Andrographis

Andrographis paniculata, in Nederland ook wel Indiase gentiaan genoemd, is een eenjarig kruid dat zijn oorsprong vindt in India en Sri Lanka en dat al eeuwen wordt gebruikt in de Ayurveda en de Chinese en Thaise kruidengeneeskunde. In India is het kruid beter bekend onder de naam kalmegh en wordt het vanwege de aanwezige bitterstoffen vooral ingezet bij de behandeling van spijsverteringsproblemen en koorts. Op grond van de vermeende antiparasitaire en antimicrobiële eigenschappen werd andrographis in China en India veel toegepast bij de behandeling van syfilis, malaria, gezwollen lymfeklieren en abcessen. Voordat antibiotica in ruime mate beschikbaar kwamen werd andrographis ook in veel andere culturen gebruikt om syfilis te behandelen. Tegenwoordig wint het gestandaardiseerde extract van Andrographis paniculata ook aan populariteit in Scandinavië als middel tegen infecties van de bovenste luchtwegen en griep.

Een van de belangrijkste werkzame bestanddelen van andrographis is andrographolide, een diterpeen lacton met een zeer bittere smaak. Verder bevat het kruid nog andere diterpeen lactonen, waaronder 14-deoxy-11,12-dehydroandrographolide en neoandrographolide, polyfenolen en flavonoïden.
Uit meerdere studies komt naar voren dat andrographis immuunversterkende en ontstekingsremmende kwaliteiten heeft. Als ontstekingsremmer blokkeert andrographolide in vitro de binding van NF-κB aan DNA en daarmee de expressie van diverse ontstekingsbevorderende eiwitten, zoals COX-2. Ook vermindert het de productie van stikstofoxide (NO) in mitochondria, hetzij door de afbraak van het stikstof producerende eiwit iNOS (induceerbaar stikstof oxide synthase) te versnellen, hetzij door de expressie van dit eiwit te onderdrukken. Ook neoandrographolide blijkt in vitro en ex vivo de vorming van stikstofoxide te onderdrukken.
Andrographis-extract en de diterpeen lactonen 14-deoxyandrographolide en 14-deoxy-11,12-didehydroandrographolide bevorderen in vitro vasorelaxatie door de instroom van calcium te remmen.
Zowel het hele extract van Andrographis paniculata als andrographolide vergroten de activiteit van NK-cellen, verhogen de productie van interleukine-2 (IL-2) en interferon-gamma (IFN-γ) en verlagen de waarden van ontstekingsbevorderende cytokinen, zoals IL-1β, IL-6 en TNF-α, zowel bij gezonde dieren als bij dieren met tumoren. Uit een literatuurstudie komt naar voren dat andrographolide de groei van borst-, lever- en prostaattumoren bij de mens kan remmen.
Daarnaast beschikt andrographolide over neurprotectieve, antistress en antidiabetische eigenschappen, zo blijkt uit diverse in vitro en dieronderzoeken. In een onderzoek met ratten beschermde andrographolide na een beroerte het hersenweefsel, onder meer door NF-κB en de activering van microglia te onderdrukken. In een recente literatuurstudie wordt andrographolide aangemerkt als mogelijk interessant bij de preventie en behandeling van metabool syndroom.
Andrographis, zowel alleen als in combinatie met artemisinine of chloroquine, is effectief in het afweren en doden van muskieten die malaria overbrengen (o.a. Plasmodium falciparum en Anopheles stephensi).

Andrographis blijkt tevens een krachtige antioxidant die in vitro de vorming van superoxide- en hydroxylradicalen remt en lipide peroxidatie tegengaat. Ook bij muizen remt andrographis de vorming van superoxideradicalen.
Bij muizen met leverfibrose als gevolg van langdurig gebruik van paracetamol kan andrographolide oxidatieve stress in de lever en de vorming van reactieve zuurstofverbindingen (ROS) in hepatische stellaatcellen verminderen. ROS zorgen voor activering van hepatische stellaatcellen, waardoor deze veranderen in myofibroblasten die zich gaan vermenigvuldigen en overmatig littekenweefsel produceren. De activering van stellaatcellen wordt gezien als de belangrijkste stap in het ontstaan van leverfibrose en andrographolide blijkt een remmend effect op dit proces te hebben.
Verder beschermen andrographolide, andrographoside en neoandrographolide muizen tegen hepatotoxiciteit (eigenschap van bepaalde stoffen, waaronder medicijnen, die ze in staat stelt de lever te beschadigen). De laatste twee bleken zelfs even effectief als de bekende leverbeschermer silymarine.
Uit een Chileens onderzoek met muizen met niet-alcoholische steatohepatitis blijkt dat andrographolide verbetering brengt in ontstekingsprocessen en fibrose en de activering van inflammasomen vermindert. Inflammasomen zijn cytoplasmatische eiwitcomplexen die de activiteit van het enzym caspase-1 reguleren en daarmee de productie van ontstekingsbevorderende cytokinen, zoals IL-1β.

