Nutriënten die rust en kalmte brengen

In onze moderne samenleving zijn stress en angst helaas veelvoorkomende symptomen van de vaak niet aflatende druk om te presteren op maatschappelijk, economisch en/of persoonlijk vlak. Angst en stress zijn op zich normale reacties op een situatie waarin gevaar dreigt, met als doel onze overlevingskansen te vergroten. Af en toe kortdurende stress heeft zelfs een gunstig effect op het immuunsysteem. Chronische stress en angstgevoelens zonder een werkelijk gevaar zijn belastend voor de gezondheid en kunnen leiden tot fysieke klachten als hartritmestoornissen, spierpijn, slapeloosheid, hypertensie en maag- en spijsverteringsklachten. Angst, depressie en burn-out zijn de belangrijkste psychische gevolgen.
In Nederland heeft 20-30% van de volwassenen last van slaapproblemen en zijn er ruim een miljoen mensen met een angststoornis. Bij angst- en slaapklachten worden vaak benzodiazepinen voorgeschreven. Diazepam, oxazepam en temazepam zijn de bekendste middelen uit deze groep slaap- en kalmeringsmiddelen. In 2015 verstrekten apotheken in Nederland 167 miljoen standaarddagdoseringen aan benzodiazepinen. Gemiddeld gebruikt ongeveer één op de tien Nederlanders een of meer benzodiazepinen. Vanwege de verslavende eigenschappen en het valrisico is langdurig gebruik van deze medicijnen echter ongewenst.
In talloze wetenschappelijke onderzoeken is vastgesteld dat sommige micronutriënten en botanicals op dezelfde wijze als benzodiazepinen rust en kalmte kunnen brengen en de nachtrust kunnen verbeteren, en soms zelfs even effectief.

Valeriaan
Valeriaan (Valeriana officinalis) is een kruid uit de kamperfoeliefamilie dat al in het oude Griekenland en het oude China werd toegepast als rustgever en slaapmiddel. Het extract uit de wortels van de plant bevat een grote verscheidenheid aan actieve bestanddelen, zoals etherische oliën (o.a. valereenzuur en mono- en sesquiterpenen), valpotriaten (o.a. isovaltraat), alkaloïden en aminozuren, waaronder GABA. Het tevens aanwezige isovalereenzuur is verantwoordelijk voor de karakteristieke geur van valeriaan.
De werkzaamheid van valeriaan wordt toegeschreven aan de synergistische werking van de diverse bestanddelen. In diverse studies is een gunstig effect van valeriaan op de nachtrust vastgesteld. Zo kregen zestien patiënten die leden aan slapeloosheid gedurende veertien dagen een valeriaan extract of een placebo. Na twee weken was de slaapkwaliteit in de valeriaangroep significant verbeterd. De tijd die nodig was om in diepe slaap, de zgn. tragegolfslaap (slow-wave-sleep), te komen was korter (13,5 min. tegenover 21,3 min.) en het percentage tragegolfslaap van de totale slaaptijd was hoger (9,8% tegenover 8,1%). Bovendien was zowel de subjectieve als de objectieve inslaaptijd korter bij gebruik van valeriaan.
Een groep van 202 patiënten die gemiddeld 3,5 maanden aan slapeloosheid leden kreeg zes weken lang dagelijks 10 mg oxazepam of 600 mg van een valeriaan extract (Sedonium). Aan de hand van een vragenlijst (Sleep Questionnaire B) werd na zes weken de slaapkwaliteit in kaart gebracht. Oxazepam en valeriaan deden niet voor elkaar onder wat betreft slaapduur, verbetering van slaapkwaliteit, uitgerust ontwaken, psychische stabiliteit of juist uitputting in de avond, psychosomatische symptomen in de slaapfase en het herinneren van dromen.
