Vitamine B₁₂

Structuurformule van methylcobalamine.

Vitamine B₁₂ is een wateroplosbare vitamine die betrokken is bij de DNA- en vetzuursynthese en de energieproductie en die een belangrijke rol speelt bij het goed functioneren van het zenuwstelsel en de hersenen en bij de aanmaak van bloedcellen (samen met foliumzuur). Deze vitamine kenmerkt zich door een zeer gecompliceerde structuur, met als kern het zeldzame element kobalt.
De co-enzymatische, biologisch actieve vormen van vitamine B₁₂, adenosylcobalamine en methylcobalamine, hebben het grote voordeel dat ze niet, zoals het veelgebruikte cyanocobalamine en hydroxocobalamine, diverse enzymatische omzettingen hoeven te doorlopen om tot een voor het lichaam geschikte vorm van vitamine B₁₂ te worden omgezet. Zowel adenosylcobalamine als methylcobalamine worden beter opgenomen in het lichaam en verhogen de weefselconcentraties cobalamine beter dan cyanocobalamine of hydroxocobalamine.

Vaak tekort
Vergeleken met andere vitamines is vitamine B₁₂ een veel groter molecuul. Om effectief in de dunne darm te kunnen verteren is daarom intrinsieke factor, een enzym dat door de pariëtale cellen in de maagwand wordt geproduceerd, nodig. Met het klimmen der jaren neemt de productie van intrinsieke factor af, zodat bij ouderen relatief vaak een vitamine B₁₂-tekort voorkomt. Maar ook verhoogde stress, ontstekingen, maagzuurremmers en andere medicijnen verlagen de intrinsieke factor en kunnen zodoende een vitamine B₁₂-tekort veroorzaken.
Naast ouderen zijn er nog enkele andere bevolkingsgroepen die een verhoogd risico op een vitamine B₁₂-tekort lopen: veganisten en ovo-lacto vegetariërs (vitamine B₁₂ zit alleen in dierlijke producten), patiënten met een Helicobacter pylori-besmetting, patiënten met malabsorptie, zoals bij de ziekte van Crohn, bij pancreas-aandoeningen en na bariatrische chirurgie, HIV-patiënten en patiënten met eetstoornissen.

Homocysteïne
Samen met foliumzuur en vitamine B₆ zorgt vitamine B₁₂ ervoor dat via de stofwisseling het homocysteïnegehalte kan worden gereduceerd. In vele onderzoeken is vastgesteld dat hoge bloedwaarden van het aminozuur homocysteïne een risicofactor zijn voor het ontstaan van hart- en vaatziekten. Verlaging van de plasmawaarden van totaal homocysteïne door suppletie van cofactoren, betrokken bij de omzetting van homocysteïne, kunnen het risico op cardiovasculaire problemen verkleinen.
De bioactieve vorm van foliumzuur (5-methyltetrahydrofolaat) kan een methylgroep afstaan, waarbij tetrahydrofolaat ontstaat. Deze methylgroep bindt aan homocysteïne, dat daarmee wordt omgevormd tot het aminozuur methionine. Deze reactie wordt gekatalyseerd door vitamine B₁₂.
Vitamine B₆, B₁₂ en foliumzuur zijn de belangrijkste nutriënten die de homocysteïnecyclus draaiende moeten houden. Een tekort aan een of meer van deze vitamines veroorzaakt een tekort aan methylgroepen enerzijds en een overschot aan homocysteïne in het bloed anderzijds: hyperhomocysteïnemie.

In de recente Nederlandse B-proof studie, opgezet door Erasmus MC in samenwerking met VUMC Amsterdam en Wageningen Universiteit, is onder andere gekeken naar het effect van suppletie met vitamine B₁₂ en foliumzuur bij hyperhomocysteïnemie. Aan het onderzoek namen 2.919 65-plussers met hyperhomocysteïnemie deel. Gedurende twee jaar kregen de deelnemers dagelijks 400 µg foliumzuur en 500 µg vitamine B₁₂ of een placebo. In de suppletiegroep werd een significante verlaging van het homocysteïnegehalte gemeten in vergelijking met de placebogroep.

