Nutriënten voor de prostaat

Een gezondheidsklacht waar veel mannen bij toenemende leeftijd mee te maken krijgen is een goedaardige vergroting van de prostaat. Vaak brengt dit klachten van de urinewegen met zich mee, zoals een minder krachtige urinestraal, ongewenst urineverlies en ’s nachts vaker moeten plassen [1]. De ernst van de klachten wordt vaak uitgedrukt in een score op de internationale prostaat symptomen score (IPSS). Behandeling van deze klachten kan bestaan uit medicatie of een chirurgische ingreep. Bij minder ernstige gevallen kan ook een behandeling met kruiden en voedingssupplementen ondersteunend werken [2]. Hieronder worden een aantal nutriënten en kruiden besproken die een rol spelen bij de gezondheid van de prostaat.

Zaagpalm
Zaagpalm (Serenoa repens), ook wel bekend als Amerikaanse dwergpalm, wordt vaak gebruikt voor mannenklachten zoals klachten aan de urinewegen door een vergrote prostaat. Het eerste gebruik van deze plant gaat terug tot de 15e eeuw voor Christus toen het al werd gebruikt in het oude Egypte [3]. Het effect van zaagpalm bij mannenklachten kan worden verklaard door antiandrogene, apoptose stimulerende en ontstekingsremmende effecten van (bestanddelen van) het extract. Zo remmen vrije vetzuren, met name laurinezuur, effectief 5α-reductase en vermindert fytosterol (β-sitosterol) prostaatontsteking [4].
Zaagpalm zou klachten door een goedaardige vergroting van de prostaat kunnen verminderen. In een systematische review van gerandomiseerde, placebo gecontroleerde klinische studies werd na 6 maanden gebruik echter geen effect van zaagpalmextracten gevonden. Op de langere termijn (12 maanden) werd er opvallend genoeg wel een effect gevonden. Een hexaanextract van zaagpalm liet hier een sterker effect (-3,30) zien dan een niet-hexaanextract (-1,31) op de IPSS. Beide hadden echter nog steeds een kleiner effect dan alfablokkers (-3,67 voor doxazosin en -3,37 voor terazosin) [5].

Lycopeen
Lycopeen is een lipofiel carotenoïde koolwaterstofpigment. Het zit in verschillende rode, roze en oranje groenten en fruit, zoals tomaten, abrikozen, meloenen, papaja’s, druiven, perziken, watermeloenen en veenbessen [6]. Lycopeen is een krachtige antioxidant die reactieve zuurstof-componenten (ROS) bestrijdt [7]. Preklinische studies suggereren twee mogelijke mechanismes waardoor lycopeen dit effect heeft. Ten eerste kan het binden aan het celmembraan waar het de lipoproteïnen beschermt tegen schade door oxidatieve stress. Daarnaast kan het ook het antioxidatieve systeem van de cel versterken. Door deze antioxidatieve eigenschappen kan lycopeen bij verschillende ziektebeelden een rol spelen. Zo kan het de mannelijke vruchtbaarheid verbeteren [8], maar kan het ook een rol spelen bij het voorkomen van hart- en vaatziekten [9].
Ook wordt lycopeen vanuit een antikankerperspectief vaak geassocieerd met een verminderd risico op prostaatkanker en in observationele studies is dit verband ook gevonden [10]. Hier verminderde dit risico met circa 3,5% voor elke 10 μg/dl lycopeen in het bloed [11]. In klinische studies wordt dit effect echter nog niet eenduidig bevestigd [12, 13]. Vanuit preklinische studies zijn er wel resultaten gevonden die het remmend effect op de progressie van kanker kunnen onderbouwen. Hieronder vallen het remmen van oncogene expressie, stimuleren van apoptose, het verminderen van chronische ontstekingsreacties en het moduleren van het immuunsysteem [14].