Naar schatting de helft van de postmenopauzale vrouwen heeft last van slaapproblemen, waaronder slapeloosheid. Volgens onderzoekers van de Teheran University of Medical Sciences kan valeriaan uitkomst bieden voor deze vrouwen. Zij gaven 100 postmenopauzale vrouwen in de leeftijd van 50-60 jaar tweemaal daags 530 mg van een valeriaan extract of een placebo. Na vier weken was bij 30% van de vrouwen in de valeriaangroep sprake van een verbetering van de slaapkwaliteit, tegenover slechts 4% in de placebogroep.
In een recente studie met 51 hiv-positieve patiënten is gekeken in hoeverre valeriaan bepaalde psychische bijwerkingen van het middel efavirenz, onderdeel van antiretrovirale therapie, zou kunnen temperen. De ene helft van de groep kreeg elke avond 530 mg valeriaan een uur voor het slapen gaan. De andere helft kreeg een placebo. Na vier weken suppletie waren slapeloosheid en angsten significant verminderd in de valeriaan-groep.
In eerder onderzoek is al een anxiolytisch effect van valeriaan gevonden. Een kleinschalige studie met 36 patiënten met een angststoornis liet zien dat na vier weken suppletie van een valeriaan extract (gestandaardiseerd op 80% valpotriaten) de ernst van de angstgevoelens significant was verminderd. De resultaten waren vergelijkbaar met die van diazepam.

Goudpapaver
Goudpapaver (Eschscholzia californica), ook wel slaapmutsje genoemd, is een kruidachtige plant die tot de papaverfamilie behoort. De plant komt oorspronkelijk voor in het zuidwestelijk kustgebied van Noord-Amerika en werd door de Indianen gebruikt bij kiespijn en als kalmerend middel voor kinderen. De werkzame bestanddelen omvatten voornamelijk rutine en chinoline-alkaloïden (o.a. eschscholtzine en allocryptopine). Net als andere rustgevende stoffen, bijvoorbeeld de benzodiazepinen, werken sommige alkaloïden van goudpapaver op de GABA_A-receptoren. De kalmerende en angst verminderende eigenschappen van goudpapaver worden hieraan toegeschreven. Daarnaast is ook een licht slaapverwekkend en pijnstillend effect vastgesteld. Goudpapaver verkort vooral de inslaaptijd en verbetert de kwaliteit van slapen.

Passiebloem
De passiebloem (Passiflora incarnata) komt van oorsprong voor in het zuidoosten van Noord-Amerika, Midden- en Zuid-Amerika en de Caraïben. De Indianen van Noord-Amerika gebruikten de stengel, bladeren en bloemen van de plant onder meer bij zenuwpijn en rusteloosheid. De Azteken pasten het toe als bedwelmend, kalmerend en bloedzuiverend middel. De belangrijkste werkzame bestanddelen zijn harmaanalkaloïden (o.a. passiflorine, harmaline en harmolol), flavonoïden (o.a. vitexine, rutine en quercetine) en fytosterolen (o.a. sitosterol).
Tegenwoordig wordt passiebloem vooral ingezet om de nachtrust te verbeteren, bij angsten en als kalmeringsmiddel. Uit in-vitro onderzoek is gebleken dat ook bij dit kruid de farmacologische effecten het gevolg zijn van aanpassingen van het GABA-systeem, zoals de affiniteit voor GABA_A– en GABA_B-receptoren en de mate van GABA-opname.
Een thee, getrokken van 2 gram passiebloem in 250 ml water, kan een gunstig effect op de slaap hebben. Een groep van 41 volwassenen in de leeftijd van 18-35 jaar met milde fluctuaties in slaapkwaliteit kreeg een week lang ofwel de passiebloemthee ofwel een placebo. Na een wash-out periode van een week werd van interventie gewisseld. De resultaten werden in kaart gebracht met behulp van slaaponderzoek (polysomnografie) en aan de hand van de slaapdagboeken van de deelnemers. Passiebloemthee bleek de slaapkwaliteit significant te verbeteren, maar had geen effect op andere aspecten van de slaap, zoals de inslaaptijd.
