal daags 300 mg) op de oogdruk ook na zes maanden nog aanwezig was. Hier was de intraoculaire druk verminderd van 14,4 naar 11,1 mm Hg in normale druk glaucoom patiënten.

Het derde oog

We weten inmiddels vrij veel over de werking van onze ogen. Zelfs Leonardo da Vinci heeft de ogen bestudeerd. Maar hoe zit het met ons ‘derde oog’, ofwel onze epifyse, een endocriene klier in de hersenen? Klein maar heel belangrijk. Welbekend is dat de epifyse, onder invloed van het licht dat wordt waargenomen door het netvlies (retina), verantwoordelijk is voor de aanmaak van melatonine, het hormoon dat ons slaperig maakt als het donker wordt. Echter vrijwel elke cultuur op aarde, vanaf de tijd van de Soemeriërs, schrijft bijzondere eigenschappen toe aan onze epifyse. Zou het te maken hebben met de mysterieuze stof dimethyltryptamine, ofwel DMT, die door de epifyse wordt afgegeven? De Franse wijsgeer René Descartes noemde de epifyse “het contactpunt tussen lichaam en ziel, waar de gedachten worden gevormd”.

Referenties

  • Abdel-Aal, e., Akhtar, H., Zaheer, K., & Ali, R. (2013). Dietary sources of lutein and zeaxanthin carotenoids and their role in eye health. Nutrients, 5(4), 1169–1185. https://doi.org/10.3390/nu5041169
  • Askari, G., Rafie, N., Miraghajani, M., Heidari, Z., & Arab, A. (2020). Association between vitamin D and dry eye disease: A systematic review and meta-analysis of observational studies. Contact lens & anterior eye : the journal of the British Contact Lens Association, 43(5), 418–425. https://doi.org/10.1016/j.clae.2020.03.001
  • Bucheli, P., Vidal, K., Shen, L., Gu, Z., Zhang, C., Miller, L. E., & Wang, J. (2011). Goji berry effects on macular characteristics and plasma antioxidant levels. Optometry and vision science : official publication of the American Academy of Optometry, 88(2), 257–262. https://doi.org/10.1097/OPX.0b013e318205a18f
  • Chen, J., Matias, I., Dinh, T., Lu, T., Venezia, S., Nieves, A., Woodward, D. F., & Di Marzo, V. (2005). Finding of endocannabinoids in human eye tissues: implications for glaucoma. Biochemical and biophysical research communications, 330(4), 1062–1067. https://doi.org/10.1016/j.bbrc.2005.03.095
  • Chien, K. J., Horng, C. T., Huang, Y. S., Hsieh, Y. H., Wang, C. J., Yang, J. S., Lu, C. C., & Chen, F. A. (2018). Effects of Lycium barbarum (goji berry) on dry eye disease in rats. Molecular medicine reports, 17(1), 809–818. https://doi.org/10.3892/mmr.2017.7947
  • Costagliola, C., Romano, M. R., dell’Omo, R., Russo, A., Mastropasqua, R., & Semeraro, F. (2014). Effect of palmitoylethanolamide on visual field damage progression in normal tension glaucoma patients: results of an open-label six-month follow-up. Journal of medicinal food, 17(9), 949–954. https://doi.org/10.1089/jmf.2013.0165
  • Deinema, L. A., Vingrys, A. J., Wong, C. Y., Jackson, D. C., Chinnery, H. R., & Downie, L. E. (2017). A Randomized, Double-Masked, Placebo-Controlled Clinical Trial of Two Forms of Omega-3 Supplements for Treating Dry Eye Disease. Ophthalmology, 124(1), 43–52. https://doi.org/10.1016/j.ophtha.2016.09.023
  • Feng, L., Nie, K., Jiang, H., & Fan, W. (2019). Effects of lutein supplementation in age-related macular degeneration. PloS one, 14(12), e0227048. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0227048 
  • Gagliano, C., Ortisi, E., Pulvirenti, L., Reibaldi, M., Scollo, D., Amato, R., Avitabile, T., & Longo, A. (2011). Ocular hypotensive effect of oral palmitoyl-ethanolamide: a clinical trial. Investigative ophthalmology & visual science, 52(9), 6096–6100. https://doi.org/10.1167/iovs.10-7057
  • Giannaccare, G., Pellegrini, M., Senni, C., Bernabei, F., Scorcia, V., & Cicero, A. (2020). Clinical Applications of Astaxanthin in the Treatment of Ocular Diseases: Emerging Insights. Marine drugs, 18(5), 239. https://doi.org/10.3390/md18050239
  • Giannaccare, G., Pellegrini, M., Sebastiani, S., Bernabei, F., Roda, M., Taroni, L., Versura, P., & Campos, E. C. (2019). Efficacy of Omega-3 Fatty Acid Supplementation for Treatment of Dry Eye Disease: A Meta-Analysis of Randomized Clinical Trials. Cornea, 38(5), 565–573. https://doi.org/10.1097/ICO.0000000000001884