Pompoenzaadolie
De welbekende pompoen (Curcurbita pepo L.) bevat zaden met bijzondere eigenschappen. Olie uit deze zaden wordt al sinds het einde van de 19e eeuw gebruikt bij de behandeling van problemen aan de urinewegen en in de Europese traditionele geneeskunde ook voor de behandeling van klachten door goedaardige vergroting van de prostaat. De biologisch actieve stoffen in de zaden zijn polysaccharides, PABA, sterolen, carotenoïden en γ-aminoboterzuur [2]. De exacte werking wordt nog niet volledig begrepen, maar verschillende mechanismes worden gesuggereerd. Hieronder vallen een remming van de omzetting van dihydrotestosteron door 5α-reductase, een remming van ontstekingsreacties en een diuretisch effect [15]. Ook zou het hoge gehalte aan zink in pompoenzaden bij kunnen dragen aan het effect bij goedaardige prostaatvergroting [2].
Aanwijzingen voor een remmend effect van pompoenzaden bij prostaatkanker zijn ook gevonden in klinische studies. In een van deze studies werden 2.245 mannen met goedaardige prostaatvergroting geïncludeerd. Ze ontvingen 12 weken lang 1-2 capsules met 500 mg pompoenzaadextract. Over deze periode namen hun klachten op de IPSS af met 41,4% en verbeterde de score voor levenskwaliteit met 46,1%. Meer dan 96% van de patiënten rapporteerde bovendien geen bijwerkingen [16]. Daarnaast is de effectiviteit vergeleken met standaardmedicatie, zoals tamsulosin en prazosin. Zo werd aan 34 patiënten met goedaardige prostaathyperplasie eenmaal daags 0,4 mg tamsulosin gegeven en aan 39 patiënten werd tweemaal daags 360 mg pompoenzaadolie gegeven. Na 3 maanden was in beide groepen een significante afname te zien in de symptomen (gemeten op de IPSS). Na de eerste maand was de vermindering van klachten groter bij de groep die tamsulosin ontving, maar in de periode tussen de eerste en derde maand was deze afname in beide groepen gelijk [15]. Ook bij een vergelijking met prazosin werd de effectiviteit van pompoenzaadolie bevestigd, maar ook hier was de standaardmedicatie prazosin effectiever dan pompoenzaadolie [17]. Pompoenzaadolie gaf echter wel significant minder bijwerkingen dan tamsulosin [15].

Zink
Het spoorelement zink is een essentiële nutriënt die betrokken is bij een scala aan metabole processen en zodoende van fundamenteel belang is voor onze algehele gezondheid. Ook bij de mannelijke vruchtbaarheid speelt dit mineraal een belangrijke rol. Belangrijke voedingsbronnen van zink zijn orgaanvlees, rood vlees, oesters, schaaldieren en tarwekiemen. Een goede zinkstatus draagt bij aan de gezondheid van de prostaat en kan mogelijk de ontwikkeling van prostaatkanker remmen.
Zo remt zink terminale oxidatie en tempert het de activiteit van NF-κB. Daarnaast zou zink een belangrijke rol kunnen spelen bij het handhaven van de integriteit van het DNA in normale epitheelcellen van de prostaat [18]. Bovendien stimuleert zink apoptose en remt het proliferatie, migratie en invasie van kankercellen in de prostaat. Verlaagde concentraties van zink kunnen via deze weg dus bijdragen aan een verhoogd risico op het ontwikkelen van prostaatkanker [19]. In een meta-analyse werd deze relatie tussen zinkstatus en prostaatvergroting en prostaatkanker ook bij de mens gevonden. Hier kwam naar voren dat plasmawaardes van zink waren verhoogd bij mannen met goedaardige prostaatvergroting, maar juist verlaagd bij mannen met prostaatkanker. De onderzoekers concludeerden hier dat lage zinkwaardes dus een mogelijk causaal verband hebben met de ontwikkeling van prostaatkanker [20]. Echter zijn er uiteraard meerdere factoren betrokken bij de ontwikkeling van kanker.

Pygeum africanum
De schors van Pygeum africanum Hook. f. wordt traditioneel gebruikt door de inheemse bevolking van het zuiden van Afrika bij verschillende klachten, waaronder klachten aan de urinewegen en klachten bij goedaardige prostaathyperplasie. In de westerse wereld is dit kruid sinds de jaren 60 in verband gebracht met het verminderen van klachten door prostaatvergroting. Veel stoffen zijn geïdentificeerd als mogelijk biologisch actieve stoffen, onder andere β-sitosterol, vetzuren (voornamelijk palmitinezuur), triterpenen en proanthocyanides [2].
In een meta-analyse van klinische studies concludeerden de onderzoekers dat Pygeum africanum een bescheiden, maar relevant positief effect heeft bij urologische symptomen door goedaardige prostaathyperplasie. Zo verdubbelde toediening van P. africanum de kans op een verbetering in symptomen. Bijwerkingen van Pygeum africanum waren over het algemeen mild en vergelijkbaar met klachten in de placebogroep. Het onderzoek naar Pygeum africanum is echter beperkt en er zijn vaak slechts kleine groepen mannen onderzocht [21]. Wel werd een remmend effect op de groei van goedaardige prostaathyperplasie ook in een in vitro studie gevonden. Hier werd het effect van stoffen die in het lichaam werden aangemaakt na inname van Pygeum africanum geobserveerd. Zowel voor als na tweemaal daagse toediening van 50 mg van een gestandaardiseerd Pygeum africanum extract (Tadenan) aan een gezonde, volwassen man werd er bloedplasma van deze man afgenomen. Dit serum remde de groei van myofibroblasten uit een prostaat en veranderde de expressie van mRNA [22].