Aan een Duits onderzoek namen 154 patiënten deel die bij verschillende artsen onder behandeling waren voor nervositeit en bijbehorende symptomen, zoals uitputting, verstoorde slaap, innerlijke onrust of concentratieverlies. Via hun arts kregen ze tabletten met 425 mg passiebloem extract in verschillende doseringen (gemiddeld 2,4 tabletten per dag) voorgeschreven. Aan het begin van de studie, na vier weken en na twaalf weken vulden de deelnemers vragenlijsten in over stressbestendigheid en kwaliteit van leven. Na twaalf weken passiebloem-suppletie waren de stressbestendigheid en de kwaliteit van leven significant verbeterd en de symptomen van nervositeit verminderd.
In meerdere studies blijkt passiebloem een anxiolytische werking te hebben bij angsten voor medische ingrepen. Zo kregen 60 patiënten die spinale anesthesie moesten ondergaan een half uur voor de daadwerkelijke ruggenprik passiebloem extract of een placebo. Vlak voordat de anesthesie werd toegediend was de angst bij de patiënten in de placebogroep toegenomen. Passiebloem extract onderdrukte die toename van angst in de behandelgroep, zonder dat de deelnemers versuft raakten of hun psychomotorfunctie werd aangetast.
Aan een Iraans onderzoek werkten 63 mensen met matige tot zeer veel angst voor de tandarts mee. Voorafgaand aan de tandartsbehandeling kregen ze een vloeibaar passiebloem extract, een vloeibare placebo of helemaal niets. In de behandelgroep daalde het angstniveau met 30%, tegenover 12% in de placebogroep en 4% in de groep die niets had gekregen.
Braziliaanse onderzoekers hebben de anxiolytische werking van passiebloem vergeleken met die van midazolam, een benzodiazepine met sterke angstremmende en kalmerende eigenschappen. Daartoe kregen 40 patiënten die een kies uit de onderkaak moesten laten trekken een half uur voor de behandeling ofwel 260 mg passiebloem ofwel 15 mg midazolam. De mate van angst werd vastgesteld met behulp van vragenlijsten en fysieke parameters (bloeddruk, hartslag, zuurstofverzadiging). In beide groepen gaf meer dan 70% van de deelnemers aan rustig of een beetje bang te zijn. Er waren geen verschillen in de fysieke parameters tussen beide groepen. In de midazolam-groep gaf echter 20% van de deelnemers aan zich niets van de hele behandeling te kunnen herinneren, terwijl passiebloem niet of nauwelijks effect op het geheugen had. Volgens de onderzoekers is passiebloem even effectief als midazolam voor het onderdrukken van preoperatieve angsten.

Hop
Hop (Humulus lupulus) is een plant die behoort tot de hennepfamilie en vooral bekend is als bestanddeel van bier. In de negende eeuw waren Duitse monniken al bekend met de kalmerende, slaapbevorderende en libidoverlagende werking (bij mannen) van hop. Noord-Amerikaanse Indianen pasten hop onder meer toe bij slapeloosheid en pijn. Bitterstoffen, met name humulonen (alfazuren) en lupulonen (bètazuren), en hun oxidatieproduct methylbutenol (2-methyl-3-buteen-2-ol) zijn de belangrijkste actieve bestanddelen van hop. Daarnaast bevat de plant polyfenolen en andere flavonoïden, zoals quercetine, kaempferol en rutine. Sommige hoppolyfenolen hebben een fyto-oestrogene werking die bij vrouwen kan resulteren in bevordering van de menstruatie, verhoging van het libido en remming van botafbraak.
Verder beschikt hop onder meer over antiseptische, diuretische en anticarcinogene eigenschappen. De kalmerende en slaapopwekkende eigenschappen worden vooral toegeschreven aan het in hop aanwezige methylbutenol.