  • Johra, F. T., Bepari, A. K., Bristy, A. T., & Reza, H. M. (2020). A Mechanistic Review of β-Carotene, Lutein, and Zeaxanthin in Eye Health and Disease. Antioxidants (Basel, Switzerland), 9(11), 1046. https://doi.org/10.3390/antiox9111046
  • Kalt, W., McDonald, J. E., Fillmore, S. A., & Tremblay, F. (2014). Blueberry effects on dark vision and recovery after photobleaching: placebo-controlled crossover studies. Journal of agricultural and food chemistry, 62(46), 11180–11189. https://doi.org/10.1021/jf503689c
  • Kimura, Y., Mori, D., Imada, T., Izuta, Y., Shibuya, M., Sakaguchi, H., Oonishi, E., Okada, N., Matsumoto, K., & Tsubota, K. (2017). Restoration of Tear Secretion in a Murine Dry Eye Model by Oral Administration of Palmitoleic Acid. Nutrients, 9(4), 364. https://doi.org/10.3390/nu9040364
  • Kosehira M, Machida N, Kitaichi N. A 12-Week-Long Intake of Bilberry Extract (Vaccinium myrtillus L.) Improved Objective Findings of Ciliary Muscle Contraction of the Eye: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled, Parallel-Group Comparison Trial. Nutrients. 2020 Feb 25;12(3):600. doi: 10.3390/nu12030600. PMID: 32106548; PMCID: PMC7146147
  • Kuntz S, Rudloff S, Asseburg H, Borsch C, Fröhling B, Unger F, Dold S, Spengler B, Römpp A, Kunz C. Uptake and bioavailability of anthocyanins and phenolic acids from grape/blueberry juice and smoothie in vitro and in vivo. Br J Nutr. 2015 Apr 14;113(7):1044-55. doi: 10.1017/S0007114515000161. Epub 2015 Mar 17. PMID: 25778541.
  • Larmo, P. S., Järvinen, R. L., Setälä, N. L., Yang, B., Viitanen, M. H., Engblom, J. R., Tahvonen, R. L., & Kallio, H. P. (2010). Oral sea buckthorn oil attenuates tear film osmolarity and symptoms in individuals with dry eye. The Journal of nutrition, 140(8), 1462–1468. https://doi.org/10.3945/jn.109.118901
  • Li, X., Holt, R. R., Keen, C. L., Morse, L. S., Yiu, G., & Hackman, R. M. (2021). Goji Berry Intake Increases Macular Pigment Optical Density in Healthy Adults: A Randomized Pilot Trial. Nutrients, 13(12), 4409. https://doi.org/10.3390/nu13124409
  • Li, L. H., Lee, J. C., Leung, H. H., Lam, W. C., Fu, Z., & Lo, A. (2020). Lutein Supplementation for Eye Diseases. Nutrients, 12(6), 1721. https://doi.org/10.3390/nu12061721
  • Liu, J., Dong, Y., & Wang, Y. (2020). Vitamin D deficiency is associated with dry eye syndrome: a systematic review and meta-analysis. Acta ophthalmologica, 98(8), 749–754. https://doi.org/10.1111/aos.14470
  • Liu, X. H., Yu, R. B., Liu, R., Hao, Z. X., Han, C. C., Zhu, Z. H., & Ma, L. (2014). Association between lutein and zeaxanthin status and the risk of cataract: a meta-analysis. Nutrients, 6(1), 452–465. https://doi.org/10.3390/nu6010452
  • Matsumoto H, Nakamura Y, Iida H, Ito K, Ohguro H. Comparative assessment of distribution of blackcurrant anthocyanins in rabbit and rat ocular tissues. Exp Eye Res. 2006 Aug;83(2):348-56. doi: 10.1016/j.exer.2005.12.019. Epub 2006 Apr 25. PMID: 16635490.
  • Mueller D, Jung K, Winter M, Rogoll D, Melcher R, Richling E. Human intervention study to investigate the intestinal accessibility and bioavailability of anthocyanins from bilberries. Food Chem. 2017 Sep 15;231:275-286. doi: 10.1016/j.foodchem.2017.03.130. Epub 2017 Mar 24. PMID: 28450007.
  • Nakaishi, H., Matsumoto, H., Tominaga, S., & Hirayama, M. (2000). Effects of black current anthocyanoside intake on dark adaptation and VDT work-induced transient refractive alteration in healthy humans. Alternative medicine review : a journal of clinical therapeutic, 5(6), 553–562.
  • Matsumoto, H., Nakamura, Y., Tachibanaki, S., Kawamura, S., & Hirayama, M. (2003). Stimulatory effect of cyanidin 3-glycosides on the regeneration of rhodopsin. Journal of agricultural and food chemistry, 51(12), 3560–3563. https://doi.org/10.1021/jf034132y
  • Nomi Y, Iwasaki-Kurashige K, Matsumoto H. Therapeutic Effects of Anthocyanins for Vision and Eye Health. Molecules. 2019;24(18):3311. Published 2019 Sep 11. doi:10.3390/molecules24183311