Eerder hadden wetenschappers van de universiteit van Gent al vastgesteld dat de activiteit van een specifiek inflammasoom (NLRP3) en de daaruit voortvloeiende secretie van IL-1β een belangrijke rol speelt bij het ontstaan en de progressie van reumatoïde artritis. IL-1β is in hoge mate verantwoordelijk voor de afbraak van kraakbeen bij reumatoïde artritis. Andrographolide zou dus ook bij dit ziektebeeld een gunstig effect kunnen hebben.
Uit een Chinese studie met muizen en synoviale fibroblasten van mensen met reumatoïde artritis blijkt inderdaad een beschermend effect van andrographolide. Andrographolide vermindert de ernst van de artritis en de beschadiging van gewrichten en remt zowel in vitro als in vivo de productie van IL-1β en IL-6.
In een prospectief gerandomiseerd placebogecontroleerd onderzoek kregen 60 patiënten met actieve reumatoïde artritis driemaal daags 100 mg van een gestandaardiseerd andrographis extract. Na 14 weken waren de gevoeligheid en de zwelling van de gewrichten aanzienlijk verminderd. Ook de intensiteit van de gewrichtspijn was minder, zij het niet statistisch significant.

Een extract van Andrographis paniculata blijkt ook een gunstig effect te hebben op colitis ulcerosa. In een Chinese dubbelblinde gerandomiseerde studie kregen 120 patiënten met mild tot matig actieve colitis ulcerosa 8 weken lang driemaal daags 400 mg Andrographis-extract of driemaal daags 1.500 mg van de ontstekingsremmer mesalazine. Om de week werd de klinische respons in kaart gebracht en na afloop van de interventie werd een colonoscopie verricht. Na 8 weken was in de Andrographis-groep bij 76% van de patiënten sprake van verbeteringen en 21% was volledig in remissie. In de mesalazine-groep werden vergelijkbare resultaten gevonden: 82% respectievelijk 16%. Ook uit de colonoscopie bleek dat andrographis-extract even effectief is in de behandeling van collitis ulcerosa als mesalazine.

Griep en verkoudheid
Zoals eerder vermeld wordt andrographis met succes ingezet tegen infecties van de bovenste luchtwegen en griep. In een Zweedse studie met 50 patiënten met een verkoudheid bleek een gestandaardiseerd andrographis-extract de subjectieve klachten, de duur van de klachten en de periode van verzuim te verminderen. Ook in een grootschaliger Chileens onderzoek werden gunstige resultaten gevonden. Van een groep van 158 verkouden mannen en vrouwen kreeg de ene helft vijf dagen lang dagelijks 1.200 mg andrographis-extract (5% andrographolide) en de andere helft een placebo. Voorafgaand aan en op dag 2 en 4 van de interventie rapporteerden de patiënten de ernst van hun verkoudheidsklachten. Na twee dagen was de intensiteit van een aantal klachten (vermoeidheid, slapeloosheid, keelpijn en neusafscheiding) in de andrographis-groep significant afgenomen in vergelijking met de placebogroep. Op dag 4 was de ernst van deze symptomen significant verder afgenomen en was ook de oorpijn sterk verminderd.
Uit een review van zeven dubbelblinde studies met in totaal 896 deelnemers komt naar voren dat andrographis een veilig en effectief middel is om de ernst van infecties van de bovenste luchtwegen te verminderen.
Tevens zijn er aanwijzingen dat andrographis een verkoudheid zou kunnen voorkomen. Tijdens het winterseizoen kregen 107 studenten (leeftijd 18 jaar) drie maanden lang 200 mg andrographis-extract (5,6% andrographolide) of een placebo. Gedurende deze periode werden ze een keer per week door een arts gecontroleerd op de aan- of afwezigheid van verkoudheidssymptomen. Na een maand was er geen verschil tussen beide groepen wat betreft het voorkomen van verkoudheid. Na drie maanden echter was er wel degelijk een verschil: in de andrographis-groep had 30% van de studenten (16 van de 54) een verkoudheid gehad terwijl 62% van de studenten (33 van de 53) in de placebogroep verkouden was geweest. Volgens de onderzoekers kan andrographis het risico op een verkoudheid in de winter halveren.
In hoge doseringen blijkt andrographis ook een gunstig effect te hebben bij keelontsteking. In een Thaise studie kregen 152 volwassen patiënten met keelontsteking een week lang dagelijks 3 g andrographis, 6 g andrographis of paracetamol. De kenmerken van de patiënten bij aanvang van de studie waren in elke groep hetzelfde. Na drie dagen bleek de effectiviteit van paracetamol en de hoge dosering andrographis wat betreft koorts en keelpijn significant groter dan van de lagere dosering andrographis. Na een week interventie was de effectiviteit niet anders.
Uit in vitro onderzoek komt naar voren dat een specifiek andrographolide lacton (14-deoxy-11,12-dehydroandrographolide; DAP) antivirale activiteit ontplooit tegen het H5N1 influenza A-virus. DAP remt de replicatie van H5N1 en beteugelt de kernexport van virale ribonucleoproteïnecomplexen. Verder kan DAP de door H5N1 verhoogde expressie van ontstekingsbevorderende cytokinen en chemokinen beteugelen.
Meerdere in vitro en in vivo onderzoeken laten een brede antivirale werking van andrographolide zien bij onder andere influenza A, hepatitis B en C, herpes simplex, Epstein-Barr, HIV, humaan papillomavirus en knokkelkoorts.