Een groep Spaanse wetenschappers heeft de rustgevende eigenschappen van hop onderzocht bij zowel dieren (kwartels) als mensen (verpleegsters met wisselende diensten). Hop in een dosering zoals in alcoholvrij bier verkort de inslaaptijd, verbetert de slaapkwaliteit en vermindert angstgevoelens.
De meeste studies met hop zijn echter verricht in combinatie met andere rustgevende botanicals. Daarbij is vooral de combinatie van hop en valeriaan populair. In een Zwitserse pilotstudie kregen 30 patiënten, bij wie polysomnografie lichte tot matige slaapproblemen had vastgesteld, ’s avonds 500 mg valeriaan plus 120 mg hop. Na twee weken behandeling bleek uit een nieuw slaaponderzoek dat de inslaaptijd en waaktijd waren verminderd, de slaapkwaliteit was verbeterd en de tragegolfslaap langer duurde. Ook werden de patiënten meer uitgerust wakker.
Uit een Oostenrijks onderzoek met patiënten met in- en doorslaapproblemen kwam naar voren dat de combinatie hop-valeriaan even effectief is als een benzodiazepine wat betreft het verbeteren van de slaapkwaliteit, de fitheid en de kwaliteit van leven.
Zelfs een eenmalige dosering van een vloeibaar valeriaan-hop extract kan de duur en de kwaliteit van de slaap verbeteren, zo blijkt uit een Duits onderzoek.
In een Indiase studie werd de effectiviteit van een combinatieproduct met 30 mg hop, 300 mg valeriaan en 80 mg passiebloem vergeleken met het slaapmedicijn zolpidem (10 mg), een benzodiazepine agonist. In totaal 78 patiënten met inslaapproblemen voltooiden het onderzoek. Gedurende twee weken namen ze voor het slapen gaan 1 tablet van de hop-valeriaan-passiebloem combinatie of 1 tablet zolpidem. In beide groepen werd een significante verbetering van de totale slaaptijd, inslaaptijd, nachtelijk ontwaken, vermoeidheid overdag en kwaliteit van leven vastgesteld. Er waren geen significante verschillen tussen beide groepen en daarom concluderen de onderzoekers dat de kruidencombinatie een veilig en effectief alternatief voor zolpidem kan zijn bij inslaapproblemen.

GABA
Gamma-aminoboterzuur (GABA) is een γ-aminozuur dat normaal gesproken rijkelijk voorkomt in het brein en fungeert als neurotransmitter. Het is de belangrijkste inhiberende (remmende) neurotransmitter in de hersenen –de tegenhanger van exciterende (stimulerende) neurotransmitters zoals glutamaat– die moet voorkomen dat een overmaat aan prikkels leidt tot rusteloosheid, geprikkeldheid, slapeloosheid enzovoort. GABA reguleert de prikkeling van de hersenen via GABA_A-receptoren. Veel kalmerende en slaap bevorderende medicatie, bijvoorbeeld benzodiazepinen, werken op dezelfde GABA-receptoren voor een ontspannend effect.
Diverse psychiatrische en neurologische stoornissen kunnen het gevolg zijn van lage GABA-spiegels of een gebrekkig functioneren van GABA in de hersenen, bijvoorbeeld angsten, depressie, epilepsie en slapeloosheid. Er is dan sprake van een overactiviteit van glutamaat. Herstel van de GABA-spiegels remt de activiteit van glutamaat en zorgt voor rust en evenwicht. Ook geur- (olfactorische) en smaak- (gustatoire) hallucinaties worden in verband gebracht met verlaagde GABA-spiegels. In een Amerikaanse studie bleek dat de behandeling die deze hallucinaties wegnam resulteerde in hogere GABA-waarden in het centraal zenuwstelsel.