(LV)

Referenties

  1. Chughtai, B., et al., Benign prostatic hyperplasia. Nature Reviews Disease Primers, 2016.
  2. Csikós, E., et al., Treatment of Benign Prostatic Hyperplasia by Natural Drugs. Molecules, 2021. 26(23).
  3. Evron, E., et al., Natural Hair Supplement: Friend or Foe? Saw Palmetto, a Systematic Review in Alopecia. Skin Appendage Disord, 2020. 6(6): p. 329-337.
  4. Kwon, Y., Use of saw palmetto (Serenoa repens) extract for benign prostatic hyperplasia. Food Sci Biotechnol, 2019. 28(6): p. 1599-1606.
  5. Russo, G.I., et al., Clinical Efficacy of Serenoa repens Versus Placebo Versus Alpha-blockers for the Treatment of Lower Urinary Tract Symptoms/Benign Prostatic Enlargement: A Systematic Review and Network Meta-analysis of Randomized Placebo-controlled Clinical Trials. Eur Urol Focus, 2021. 7(2): p. 420-431.
  6. Khan, U.M., et al., Lycopene: Food Sources, Biological Activities, and Human Health Benefits. Oxid Med Cell Longev, 2021. 2021: p. 2713511.
  7. Bin-Jumah, M.N., et al., Lycopene: A Natural Arsenal in the War against Oxidative Stress and Cardiovascular Diseases. Antioxidants (Basel), 2022. 11(2).
  8. Tvrdá, E., et al., The Role of Selected Natural Biomolecules in Sperm Production and Functionality. Molecules, 2021. 26(17).
  9. Cheng, H.M., et al., Tomato and lycopene supplementation and cardiovascular risk factors: A systematic review and meta-analysis. Atherosclerosis, 2017. 257: p. 100-108.
  10. Wang, Y., et al., Effect of Carotene and Lycopene on the Risk of Prostate Cancer: A Systematic Review and Dose-Response Meta-Analysis of Observational Studies. PLoS One, 2015. 10(9): p. e0137427.
  11. Rowles, J.L., 3rd, et al., Increased dietary and circulating lycopene are associated with reduced prostate cancer risk: a systematic review and meta-analysis. Prostate Cancer Prostatic Dis, 2017. 20(4): p. 361-377.
  12. Grammatikopoulou, M.G., et al., Dietary Factors and Supplements Influencing Prostate Specific-Antigen (PSA) Concentrations in Men with Prostate Cancer and Increased Cancer Risk: An Evidence Analysis Review Based on Randomized Controlled Trials. Nutrients, 2020. 12(10).
  13. Sharifi-Zahabi, E., et al., The effect of lycopene supplement from different sources on prostate specific antigen (PSA): A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Complement Ther Med, 2022. 64: p. 102801.
  14. Puah, B.P., et al., New Insights into Molecular Mechanism behind Anti-Cancer Activities of Lycopene. Molecules, 2021. 26(13).
  15. Zerafatjou, N., et al., Pumpkin seed oil (Cucurbita pepo) versus tamsulosin for benign prostatic hyperplasia symptom relief: a single-blind randomized clinical trial. BMC Urol, 2021. 21(1): p. 147.
  16. Friederich, M., C. Theurer, and G. Schiebel-Schlosser, [Prosta Fink Forte capsules in the treatment of benign prostatic hyperplasia. Multicentric surveillance study in 2245 patients]. Forsch Komplementarmed Klass Naturheilkd, 2000. 7(4): p. 200-4.
  17. Shirvan, M.K., et al., Pumpkin seed oil (prostafit) or prazosin? Which one is better in the treatment of symptomatic benign prostatic hyperplasia. J Pak Med Assoc, 2014. 64(6): p. 683-5.
  18. Ho, E. and Y. Song, Zinc and prostatic cancer. Curr Opin Clin Nutr Metab Care, 2009. 12(6): p. 640-5.
  19. Sauer, A.K., et al., Zinc Deficiency in Men Over 50 and Its Implications in Prostate Disorders. Front Oncol, 2020. 10: p. 1293.
  20. Zhao, J., et al., Comparative study of serum zinc concentrations in benign and malignant prostate disease: A Systematic Review and Meta-Analysis. Sci Rep, 2016. 6: p. 25778.
  21. Ishani, A., et al., Pygeum africanum for the treatment of patients with benign prostatic hyperplasia: a systematic review and quantitative meta-analysis. Am J Med, 2000. 109(8): p. 654-64.
  22. Larré, S., et al., Biological effect of human serum collected before and after oral intake of Pygeum africanum on various benign prostate cell cultures. Asian J Androl, 2012. 14(3): p. 499-504.

< Terug