Voldoende slaap is een absolute must, aldus Gerard Kerkhof, slaapwetenschapper en emeritus hoogleraar psychofysiologie aan de Universiteit van Amsterdam. Niet alleen worden we humeurig, trager en minder alert van onvoldoende slaap, ook ons afweersysteem wordt minder actief.
Wat is slaap nu precies?
Slaap is een periode van inactiviteit waarbij het lichaam tot rust komt. Hoewel ons wakend bewustzijn tijdens deze periode afwezig is, zijn onze hersenen soms juist behoorlijk actief. “Slaap reinigt de hersenen”, aldus Kerkhof, “want tijdens de slaap wordt het hersenvocht ververst, waardoor afvalstoffen die zich tijdens onze wakende tijd ophopen in de hersenen worden afgevoerd.”
Hoeveel slaap hebben we nodig?
De slaapbehoefte van een mens kan per individu verschillen, maar hangt vooral af van iemands leeftijd. Een baby (jonger dan 1 jaar) slaapt tussen de 15 en 17 uur per dag; een volwassene (18 jaar en ouder) kan al toe met 7,5 tot 8 uur slaap per dag. Uitgaande van gemiddeld 8 uur per nacht brengen we 1/3 van ons leven slapend door.
De slaapcyclus
Tijdens onze slaap doorlopen we vier slaapfases: de sluimerfase (1), de lichte slaapfase (2), de diepe slaapfase (3) en de remslaap (4). Uitgaande van een gezonde slaapcyclus brengen we de helft van de nacht door in fase twee, ongeveer 15-20 % in fase drie en ongeveer een kwart van onze nachtrust in fase vier, de remslaap.
Deze verschillende slaapfasen verlopen in een vaste volgorde en dit hele rijtje, de zogenaamde slaapcyclus, doorloop je zo’n vier tot zes keer per nacht. Vooral in de twee laatste fasen gebeurt er een heleboel.
Diepe slaap
In deze fase (zichtbaar op een EEG als grote golven die een deltapatroon vormen) ben je erg ontspannen en moeilijk wakker te krijgen. De ademhaling is diep en de hartslag regelmatig en langzaam. Het lichaam krijgt de gelegenheid om de energieniveaus weer aan te vullen en om zich cellulair te herstellen, mede door het vrijkomen van groeihormoon tijdens deze periode.
Naarmate iemand ouder wordt, neemt de duur van deze diepe slaapfasen af. Logisch dat je dan ook niet meer zo uitgerust wakker wordt.
REM-slaap
Na de diepe slaap begint het stadium van de REM- of droomslaap. Kenmerkend zijn de snelle oogbewegingen achter de gesloten oogleden. De hersenen zijn zeer actief, waarmee is nog niet helemaal duidelijk, maar men vermoedt met een stuk informatieverwerking.
Goed slapen en de darmen
Te weinig slaap kan een nadelige invloed hebben op de samenstelling van de darmflora. Zweeds onderzoek heeft aangetoond dat vooral de bacteriesoorten die zich bezighouden met ons metabolisme en de spijsvertering hier gevoelig voor zijn. Door onvoldoende slaap raakt de aanmaak van het hongerhormoon (ghreline) uit balans, met als gevolg meer risico op obesitas en type II-diabetes. Een gezond darmmicrobioom kan zorgen voor een goed slaappatroon omdat de darmbacteriën de producenten zijn van een aantal neurotransmitters, zoals GABA (een signaalstof die angst en stress kan remmen ) en serotonine (95% van de aanmaak vindt plaats in de darm). Serotonine reguleert onder andere je dag- en nachtritme en een tekort hieraan kan slapeloosheid tot gevolg hebben.
Gevolgen van slecht of te weinig slapen
Zowel ons lichaam als ons brein ondervinden diverse minder gewenste gevolgen bij een gebrek aan slaap. “Niet vreemd als je bedenkt dat de hersenen het controlesysteem van het lichaam zijn. Als het brein niet optimaal functioneert, dan heeft dit invloed op alles wat zich afspeelt in ons lijf”, aldus Kerkhof.
Te weinig slaap vergroot de kans op hartfalen, leidt tot bloeddrukverhoging en zorgt ervoor dat we minder focussen en gewoon chagrijnig worden. Een gebrek aan slaap zet ook ons immuunsysteem onder druk. Door een nachtje goed slapen krijgt dat namelijk een ‘boost’ door het vrijkomen van groeihormoon.
Volgens Kerkhof zijn vooral ritme en regelmaat van belang als het om slapen gaat. Dus liefst op vaste tijden naar bed gaan en weer opstaan. Klinkt misschien saai, maar aan de andere kant begin je wel weer uitgerust en vol goede moed aan een nieuwe dag.
(HH)
Bron: Van Arkel K: Nachtje doorhalen of slecht slapen vervuilt het brein; Algemeen Dagblad, 4 mei 2019.