In een kleinschalige Japanse studie is het effect van GABA op angst en stress onderzocht. Een groep van acht vrijwilligers (leeftijd 25-30 jaar) met hoogtevrees kreeg ofwel 200 mg GABA ofwel een placebo alvorens een hangbrug voor wandelaars over te steken die een ruim 45 meter breed ravijn overspande. Voor, tijdens en na de oversteek werden de immunoglobuline A-waarden in speeksel (sIgA; belangrijk antilichaam in mucosale secreties) gemeten. Bij angst en stress dalen de sIgA-waarden, terwijl ze juist toenemen bij ontspanning. In de placebogroep nam sIgA met 35% af, maar in de GABA-groep waren de sIgA-waarden halverwege de oversteek gelijk en na de oversteek zelfs iets gestegen. De onderzoekers concluderen dat GABA binnen een uur na inname al ontspannend en angst verminderend werkt en bovendien de weerstand zou kunnen verbeteren in stresssituaties.
In meerdere onderzoeken met GABA wordt het uitvoeren van een rekentest gebruikt als stressor. Zo kreeg een deel van een groep vrijwilligers 10 gram chocolade verrijkt met 28 mg GABA. Na een kwartier kregen ze gedurende vijftien minuten een rekentest voorgeschoteld. Voordat ze de chocolade kregen en na de test werden de chromogranine A-waarden (CgA) in speeksel, een marker voor acute stress, gemeten en een ECG gemaakt om de hartslagvariabiliteit (HRV) te kunnen vaststellen en daarmee de activiteit van het autonome zenuwstelsel. Aan de hand van de HRV bleek dat degenen die GABA hadden gekregen snel herstelden van gestrest naar een normale, kalme staat. Verder waren de CgA-speekselwaarden na de oefening niet hoger dan ervoor.
Bij een ander onderzoek kregen 63 vrijwilligers (28 mannen, 35 vrouwen, gemiddelde leeftijd 24,5 jaar) na drie uur vasten 100 mg GABA of een placebo. Na elf minuten moesten ze gedurende tien minuten een rekentest doen. Na twee minuten rust volgde vijf minuten lang een zgn. auditorial oddball test, die eruit bestond dat de deelnemers bij het horen van een afwijkende toon tussen andere tonen zo snel mogelijk op de linker muisknop moesten klikken. Na twee minuten rust werden de testen nog driemaal herhaald. Direct na inname van de GABA of placebo en telkens na het voltooien van een testcyclus werd een EEG gemaakt en moest een VAS- (Visueel Analoge-schaal) en POMS- (Profile Of Mood States) vragenlijst worden ingevuld. Direct na de stressvolle testen, op 30 en 60 minuten na inname, werd een afname van de EEG-activiteit, waaronder een afname in alfa- en bèta-hersengolven waargenomen. In de GABA-groep werd deze afname op 30 minuten na inname teniet gedaan, vermoedelijk doordat GABA de stress van de mentale tests verminderde. Uit de POMS-scores van de GABA-groep bleek ook een stressverlagend effect van GABA. Bovendien waren deze deelnemers beter gestemd en energieker na de tests dan degenen die een placebo hadden gekregen. De VAS-scores van de twee groepen verschilden niet noemenswaardig.
Verder zijn er aanwijzingen dat yoga de GABA-spiegels kan verhogen. In een Amerikaanse studie resulteerde een yoga-sessie van een uur in 27% hogere GABA-waarden, terwijl een uur lezen geen stijging te zien gaf.
Uit in-vitro en dieronderzoek blijkt dat GABA tevens beschikt over maagbeschermende eigenschappen. Behandeling met GABA voorafgaand aan blootstelling aan pure ethanol verminderde het aantal maagzweren. Daarnaast zorgde GABA voor minder oxidatieve stress in cellen van het maagslijmvlies en in maagweefsel door de activiteit van catalase en superoxide dismutase te vergroten en voor minder ontstekingsmarkers (TNF-α en interleukine-6) in maagweefsel.