Cognitieve achteruitgang
Uit een Brits onderzoek komt naar voren dat drie B-vitamines, en in het bijzonder vitamine B₁₂, het ‘krimpen’ van de hersengebieden die worden aangedaan bij de ziekte van Alzheimer kunnen vertragen.
In een eerdere studie bij 156 ouderen met milde geheugenproblemen (Mild Cognitive Impairment, MCI) hadden de onderzoekers van de universiteit van Oxford al ontdekt dat dagelijks 20 mg vitamine B₆, 500 µg vitamine B₁₂ en 800 µg foliumzuur de afname van het totale hersenvolume over een periode van twee jaar vertraagde.
Uit ander onderzoek is bekend dat verhoogde bloedspiegels van homocysteïne verband houden met een verhoogd risico op cognitieve achteruitgang of de ziekte van Alzheimer. Zoals eerder vermeld kan inname van vitamine B₁₂, foliumzuur en vitamine B₆ de homocysteïnespiegels helpen verlagen.
De Britse onderzoekers hebben in een vervolgonderzoek ontdekt dat bij ouderen met verhoogde homocysteïnespiegels het slinken van bepaalde delen van de hersenen sneller gaat. Suppletie met de drie B-vitamines, in het bijzonder vitamine B12, zorgde voor een verlaging van de homocysteïnespiegel, hetgeen een verminderde atrofie van de grijze stof in specifieke gebieden in de hersenen tot gevolg had. De beschermde gebieden in de hersenen kwamen overeen met de gebieden die slinken bij de ziekte van Alzheimer. Dit resulteerde vervolgens in een vermindering van de cognitieve achteruitgang. Bij de deelnemers met een verhoogde homocysteïnespiegel die B-vitamines kregen was de mate van atrofie van de grijze stof in specifieke gebieden bijna 90% minder vergeleken met de placebogroep. Bij deelnemers met een normale homocysteïnespiegel bood vitamine B-suppletie geen extra voordeel, maar bij hen was de achteruitgang van de specifieke delen van de hersenen al trager.

Oraal versus parenteraal
In 2009 hebben onderzoekers, verbonden aan het Antonius Ziekenhuis in Sneek, een literatuurstudie gedaan naar de effectiviteit van orale versus parenterale toediening van vitamine B₁₂. Uit deze review blijkt dat orale suppletie van 1.000-2.000 µg/dag even effectief is in het verhogen van de serumwaarden vitamine B₁₂ als een standaard injectieprogramma. Volgens de onderzoekers is orale suppletie te prefereren boven parenterale toediening, tenzij de patiënt last heeft van slikproblemen, moeite heeft met het volhouden van de therapie of ernstige klinische symptomen heeft.

(WD)

Bronnen

• Kelly G: The Coenzyme Forms of Vitamin B12: Toward an Understanding of their Therapeutic Potential; Alternative Medicine Review 2(6):459-471, 1997.
• van Dijk SC et al.: Effects of 2-year vitamin B12 and folic acid supplementation in hyperhomocysteinemic elderly on arterial stiffness and cardiovascular outcomes within the B-PROOF trial; Journal of Hypertension, 29 juni 2015 [Epub ahead of print].
• Website University of Maryland Complementary and Alternative Medicine Guide. Geraadpleegd 08-2015.
• Krijnen L: Foliumzuur niet alleen essentieel voor zwangere vrouwen; Voedingswaarde 6:30-32, 2013.
• Miller AL: The Methionine-Homocysteine Cycle and Its Effects on Cognitive Diseases; Alternative Medicine Review 8(1):7-19, 2003.
• Duyvendak M, Veldhuis GJ: Oral better than parenteral supplementation of vitamin B12; Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde 153:B485, 2009.
• Douaud G et al: Preventing Alzheimer’s disease-related gray matter atrophy by B-vitamin treatment; Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 110(23):9523-9528, 2013.

< Terug