Antimicrobiële werking
Wetenschappers van de Universiti Malaysia Kelantan hebben de antimicrobiële en antioxidant capaciteiten van andrographolide onderzocht. Andrographolide remde in vitro de groei van stammen van Stafylococcus aureus, Streptococcus thermophilus, Bacillus subtilis, Escherichia coli, Mycobacterium smegmatis, Klebsiella pneumonia en Pseudomonas aeruginosa, maar was niet effectief tegen de gisten Candida albicans en Saccharomyces cerevisiae. Daarnaast bleek andrographolide een bescheiden vrije radicalen vanger.
Veel bacteriesoorten beschikken over een communicatiemechanisme, genaamd quorum sensing. Quorum sensing houdt in dat bacteriën aan de hand van uitgescheiden signaalmoleculen de populatiedichtheid van hun soort kunnen ‘waarnemen’ en daarop hun genexpressie aanpassen. Zo kunnen pathogene bacteriën in het lichaam in aantal toenemen zonder schade aan te richten, totdat ze bij een bepaalde populatiedichtheid overschakelen naar een agressievere verschijningsvorm. Quorum sensing speelt dus een belangrijke rol bij de regulering van virulentiefactoren van pathogene bacteriën, zoals de vorming van biofilms en de uitscheiding van toxinen.
In een Indiaas in vitro onderzoek bleek andrographolide quorum sensing van Pseudomonas aeruginosa en de vorming van biofilms te verhinderen. Daarnaast ontplooide andrographolide ontstekingsremmende activiteiten in met Pseudomonas aeruginosa geïnfecteerde macrofagen.
Uit ander in vitro onderzoek komt naar voren dat andrographolide ook quorum sensing van Escherichia coli bij kippen remt. Deze bacterie veroorzaakt sepsis door het binnendringen van pneumocyten en het breken van de lucht-bloedbarrière. Andrographolide vermindert de activiteit en het vrijkomen van virulentiefactoren en beschadiging van pneumocyten.

Ziekte van Lyme
Veel van de hierboven beschreven eigenschappen van Andrographis paniculata maken dit kruid tot een belangrijk middel bij de behandeling van de ziekte van Lyme. Andrographis wordt beschouwd als een van de eerst aangewezen kruiden voor het verlagen of zelfs elimineren van de belasting van Borrelia burgdorferi-spirocheten in het lichaam, het ondersteunen van de aangeboren immuunfunctie bij de reactie op de Borrelia-infectie en de behandeling van bepaalde symptomen van de ziekte van Lyme.
Voor de komst van antibiotica werd andrographis vaak ingezet bij de behandeling van syfilis. Treponema pallidum, de bacterie die syfilis veroorzaakt, is net als Borrelia burgdorferi een spirocheet.