Taurine
Taurine is een zwavelhoudend organisch zuur (2-amino-ethaansulfonzuur) dat vaak als een semi-essentieel aminozuur wordt beschouwd. Het wordt echter niet gebruikt in de eiwitsynthese en komt uitsluitend in vrije vorm of in eenvoudige peptiden voor.
Taurine is een GABA-agonist: het vergroot de gevoeligheid van GABA-receptoren en versterkt de werking van GABA. Bovendien stimuleert het de vorming en het vrijkomen van GABA. In de hersenen heeft taurine zelf ook een GABA-achtige werking. Het kalmeert het brein en beschermt tegen zenuwschade als gevolg van een overmaat aan glutamaat. Verder kan taurine bescherming bieden tegen oxidatieve stress, heeft het een gunstig effect op de hartspier en kan het helpen het hartritme te reguleren.
In meerdere dieronderzoeken is een anxiolytisch (angst verminderend) effect vastgesteld van taurine.

L-theanine
Het aminozuur L-theanine (L-gamma-glutamylethylamide) komt voornamelijk voor in de bladeren van de theeplant (Camellia sinensis). Het is alleen aanwezig als vrij aminozuur en komt niet voor in eiwitten. Zowel de van oudsher bekende ontspannende werking van groene thee als de specifieke smaak ervan is te danken aan de aanwezigheid van L-theanine.
L-theanine kan de bloed-hersenbarrière passeren en in het brein de concentraties van de neurotransmitters serotonine, dopamine en GABA verhogen. L-theanine heeft diverse gunstige effecten in de hersenen, die onder meer tot een ontspannen en relaxte gemoedstoestand leiden. Belangrijk is dat deze kalmerende en rustgevende werking van L-theanine niet gepaard gaat met verschijnselen van sufheid of slaperigheid.
Wetenschappers van de University of Shizuoka (Japan) hebben het antistress effect van L-theanine onderzocht aan de hand van de alfa-amylase activiteit in speeksel, een biomarker voor activiteit van het sympathisch zenuwstelsel en voor lichaamsreacties op stress. Twintig vijfdejaarsstudenten farmacie kregen vanaf een week voorafgaand aan een stageperiode in een apotheek of ziekenhuis tweemaal daags 200 mg L-theanine of een placebo. De suppletie werd voortgezet gedurende de eerste tien dagen van de stageperiode. Voor het begin van de stage werd de alfa-amylase activiteit in speeksel gemeten en de zgn. State-Trait Anxiety Inventory (vragenlijst om angst- en onrustgevoelens in kaart te brengen) ingevuld. Bij studenten uit de placebogroep werd voor het begin van de stageperiode een hogere alfa-amylase activiteit gemeten dan bij studenten uit de L-theanine-groep tijdens de stage. De subjectieve stress in de L-theanine-groep was minder dan in de placebogroep. Daarnaast hadden studenten uit beide groepen met een hogere pre-stage alfa-amylase activiteit meer angstdispositie en minder uren slaap. Volgens de wetenschappers kan L-theanine duidelijk de als gevolg van stress toegenomen alfa-amylase activiteit in speeksel verminderen en zodoende de aanvankelijke stressreactie voorafgaand aan een stageperiode temperen.

Inositol
Inositol is een suiker die vaak tot het vitamine B-complex wordt gerekend. Het is een niet-essentiële vitamine die in alle lichaamsweefsels voorkomt en zelfs overvloedig aanwezig is in de myelineschede van neuronen. Het hart en de hersenen bevatten de hoogste concentraties.
Van inositol is onder andere bekend dat het van belang is voor een goede zenuwgeleiding en onmisbaar voor een goede werking van de hersenen. Inositol speelt een rol bij de communicatieroutes van diverse neurotransmitters, zoals dopamine, noradrenaline, serotonine en acetylcholine. Een tekort kan stoornissen van het zenuwstelsel en van het humeur tot gevolg hebben.
