Boswellia serrata

Introductie
Boswellia serrata, ook wel de wierookboom genoemd, speelt al duizenden jaren een belangrijke rol binnen de Ayurvedische geneeskunde. De hars van deze boom heeft een antioxidatieve en ontsteking remmende werking. Boswellia serrata wordt daarom ingezet bij de behandeling van uiteenlopende inflammatoire aandoeningen aan gewrichten, luchtwegen, darmen en spijsverteringsorganen (alvleesklier), zenuwstelsel en hart en bloedvaten.

Buiten het medisch gebruik vindt de hars ook toepassing als wierook en geurstof in Oosterse parfums.

Boswellia serrata behoort tot de familie Burseraceae en ontleent zijn naam aan de botanist John Boswell (1740-1795). ‘Serrata’ is afgeleid van het Latijnse ’serra’, ofwel zaag, dat verwijst naar de gezaagde rand van de deelblaadjes. Het is een bladverliezende struik tot middelgrote boom en komt voor in bergachtige gebieden van Centraal- en West-India, Pakistan, het Midden-Oosten en inmiddels ook in delen van Azië en Noord-Afrika. Bij het insnijden van de stam of het afpellen van de schors verschijnt er een melkachtig sap. Blootgesteld aan lucht, hardt dit sap uit tot een amberkleurige, doorschijnende gomhars.

Werkzame stoffen
De gomhars van de Boswellia serrata is het farmaceutisch waardevolle bestanddeel van de plant. De hars (dat ook als wierook wordt gebruikt) bevat boswelliazuren waarvan er inmiddels 12 bekend zijn. De belangrijkste bioactieve medicinale boswelliazuren in deze hars zijn β-pentacyclische triterpeenzuren, waaronder 3-acetyl-11-keto-β-boswelliazuur (AKBA), en 11-keto-β-boswelliazuur (KBA). Deze inhoudsstoffen hebben krachtige ontsteking remmende, pijnstillende en immuun modulerende effecten. Het gehalte AKBA en KBA is bepalend voor de kwaliteit van een boswellia-extract.

Werking
De actieve bestanddelen AKBA en KBA spelen een centrale rol in het remmen van ontstekingsprocessen. Hun werking is sterk verbonden met twee belangrijke enzymroutes in het lichaam: COX (cyclo-oxygenase) en LOX (lipoxygenase).

LOX-remming
KBA en AKBA remmen het enzym 5-LOX, dat verantwoordelijk is voor de productie van leukotriënen, waarbij AKBA de meest krachtige natuurlijke 5-LOX-remmer is binnen Boswellia-extracten. Leukotriënen zijn ontsteking bevorderende stoffen die worden gevormd uit arachidonzuur door middel van het enzym 5-lipoxygenase (5-LOX). Deze pro-inflammatoire signaalstoffen spelen een rol in de natuurlijke ontsteking- en immuun responsen van het lichaam, zoals bij:

• Astma
• Reumatoïde artritis
• Inflammatoire darmziekten (bijv. colitis ulcerosa)
• Chronische gewrichtspijn

Het actieve bestandsdeel AKBA in boswellia remt de productie van het 5-lipoxygenase-activating protein (FLAP) en daarmee ook de vorming van het enzym 5-lipoxygenase (5-LOX). Ook is aangetoond dat AKBA de productie van ontsteking oplossende mediatoren (SPM) bevordert in (M2-)macrofagen die een rol spelen in het beëindigen en herstellen van ontstekingen. Het aanwezig KBA speelt net als AKBA een rol bij de regulatie van ontstekingen.

COX-remming
AKBA remt COX-1 en COX-2 slechts mild of selectief in tegenstelling tot veel NSAID’s (zoals ibuprofen). Dit is gunstig, omdat het minder kans geeft op maagklachten (door behoud van COX-1) en minder bijwerkingen bij langdurig gebruik. Het effect ervan op COX-2 is wel relevant bij het tegengaan van pijn en ontsteking.

Boswellia werkt dus anders dan klassieke pijnstillers: het remt LOX sterker dan COX, dat leidt tot een andere ontsteking remmende balans.

Ontstekingsroute NF-κB-route
KBA beïnvloedt ook de nuclear factor kappa B (NF-κB)-route, een sleutelroute bij het aanzetten van ontstekingsgenen (zoals TNF-α en IL-6). Daardoor vermindert de productie van meerdere cytokines, die betrokken zijn bij chronische ontsteking.