  • Ohguro, H., Ohguro, I., Katai, M., & Tanaka, S. (2012). Two-year randomized, placebo-controlled study of black currant anthocyanins on visual field in glaucoma. Ophthalmologica. Journal international d’ophtalmologie. International journal of ophthalmology. Zeitschrift fur Augenheilkunde, 228(1), 26–35. https://doi.org/10.1159/000335961
  • Oydanich, M., Maguire, M. G., Pistilli, M., Hamrah, P., Greiner, J. V., Lin, M. C., Asbell, P. A., & Dry Eye Assessment and Management Study Research Group (2020). Effects of Omega-3 Supplementation on Exploratory Outcomes in the Dry Eye Assessment and Management Study. Ophthalmology, 127(1), 136–138. https://doi.org/10.1016/j.ophtha.2019.07.009
  • Ozawa Y, Kawashima M, Inoue S, Inagaki E, Suzuki A, Ooe E, Kobayashi S, Tsubota K. Bilberry extract supplementation for preventing eye fatigue in video display terminal workers. J Nutr Health Aging. 2015 May;19(5):548-54. doi: 10.1007/s12603-014-0573-6. PMID: 25923485.
  • Park, J. W., Kwon, H. J., Chung, W. S., Kim, C. Y., & Seong, G. J. (2011). Short-term effects of Ginkgo biloba extract on peripapillary retinal blood flow in normal tension glaucoma. Korean journal of ophthalmology : KJO, 25(5), 323–328. https://doi.org/10.3341/kjo.2011.25.5.323
  • Quaranta, L., Bettelli, S., Uva, M. G., Semeraro, F., Turano, R., & Gandolfo, E. (2003). Effect of Ginkgo biloba extract on preexisting visual field damage in normal tension glaucoma. Ophthalmology, 110(2), 359–364. https://doi.org/10.1016/S0161-6420(02)01745-1
  • Reins, R. Y., & McDermott, A. M. (2015). Vitamin D: Implications for ocular disease and therapeutic potential. Experimental eye research, 134, 101–110. https://doi.org/10.1016/j.exer.2015.02.019
  • Riva A, Togni S, Franceschi F, Kawada S, Inaba Y, Eggenhoffner R, Giacomelli L. The effect of a natural, standardized bilberry extract (Mirtoselect®) in dry eye: a randomized, double blinded, placebo-controlled trial. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2017 May;21(10):2518-2525. PMID: 28617532.
  • Rullo, J., Pennimpede, T., Mehraban Far, P., Strube, Y. N., Irrcher, I., Urton, T., Bona, M., Gonder, T., Campbell, R. J., Ten Hove, M., Sharma, S., Farmer, J., & Petkovich, M. (2020). Intraocular calcidiol: Uncovering a role for vitamin D in the eye. The Journal of steroid biochemistry and molecular biology, 197, 105536. https://doi.org/10.1016/j.jsbmb.2019.105536
  • Saito, M., Yoshida, K., Saito, W., Fujiya, A., Ohgami, K., Kitaichi, N., Tsukahara, H., Ishida, S., & Ohno, S. (2012). Astaxanthin increases choroidal blood flow velocity. Graefe’s archive for clinical and experimental ophthalmology = Albrecht von Graefes Archiv fur klinische und experimentelle Ophthalmologie, 250(2), 239–245. https://doi.org/10.1007/s00417-011-1843-1
  • Shim, S. H., Kim, J. M., Choi, C. Y., Kim, C. Y., & Park, K. H. (2012). Ginkgo biloba extract and bilberry anthocyanins improve visual function in patients with normal tension glaucoma. Journal of medicinal food, 15(9), 818–823. https://doi.org/10.1089/jmf.2012.2241
  • Tian, L., Wen, Y., Li, S., Zhang, P., Wang, Y., Wang, J., Cao, K., Du, L., Wang, N., & Jie, Y. (2022). Benefits and Safety of Astaxanthin in the Treatment of Mild-To-Moderate Dry Eye Disease. Frontiers in nutrition, 8, 796951. https://doi.org/10.3389/fnut.2021.796951
  • Wang, Y., Huang, F., Zhao, L., Zhang, D., Wang, O., Guo, X., Lu, F., Yang, X., Ji, B., & Deng, Q. (2016). Protective Effect of Total Flavones from Hippophae rhamnoides L. against Visible Light-Induced Retinal Degeneration in Pigmented Rabbits. Journal of agricultural and food chemistry, 64(1), 161–170. https://doi.org/10.1021/acs.jafc.5b04874
  • Williams, K. M., Bentham, G. C., Young, I. S., McGinty, A., McKay, G. J., Hogg, R., Hammond, C. J., Chakravarthy, U., Rahu, M., Seland, J., Soubrane, G., Tomazzoli, L., Topouzis, F., & Fletcher, A. E. (2017). Association Between Myopia, Ultraviolet B Radiation Exposure, Serum Vitamin D Concentrations, and Genetic Polymorphisms in Vitamin D Metabolic Pathways in a Multicountry European Study. JAMA ophthalmology, 135(1), 47–53. https://doi.org/10.1001/jamaophthalmol.2016.4752

< Terug