Inositol in zeer hoge doseringen (12 g/dag) kan paniekstoornissen verminderen. In een Israëlische studie kregen 21 patiënten met een paniekstoornis, al dan niet in combinatie met pleinvrees, in een dubbelblind placebogecontroleerde cross-over opzet gedurende vier weken dagelijks 12 g inositol. De frequentie en ernst van de paniekaanvallen en de ernst van de pleinvrees namen significant meer af na gebruik van inositol dan van de placebo.

(WD)

Bronnen

Gebruik benzodiazepines daalt gestaag, maar traag; Stichting Farmaceutische Kengetallen, 17 november 2016.
NHG-Standaard Slaapproblemen en slaapmiddelen; Nederlands Huisartsen Genootschap, 2014.
Prevalentie angststoornissen in bevolkingsonderzoek (2011); volksgezondheidenzorg.info, geraadpleegd 07-2017.
Verhelst G: Groot handboek geneeskrachtige planten (4e druk); 242-243, 312-315, 411-413, 575-578 Mannavita, 2010. ISBN-13 9789080778467.
Fedurco M et al.: Modulatory Effects of Eschscholzia californica Alkaloids on Recombinant GABAA Receptors; Biochemistry Research International 2015:617620, 2015.
Ahmadi M et al.: Effect of Valerian in Preventing Neuropsychiatric Adverse Effects of Efavirenz in HIV-Positive Patients: A Pilot Randomized, Placebo-Controlled Clinical Trial; The Annals of Pharmacotherapy 51(6):457-464, 2017.
Andreatini R et al.: Effect of valepotriates (valerian extract) in generalized anxiety disorder: a randomized placebo-controlled pilot study; Phytotherapy Research 16(7):650-654, 2002.
Donath F et al.: Critical evaluation of the effect of valerian extract on sleep structure and sleep quality; Pharmacopsychiatry 33(2):47-53, 2000.
Ziegler G et al.: Efficacy and tolerability of valerian extract LI 156 compared with oxazepam in the treatment of non-organic insomnia–a randomized, double-blind, comparative clinical study; European Journal of Medical Research 7(11):480-486, 2002.
Taavoni S et al.: Effect of valerian on sleep quality in postmenopausal women: a randomized placebo-controlled clinical trial; Menopause 18(9):951-955, 2011.
Monograph Valeriana officinalis; Alternative Medicine Review 9(4):438-441, 2004.
Ngan A, Conduit R: A double-blind, placebo-controlled investigation of the effects of Passiflora incarnata (passionflower) herbal tea on subjective sleep quality; Phytotherapy Research 25(8):1153-1159, 2011.
Appel K: Modulation of the γ-aminobutyric acid (GABA) system by Passiflora incarnata L.; Phytotherapy Research 25(6):838-843, 2011.
Gibbert J et al.: Improvement of Stress Resistance and Quality of Life of Adults with Nervous Restlessness after Treatment with a Passion Flower Dry Extract; Complementary Medicine Research 24(2):83-89, 2017.
Aslanargun P et al.: Passiflora incarnata Linneaus as an anxiolytic before spinal anesthesia; Journal of Anesthesia 26(1):39-44, 2012.
Kaviani N et al.: The efficacy of passiflora incarnata linnaeus in reducing dental anxiety in patients undergoing periodontal treatment; Journal of Dentistry (Shiraz, Iran) 14(2):68-72, 2013.
Dantas LP et al.: Effects of passiflora incarnata and midazolam for control of anxiety in patients undergoing dental extraction; Medicina Oral, Patología Oral y Cirugía Bucal 22(1):e95-e101, 2017.
Franco L et al.: The sedative effects of hops (Humulus lupulus), a component of beer, on the activity/rest rhythm; Acta Physiologica Hungaria 99(2):133-139, 2012.
Franco L et al.: The sedative effect of non-alcoholic beer in healthy female nurses; PLoS One 7(7):e37290, 2012.
