Cranberry

De cranberry (Vaccinium macrocarpon) is een van oorsprong inheemse vrucht uit het oosten van Noord-Amerika. De Indianen gebruikten de cranberry al als voedsel en medicijn, onder andere om vitaminegebrek tijdens lange winters te voorkomen, ter preventie van nierstenen en als remedie tegen urineweginfecties. Later werd de lang houdbare cranberry meegenomen op Noord-Amerikaanse schepen als bron van vitamine C om scheurbuik te voorkomen. Een bijzondere plek waar ook cranberry’s in het wild groeien is Terschelling. In de negentiende eeuw is een Amerikaans schip voor de kust van het eiland vergaan en vermoedelijk zijn enkele van de vaten met cranberry’s uit de scheepslading op het strand aangespoeld.
De voornaamste actieve bestanddelen van de cranberry zijn gecondenseerde tanninen of proanthocyanidinen (PAC) van het A-type en andere bioflavonoïden, organische zuren (o.a. ursolzuur, benzoëzuur en ellaginezuur) en de natuurlijke suiker D-mannose.

Urineweginfecties
Werkingsmechanismen
De belangrijkste toepassingsmogelijkheid van het sap en extracten van de cranberry is het voorkomen van (terugkerende) ontstekingen van de blaas en urinewegen. De kans dat vrouwen tijdens hun leven te maken krijgen met een blaasontsteking is 50% en 20-30% krijgt te maken met terugkerende urineweginfecties. De belangrijkste risicofactor is seksuele activiteit. De Escherichia coli (E. coli) bacterie is verantwoordelijk voor meer dan 85% van alle urineweginfecties, maar ook Klebsiella-, Enterobacter-, Streptococcus- en Proteus-stammen kunnen ontstekingen veroorzaken. E. coli is een nuttige darmbacterie die bij iedereen voorkomt en van belang is bij de stofwisseling, de aanmaak van vitamine K en de afweer van schadelijke indringers. Op andere plaatsen in het lichaam is het echter een ziekteverwekker. Ook zijn er gevaarlijke, gemuteerde soorten die onder andere voedselvergiftiging kunnen veroorzaken.
Net als veel andere gramnegatieve bacteriën heeft de E. coli aan de buitenkant zgn. pili of fimbriae, haarachtige structuren die fungeren als een soort klittenband. Daarmee kan de bacterie zich aan een oppervlak hechten. Als E. coli vanuit de darm in de urinebuis en blaas terechtkomen, hechten ze zich aan het slijmvlies, gaan delen, hopen zich op en kunnen zo een ontsteking veroorzaken. Vrouwen hebben veel vaker een blaasontsteking dan mannen. Dat komt mede omdat de urinebuis van vrouwen veel korter is dan die van mannen en bovendien vlak bij de vagina en de anus ligt. Bacteriën kunnen daardoor de blaas gemakkelijker bereiken.
Aanvankelijk werd de gunstige invloed van cranberryproducten op urineweginfecties toegeschreven aan een aanzurend effect op de urine, maar deze theorie is grotendeels weerlegd. Tegenwoordig is de heersende opvatting dat de type-A PAC uit cranberry de hechting van E. coli aan de slijmvliezen van de urinewegen blokkeren en zo ontstekingen kunnen voorkomen. Uit in-vitro onderzoeken is gebleken dat cranberrysap, ook als het is ontzuurd tot pH 7.0, veranderingen teweegbrengt aan de fimbriae en het celoppervlak van E. coli die de hechtings-capaciteit aantasten. Dezelfde effecten werden gevonden met een oplossing met uitsluitend cranberry proanthocyanidinen.
Men gaat uit van twee mogelijke mechanismen:

type-A PAC doorlopen de stofwisseling redelijk ongeschonden, worden verzameld in de urine en beschermen de slijmvliezen van de urinewegen tegen de schadelijke invloeden van bacteriën die vanuit de darm via het perineum of vanuit de vagina binnendringen;
type-A PAC die worden uitgescheiden via de darmen binden zich daar aan uropathogene bacteriën en verminderen zodoende de virulentie van deze organismen als ze in contact komen met de slijmvliezen van de urinewegen.
Deze in-vitro gevonden mechanismen zijn echter nog niet bevestigd in klinisch onderzoek.