Bijzondere toepassing
Middellandse-Zeekoorts (Familial Mediterranean Fever; FMF) is een zeldzame genetische aandoening waarvoor het gen MEFV verantwoordelijk is. Dit gen produceert het eiwit pyrine, dat een rol speelt bij het beheersen van ontstekingsprocessen. Bij FMF is het MEFV-gen gemuteerd, waardoor de controle over ontstekingsprocessen niet goed verloopt. FMF-patiënten hebben herhaaldelijk koortsaanvallen die gepaard kunnen gaan met buikpijn, borstpijn, gewrichtspijn en -zwelling. De ziekte treft vooral mensen van met een mediterrane of Midden-Oosterse achtergrond.
In een kleinschalig onderzoek kregen 24 FMF-patiënten in de leeftijd van 3-15 jaar een kruidencombinatie van Andrographis paniculata, Siberische Gingseng, peperbes en zoethout (48 mg andrographolide per dagdosering) of een placebo. Na een maand zagen de controlerende artsen een significante verbetering wat betreft frequentie, duur en ernst van de aanvallen in de behandelgroep ten opzichte van de placebogroep. De patiënten in de behandelgroep meldden significante verbeteringen van symptomen als pijn in de buik of borst, koorts, spierpijn, wondroosachtige roodheid en artritis.

(WD)