Füssel A, Wolf A, Brattström A: Effect of a fixed valerian-hop extract combination (Ze 91019) on sleep polygraphy in patients with non-organic insomnia: a pilot study; European Journal of Medical Research 5:385-390, 2000.
Dimpfel W, Suter A: Sleep improving effects of a single dose administration of a valerian/hops fluid extract – a double blind, randomized, placebo-controlled sleep-EEG study in a parallel design using electrohypnograms; European Journal of Medical Research 13(5):200-204, 2008.
Schmitz M, Jäckel M: Comparative study for assessing quality of life of patients with exogenous sleep disorders (temporary sleep onset and sleep interruption disorders) treated with a hops-valerian preparation and a benzodiazepine drug; Wiener Medische Wochenschrift 148(13):291-298, 1998.
Maroo N, Hazra A, Das T: Efficacy and safety of a polyherbal sedative-hypnotic formulation NSF-3 in primary insomnia in comparison to zolpidem: a randomized controlled trial; Indian Journal of Pharmacology 45(1):34-39, 2013.
Monograph: Gamma-Aminobutyric Acid (GABA); Alternative Medicine Review 12(3):274-279, 2007.
Levy LM, Henkin RI: Brain gamma-aminobutyric acid levels are decreased in patients with phantageusia and phantosmia demonstrated by magnetic resonance spectroscopy; Journal of Computer Assisted Tomography 28(6):721-727, 2004.
Xie M et al.: Gastroprotective effect of gamma-aminobutyric acid against ethanol-induced gastric mucosal injury; Chemico-Biological Interactions 272:125-134, 2017.
Abdou AM et al.: Relaxation and immunity enhancement effects of gamma-aminobutyric acid (GABA) administration in humans; Biofactors 26(3):201-208, 2006.
Yoto A et al.: Oral intake of γ-aminobutyric acid affects mood and activities of central nervous system during stressed condition induced by mental tasks; Amino Acids 43(3):1331-1337, 2012.
Streeter CC et al.: Yoga Asana sessions increase brain GABA levels: a pilot study; Journal of Alternative and Complementary Medicine 13(4):419-426, 2007.
Nakamura H et al.: Psychological stress-reducing effect of chocolate enriched with gamma-aminobutyric acid (GABA) in humans: assessment of stress using heart rate variability and salivary chromogranin A; International Journal of Food Sciences and Nutrition 60(Suppl 5):106-113, 2009.
Monograph: L-Theanine; Alternative Medicine Review 10(2):136-138, 2005.
Unno K et al.: Anti-stress effect of theanine on students during pharmacy practice: positive correlation among salivary α-amylase activity, trait anxiety and subjective stress; Pharmacology, Biochemistry and Behavior 111:128-135, 2013.
Eby G, Halcomb WW: Elimination of cardiac arrhythmias using oral taurine with l-arginine with case histories: Hypothesis for nitric oxide stabilization of the sinus node; Medical Hypotheses 67(5):1200-1204, 2006.
Ripps H, Shen W: Review: taurine: a “very essential” amino acid; Molecular Vision 18:2673-2686, 2012.
Hrncic D et al: Sulfur – Containing Amino Acids Homocysteine And Taurine In Seizures: Current State Of The Art; Current Medicinal Chemistry, doi: 10.2174/0929867324666170609090613, 8 juni 2017 [Epub ahead of print].
Kong WX et al.: Effects of taurine on rat behaviors in three anxiety models; Pharmacology Biochemistry and Behavior 83(2):271-276, 2006.
Zhang CG, Kim SJ: Taurine induces anti-anxiety by activating strychnine-sensitive glycine receptor in vivo; Annals of Nutrition & Metabolism 51(4):379-386, 2007.
Benjamin J et al.: Double-blind, placebo-controlled, crossover trial of inositol treatment for panic disorder; American Journal of Psychiatry 152(7):1084-1086, 1995.

< Terug