• Bij kanker kan KBA de groei van tumoren vertragen en zieke cellen helpen afbreken.
• In de hersenen remt het overactieve afweercellen en beschermt het zenuwcellen.
• Bij diabetes zorgt KBA voor minder ontsteking in de alvleesklier en helpt het insuline beter werken.

Zo ondersteunt KBA het lichaam op meerdere manieren bij langdurige ontstekingen.

Toepassingen

Gewrichten en gezond kraakbeen
Boswellia helpt bij het remmen van ontstekingen in het lichaam. Dit komt vooral doordat het de aanmaak van bepaalde ontstekingsstoffen, de zogenaamde leukotriënen, vermindert. Deze stoffen zorgen ervoor dat ontstekingen blijven bestaan of erger worden.

Boswellia werkt op een vergelijkbare manier als aspirine. In 2008 is ontdekt dat Boswellia ook het enzym COX-1 remt. Dit enzym helpt bij het maken van prostaglandines, stoffen die een rol spelen bij ontstekingen. Boswellia remt ook in mindere mate COX-2, een ander enzym dat betrokken is bij ontsteking.

Sommige medicijnen die COX-1 remmen, zoals ibuprofen, kunnen maagbloedingen veroorzaken. Dit is bij Boswellia niet het geval. De werking op COX-1 is zwakker en omkeerbaar, waardoor het veel veiliger is voor de maag.

Anti-diabetische eigenschappen
Uit dieronderzoek blijkt dat KBA en β-boswelliazuur, stoffen uit Boswellia, een positief effect hebben bij diabetes. Ratten die deze stoffen 21 dagen kregen, lieten een lagere bloedsuikerwaarde zien, verloren gewicht en dronken minder water. Dit komt mogelijk door het remmen van het enzym DPP-IV, dat normaal incretine-hormonen afbreekt. Door deze remming stijgen de hormonen GLP-1 en GIP, die zorgen voor meer insuline en minder glucagon. Boswellia heeft daarnaast antioxidatieve en ontsteking remmende werking en kan schade aan de alvleesklier helpen beperken. Zo lijkt het ook bescherming te bieden tegen complicaties bij diabetes.

Grafische samenvatting van de studie naar het antidiabetische effect van boswelliazuren doi.org/10.1016/j.biopha.2022.112669.

Antioxidant eigenschappen
Boswellia serrata tempert ontstekingsmediatoren en oxidatieve stress tijdens een ontstekingsproces. In de bovenstaande studie naar diabetes bij ratten werd het complete antidiabetische potentieel van boswellia-zuren en KBA onderzocht aan de hand van gedetailleerde parameters. De antioxidant eigenschappen van boswellia werden geëvalueerd door in het serum de totale superoxide dismutase (SOD en malondialdehyde (MDA) te meten. Malondialdehyde is een belangrijke biomarker voor verschillende ziekteprocessen, waaronder hypertensie, diabetes, atherosclerose, hartfalen en kanker. Het is onder andere betrokken bij bètaceldisfunctie en insulineresistentie.

Aan het einde van de behandeling was de SOD activiteit significant toegenomen en waren de MDA-spiegels significant verlaagd in vergelijking met de controle ratten.

Darmziekten
Bij darmziekten zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn verschillende ontstekingsstoffen (pro-inflammatoire cytokines) vaak verhoogd. Leukotriënen lokken ontstekingsprocessen uit en ondersteunen deze. Ook zorgen ze voor een toename van de doorlaatbaarheid van bloedvaten. Boswellia helpt deze te verminderen. Ook maakt het de wanden van bloedvaten minder doorlaatbaar, dat goed is bij ontstekingen. De stof AKBA (een speciaal boswelliazuur) is hierin het meest actief.

Astma en hooikoorts
Ontsteking bevorderende stoffen, vooral leukotriënen, spelen een belangrijke rol bij chronische luchtwegontsteking. De aanmaak van leukotriënen in de luchtwegen bevordert ontsteking en leidt tot samentrekken van glad spierweefsel en slijmproductie. Door de aanmaak van leukotriënen te remmen, kan boswellia klachten van astma verlichten. Het innemen van boswellia tijdens het hooikoortsseizoen kan allergische symptomen en infecties van de bovenste luchtwegen verminderen. Uit onderzoek met een antihistaminicum (cetrizine) blijkt dat boswellia beter werkt bij hooikoorts zowel bij volwassenen als bij kinderen.