Bronnen

Andrographis; Natural Medicines website, geraadpleegd 3-2018.
Lyme Disease; website FoundHealth Inc., geraadpleegd 5-2018.
Akbar S: Andrographis paniculata: A review of pharmacological activities and clinical effects; Alternative Medicine Review 16(1):66-77, 2011.
Praveen N, Naik PM, Nayeem A: Polyphenol Composition and Antioxidant Activity of Andrographis paniculata L. Nees; Mapana Journal of Sciences 13(4):33-46, 2014.
Verhelst G: Groot handboek geneeskrachtige planten (4e druk); 616, Mannavita, Wevelgem, 2010. ISBN-13 9789080778467.
Melchior J, Palm S, Wikman G: Controlled clinical study of standardized Andrographis paniculata extract in common cold – a pilot trial; Phytomedicine 3(4):315-8, 1997.
Cáceres DD et al.: Use of visual analogue scale measurements (VAS) to assess the effectiveness of standardized Andrographis paniculata extract SHA-10 in reducing the symptoms of common cold. A randomized double blind-placebo study; Phytomedicine 6(4):217-223, 1999.
Coon JT, Ernst E: Andrographis paniculata in the treatment of upper respiratory tract infections: a systematic review of safety and efficacy; Planta Medica 70(4):293-298, 2004.
Cáceres DD et al.: Prevention of common colds with Andrographis paniculata dried extract. A Pilot double blind trial; Phytomedicine 4(2):101-104, 1997.
Thamlikitkul V et al.: Efficacy of Andrographis paniculata, Nees for pharyngotonsillitis in adults; Journal of the Medical Association of Thailand 74(10):437-442, 1991.
Cai W et al.: 14-Deoxy-11,12-dehydroandrographolide exerts anti-influenza A virus activity and inhibits replication of H5N1 virus by restraining nuclear export of viral ribonucleoprotein complexes; Antiviral Research 118:82-92, 2015.
Hidalgo MA et al.: Andrographolide interferes with binding of nuclear factor-kappaB to DNA in HL-60-derived neutrophilic cells; British Journal of Pharmacology 144(5):680-686, 2005.
Batkhuu J et al.: Suppression of NO production in activated macrophages in vitro and ex vivo by neoandrographolide isolated from Andrographis paniculata; Biological and Pharmaceutical Bulletin 25(9):1169-1174, 2002.
Sheeja K, Kuttan G: Andrographis paniculata downregulates proinflammatory cytokine production and augments cell mediated immune response in metastatic tumor-bearing mice; Asian Pacific Journal of Cancer Prevention 11(3):723-729, 2010.
Das S et al.: Andrographolide – A promising therapeutic agent, negatively regulates glial cell derived neurodegeneration of prefrontal cortex, hippocampus and working memory impairment; Journal of Neuroimmunology 313:161-175, 2017.
Thakur AK et al.: Protective effects of Andrographis paniculata extract and pure andrographolide against chronic stress-triggered pathologies in rats; Cellular and Molecular Neurobiology 34(8):1111-1121, 2014.
Chan SJ et al.: Neuroprotective effects of andrographolide in a rat model of permanent cerebral ischaemia; British Journal of Pharmacology 161(3):668-679, 2010.
Zhang C et al.: Preventive effects of andrographolide on the development of diabetes in autoimmune diabetic NOD mice by inducing immune tolerance; International Immunopharmacology 16(4):451-456, 2013.
Akhtar MT et al.: Anti-Diabetic Activity and Metabolic Changes Induced by Andrographis paniculata Plant Extract in Obese Diabetic Rats; Molecules 21(8) pii: E1026, 2016.
Islam MT: Andrographolide, a New Hope in the Prevention and Treatment of Metabolic Syndrome; Frontiers in Pharmacology 8:571, 2017.
Sriramaneni RN et al.: Vasorelaxant effect of diterpenoid lactones from Andrographis paniculata chloroform extract on rat aortic rings; Pharmacognosy Research 2(4):242-246, 2010.
Zein U, Fitri LE, Saragih A: Comparative study of antimalarial effect of sambiloto (Andrographis paniculata) extract, chloroquine and artemisinin and their combination against plasmodium falciparum in vitro; Acta Medica Indonesiana 45(1):38-43, 2013.
Govindarajan M, Sivakumar R: Mosquito adulticidal and repellent activities of botanical extracts against malarial vector, Anopheles stephensi Liston (Diptera: Culicidae); Asian Pacific Journal of Tropical Medicine 4(12):941-947, 2011.
Sheeja K, Kuttan G: Modulation of natural killer cell activity, antibody-dependent cellular cytotoxicity, and antibody-dependent complement-mediated cytotoxicity by andrographolide in normal and Ehrlich ascites carcinoma-bearing mice; Integrative Cancer Therapies 6(1):66-73, 2007.
Mishra SK et al.: Andrographolide and analogues in cancer prevention; Frontiers in Bioscience (Elite Edition) 7:255-266, 2015.
Sheeja K, Shihab PK, Kuttan G: Antioxidant and anti-inflammatory activities of the plant Andrographis paniculata Nees; Immunopharmacology and Immunotoxicology 28(1):129-140, 2006.
Yan H et al.: Natural product andrographolide alleviated APAP-induced liver fibrosis by activating Nrf2 antioxidant pathway; Toxicology 396-397:1-12, 2018.
Kapil A et al.: Antihepatotoxic effects of major diterpenoid constituents of Andrographis paniculata; Biochemical Pharmacology 46(1):182-185, 1993.
Cabrera D et al.: Andrographolide Ameliorates Inflammation and Fibrogenesis and Attenuates Inflammasome Activation in Experimental Non-Alcoholic Steatohepatitis; Scientific Reports 7(1):3491, 2017.
Vande Walle L et al.: Negative regulation of the NLRP3 inflammasome by A20 protects against arthritis; Nature 512(7512):69-73, 2014.
Li ZZ et al.: Andrographolide Benefits Rheumatoid Arthritis via Inhibiting MAPK Pathways; Inflammation 40(5):1599-1605, 2017.
Burgos RA et al.: Efficacy of an Andrographis paniculata composition for the relief of rheumatoid arthritis symptoms: a prospective randomized placebo-controlled trial; Clinical Rheumatology 28(8):931-946, 2009.
Tang T et al.: Randomised clinical trial: herbal extract HMPL-004 in active ulcerative colitis – a double-blind comparison with sustained release mesalazine; Alimentary Pharmacology and Therapeutics 33(2):194-202, 2011.
Gupta S, Mishra KP, Ganju L: Broad-spectrum antiviral properties of andrographolide; Archives of Virology 162(3):611-623, 2017.
Panraksa P et al.: Activity of andrographolide against dengue virus; Antiviral Research 139:69-78, 2017.
Edwin ES et al.: Anti-dengue efficacy of bioactive andrographolide from Andrographis paniculata (Lamiales: Acanthaceae) against the primary dengue vector Aedes aegypti (Diptera: Culicidae); Acta Tropica 163:167-178, 2016.
Arifullah M et al.: Evaluation of anti-bacterial and anti-oxidant potential of andrographolide and echiodinin isolated from callus culture of Andrographis paniculata Nees; Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine 3(8):604-610, 2013.
Banerjee M et al.: Attenuation of Pseudomonas aeruginosa quorum sensing, virulence and biofilm formation by extracts of Andrographis paniculata; Microbial Pathogenesis 113:85-93, 2017.
Guo X et al.: Andrographolide interferes quorum sensing to reduce cell damage caused by avian pathogenic Escherichia coli; Veterinary Microbiology 174(3-4):496-503, 2014.
Amaryan G et al.: Double-blind, placebo-controlled, randomized, pilot clinical trial of ImmunoGuard–a standardized fixed combination of Andrographis paniculata Nees, with Eleutherococcus senticosus Maxim, Schizandra chinensis Bail. and Glycyrrhiza glabra L. extracts in patients with Familial Mediterranean Fever; Phytomedicine 10(4):271-285, 2003.

< Terug