RESVERATROL
De overeenkomst tussen een groen monster en rode wijn
Foto: Tom Heutte, USDA Forest Service, Bugwood.org
Japanse duizendknoop (Polygonum cuspidatum of Fallopia japonica) is niet erg populair, zeker niet bij tuinders en medewerkers van diverse gemeentelijke plantsoenendiensten. De plant wordt namelijk tot de meest invasieve exoten gerekend: hij beschikt over een enorme groeikracht waardoor inheemse plantensoorten worden verdrongen. Als Japanse duizendknoop zich eenmaal heeft gevestigd laat hij zich nauwelijks bestrijden en lijkt onuitroeibaar. De woekerende plant drijft veel gemeenten tot wanhoop want de sterke wortelstokken en stengels kunnen ook schade aanrichten aan gebouwen, funderingen, leidingen en wegen.
Toch heeft dit ‘groene monster’ ook enkele positieve aspecten. De wortels van Japanse duizendknoop blijken een grote affiniteit met zware metalen in de bodem te hebben. Er zijn aanwijzingen dat ze vervuilde grond kunnen reinigen door dergelijke stoffen aan de bodem te onttrekken. Verder staat vast dat de wortels een zeer rijke bron van de veelzijdige antioxidant resveratrol zijn.
Stressreactie
Resveratrol (trans-3,4’,5,-trihydroxystilbeen) is een vetoplosbaar polyfenol dat ook in diverse andere planten voorkomt, zoals druiven, pinda’s en aardbeien, zij het in veel mindere mate dan in Japanse duizendknoop (zie tabel). In de natuur komen zowel trans- als cis-isomeren van resveratrol voor (onder invloed van uv-straling vindt isomerisatie van trans-resveratrol in cis-resveratrol plaats), maar trans-resveratrol beschikt over veel meer gunstige eigenschappen dan de cis-isomeer. Trans-resveratrol en andere stilbenoïden worden gerekend tot de zgn. fytoalexinen. Dit zijn stoffen die door planten worden aangemaakt als reactie op allerlei vormen van stress: beschadigingen, snijwonden, schimmelinfecties of infecties met andere pathogenen, blootstelling aan uv-straling of aan chemicaliën, zoals ozon, waterstofperoxide of de herbicide paraquat.
Antioxidant
In 1940 werd resveratrol voor het eerst geïsoleerd uit de wortels van de nieswortel (Veratrum grandiflorum) en vervolgens in 1963 uit de wortels van de Japanse duizendknoop. In de Traditionele Chinese geneeskunde wordt Japanse duizendknoop, daar beter bekend als Hu Zhang, al duizenden jaren toegepast, waarschijnlijk mede door het hoge gehalte aan resveratrol. Resveratrol is namelijk een krachtige antioxidant die gezonde cellen en weefsels beschermt tegen vrije radicalen. Net als in planten helpt resveratrol de lichaamscellen beschermen tegen invloeden van vervuiling en uv-straling. Daarnaast blijkt resveratrol, net als een aantal andere plantenstoffen, invloed te kunnen uitoefenen op de zgn. sirtuïnes. Sirtuïnes zijn een groep eiwitten die bijdragen aan de regulatie van het aflezen van bepaalde stukken van het DNA. De sirtuïnes spelen een grote rol bij het onderdrukken van bepaalde genen, waardoor deze minder of helemaal niet tot expressie worden gebracht.
Wijn
Later, in 1976, werd resveratrol ook aangetroffen in druivenschillen en druivenbladeren en in 1992 brachten wetenschappers van Cornell University voor het eerst het resveratrolgehalte van diverse soorten wijn in kaart (zie tabel). Het gehalte aan trans-resveratrol in wijn blijkt sterk af te hangen van de druivensoort, het klimaat en hoe lang de druivenschillen met het sap zijn gefermenteerd. Zo bevatten rode wijnen van druiven die in koude, vochtige streken worden verbouwd meer trans-resveratrol dan wijnen die worden gemaakt van druiven uit warme en droge streken. Omdat witte wijnen veel korter worden gefermenteerd met de druivenschillen bevatten ze ook veel minder trans-resveratrol: slechts 1-5% van de hoeveelheid in rode wijn.
Volgens sommige wetenschappers zou de aanwezigheid van resveratrol in wijn mogelijk deels een verklaring kunnen zijn voor de zgn. Franse paradox: het verschijnsel dat de gezondheid van Fransen minder dan die van andere nationaliteiten te lijden lijkt te hebben van een relatief vetrijk voedingspatroon.
(WD)
Resveratrolgehalte van een aantal planten en plantaardige producten.
Bronnen: Gupta C, 2014; Borowska EJ, 2009; Linus Pauling Institute; Phenol Explorer