Neuro-inflammatie
De zuren van boswellia passeren de bloed-hersenbarrière. Ze gaan oxidatieve stress en ontsteking van hersenweefsel tegen. Hierdoor wordt neurodegeneratie, maar ook leeftijd gerelateerde cognitieve veroudering tegengegaan. In diermodellen voor de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Parkinson remde het extract van boswellia het ziekteproces, mede door ontsteking remmende en antioxidatieve effecten.

Plus kurkuma voor nóg meer resultaat
De combinatie van kurkuma met boswellia verhoogt de effectiviteit door de synergetische werking van deze twee krachtige planten.
Kurkuma, ook wel geelwortel of ‘het gele goud’ genoemd bevat curcuminoïden, de belangrijkste actieve bestanddelen met een heilzame werking. Curcumine, het belangrijkste curcuminoïde, remt ontstekingsprocessen door invloed op enzymen zoals COX-2 en lipoxygenase. Ook beperkt het de activiteit van neutrofielen, die een rol spelen bij ontstekingsreacties.

Boswellia is goed te combineren met andere bioactieve nutriënten zoals kurkuma. In een dubbelblind placebogecontroleerd onderzoek kregen 42 artrosepatiënten een combinatie van Curcuma longa, Boswellia serrata, Withania somnifera en zink. Na drie maanden was er sprake van een significante vermindering van pijn en ongemakken in de behandelgroep ten opzichte van de placebogroep.

Bijwerkingen en interacties
Over het algemeen wordt boswellia goed verdragen bij gebruik in normale doseringen en kan dan langdurig worden gebruikt. Langdurig gebruik leidt niet tot irritatie of zweren van de maag, zoals bij NSAID’s kan ontstaan. Boswellia heeft weinig bijwerkingen. Soms kunnen lichte maagklachten optreden, zoals zuurbranden, misselijkheid of diarree.

Er is nog onvoldoende betrouwbare informatie over het gebruik van boswellia in medicinale hoeveelheden bij zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven. Het gebruik van boswellia bij kinderen is beperkt. Voor deze groepen is daarom het gebruik van boswellia gecontra-indiceerd.

Interacties met reguliere medicijnen:

1. NSAID’s: er zijn mogelijk interacties met geneesmiddelen uit de groep NSAID’s zoals aspirine, ibuprofen, naproxen die minder effectief zouden werken. Bij gelijktijdig gebruik dient dit enkel op voorschrift van een arts te worden genomen.
2. Verder zijn er mogelijk interacties met cholesterol verlagende medicijnen, anti-astmatische medicijnen, kankerremmers en antischimmelpreparaten. Bij gelijktijdig gebruik dient dit enkel op voorschrift van een arts te worden genomen.
3. Theoretisch zou Boswellia serrata de effecten van immunosuppressiva kunnen veranderen. Sommige in vitro onderzoeken suggereren dat extracten van boswellia mediatoren van auto-immuunziekten zoals leukotriënen kunnen remmen en de productie van antilichamen en celgemedieerde immuniteit kunnen verminderen.
4. In-vitro studies suggereren dat Boswellia serrata-extract de activiteit van verschillende cytochroom P450 enzymen (CYP1A2, CYP2C19, CYP2C9, CYP2D6, CYP3A4) kan remmen en daarmee kan zorgen voor verhoging van spiegels van medicijnen die door deze enzymen worden afgebroken. Echter is de klinische relevantie nog onduidelijk hiervan, het is daarom aanbevolen terughoudend te zijn met het gebruik ervan.

Interacties bij gebruik met andere (kruiden) supplementen:

1. Er zijn mogelijk interacties met glucosamine en chondroitinesulfaat supplementen waarbij boswellia mogelijk een extra positieve werking kan hebben bij gewrichtsklachten.
2. Verder is er mogelijk een interactie met knoflook op het cholesterolverlagende effect. Het cholesterol verlagende effect van knoflook neemt toe.
3. Tot slot versterkt het gelijktijdig gebruik van boswellia en Tea tree het schimmelwerend effect.

 

< Terug