Daarnaast zouden andere cranberrybestanddelen, waaronder ursolzuur, een aanvullende of synergistische rol kunnen vervullen naast de PAC bij het verhinderen van de adhesie van E. coli. In-vitro blijkt ursolzuur de genexpressie in E. coli zodanig te kunnen veranderen dat de vorming van biofilms wordt voorkomen.

Uiteraard is het gehalte aan type-A PAC van belang voor de effectiviteit. Aan een Franse studie namen 32 seksueel actieve vrouwen (leeftijd 18+) uit Frankrijk, Spanje, Hongarije en Japan deel. Ze kregen verschillende doseringen cranberrypoeder capsules met 18 mg, 36 mg of 72 mg PAC per dag, of een placebo. Vooraf, 1-6 uur na inname en 24 uur na inname werden urinemonsters genomen. Alle urinemonsters van vrouwen die cranberrycapsules hadden genomen vertoonden in-vitro een significante anti-adhesie activiteit tegen bacteriën, vergeleken met placebo. Dit effect was dosisafhankelijk: bij een hogere dosering PAC nam het effect toe en hield het langer aan. Uit een vervolgonderzoek bleek dat cranberry-PAC, met name in een dosering van 72 mg/dag, de virulentie van bacteriën aantast. E. coli-stammen uit urinemonsters van de vrouwen die cranberry hadden genomen waren minder goed in staat de rondworm (nematode) Caenorhabditis elegans te doden.
Overigens blijkt dat de aanhechting van E. coli aan blaaswandcellen beter wordt geremd na consumptie van cranberrysap extracten dan na inname van extracten van de hele vrucht. Ook zijn type-A PAC in-vitro significant beter in het remmen van de hechting van E. coli-bacteriën aan epitheelweefsel van de urinewegen dan PAC van het B-type.
Veel plantaardige voedingsmiddelen, zoals appels, druiven en chocolade, hebben hoge PAC-gehaltes maar slechts enkele, waaronder pinda’s, avocado’s, pruimen en kaneel, bevatten type-A PAC. Cranberry’s hebben veruit het hoogste gehalte type A-PAC, samen met rode bosbessen.

Vrouwen
Ter preventie van terugkerende urineweginfecties worden vaak antibiotica in lage doseringen toegepast. Deze behandeling brengt echter het risico van antibioticaresistentie met zich mee en mede daarom is er veel interesse vanuit de wetenschap voor de mogelijke inzet van cranberry’s.
Aan de eerste gerandomiseerde dubbelblind-studie waarbij werd gekeken of het nuttigen van cranberrysap de terugkeer van een blaasontsteking kon voorkomen (uit 1994) namen 153 bejaarde vrouwen uit verzorgingstehuizen deel. Ze kregen 6 maanden lang dagelijks 300 ml kunstmatig gezoet cranberrysap of een placebodrank. Na 1 maand was de kans op bacteriurie (meer dan 100.000 bacteriën per ml urine) plus pyurie (verlies van witte bloedcellen via de urine, mogelijk als gevolg van een urineweginfectie) in de cranberrygroep 58% lager dan in de placebogroep. Bovendien was de kans om deze verschijnselen in de volgende maand nog steeds te hebben 73% kleiner dan bij de placebogebruikers.
Aan een Finse studie met jongere vrouwen namen 149 studenten en personeelsleden van de universiteit van Oulu (gemiddelde leeftijd 30 jaar) deel. Alle deelnemers hadden voorafgaand aan de studie een door E. coli veroorzaakte urineweginfectie gehad. 50 vrouwen kregen 6 maanden lang dagelijks 7,5 g cranberry- en 1,7 g rode bosbesconcentraat in 50 ml water, zonder toegevoegde suiker, 49 vrouwen kregen een jaar lang 5 dagen per week 100 ml van een drankje met Lactobacillus rhamnosus GG (4 x 10¹⁰ cfu/100 ml) en de rest kreeg niets extra en fungeerde als controlegroep. Na 6 maanden hadden 8 vrouwen in de cranberrygroep (16%), 19 in de LGG-groep (39%) en 18 in de controlegroep ten minste één urineweginfectie gehad. Na 12 maanden waren dat respectievelijk 12, 21 en 19 vrouwen. De onderzoekers concluderen dat cranberrysap overduidelijk de kans op een terugkerende urineweginfectie verkleint.
In een andere studie met jonge vrouwen (gemiddelde leeftijd 21 jaar) werd echter geen preventief effect van cranberrysap in vergelijking met placebo gevonden. Mogelijke verklaringen hiervoor zijn de gehanteerde, ongebruikelijk lage drempel voor bacteriurie (meer dan 1.000 in plaats 100.000 bacteriën per ml) en het feit dat de placebodrank ascorbinezuur bevatte. Van ascorbinezuur is bekend dat het ook gunstig kan werken ter preventie van urineweginfecties.
Britse wetenschappers hebben de effectiviteit van cranberry’s wat betreft het voorkomen van terugkerende urineweginfecties bij oudere vrouwen vergeleken met het antibioticum tri-methoprim. Trimethoprim wordt vaak voorgeschreven als eerstelijnsbehandeling voor blaasontsteking. Aan het onderzoek namen 137 vrouwen van 45 jaar en ouder deel bij wie in de 12 maanden ervoor twee of meer urineweginfecties met antibiotica waren behandeld. Ze kregen 6 maanden lang dagelijks 1 capsule met 500 mg cranberry extract of met 100 mg trimethoprim. Volgens de onderzoekers was trimethoprim maar zeer beperkt beter in het voorkomen van een blaasontsteking. Gedurende de interventieperiode kregen 14 vrouwen in de trimethoprim-groep een blaasontsteking tegenover 25 in de cranberry-groep. Verder was de mediane periode tot een herhaalde blaasontsteking bij gebruik van trimethoprim slechts 7 dagen langer dan bij het slikken van cranberry extract (91 versus 84,5 dagen). Bovendien gaf het gebruik van cranberry extract minder bijwerkingen en geen risico op antibioticaresistentie.
150 seksueel actieve vrouwen in de leeftijd van 21 tot 72 jaar namen deel aan een studie waarin het effect van cranberrysap, cranberrysap concentraat en placebo op terugkerende blaasontsteking werd vergeleken. Alle vrouwen hadden in het voorafgaande kalenderjaar ten minste twee urineweginfecties gehad. Ze kregen 12 weken lang ofwel driemaal daags 250 ml puur ongezoet cranberrysap plus tweemaal daags een placebotablet (sapgroep), ofwel driemaal daags een placebodrank plus tweemaal daags een tablet met cranberrysap concentraat (30:1) (tabletgroep), ofwel een placebodrank plus placebotabletten (placebogroep). Gedurende de interventie kregen 35 vrouwen ten minste één urineweginfectie: 10 in de sapgroep (20%), 9 in de tabletgroep (18%) en 16 in de placebogroep (32%). In het jaar na de behandeling bedroeg de incidentie van een urineweginfectie in de verschillende groepen gemiddeld 30% (sap), 39% (tablet) en 72% (placebo).
In een Amerikaanse review en meta-analyse zijn de resultaten van 7 RCTs (in totaal 1.498 vrouwen van 18 jaar en ouder) geanalyseerd. Het gebruik van cranberry in verschillende vormen en doseringen gedurende minimaal 6 maanden resulteerde in een 26% lager risico op het terugkeren van een blaasontsteking dan bij gebruik van een placebo of niets. Portugese onderzoekers vonden in een andere meta-analyse een 32,5% lager risico op een urineweginfectie bij gebruik van cranberryproducten. Een Taiwanese review (10 RCTs met in totaal 1.494 deelnemers) leverde nog hogere percentages van risicovermindering door gebruik van cranberryproducten voor specifieke subgroepen op: – 51% voor vrouwen, – 47% voor vrouwen met terugkerende blaasontsteking, – 67% voor kinderen, – 53% voor drinkers van cranberrysap en – 42% voor groepen die meer dan tweemaal daags een cranberryproduct gebruiken.

Bij vrouwen die electieve (zelfverkozen) gynaecologische chirurgie ondergingen zorgde cranberrysuppletie (capsules met poeder van cranberrysap) in de eerste 6 weken na de ingreep voor een halvering van het aantal postoperatieve blaasontstekingen in vergelijking met de placebogroep. Bij dergelijke ingrepen wordt tijdelijk een katheter ingebracht en dit is de belangrijkste oorzaak van postoperatieve blaasontsteking: 10-64% van de vrouwen krijgt in de eerste 6 weken na de operatie hiermee te maken.
Een recente Italiaanse studie betrof 64 mannen en vrouwen (gemiddelde leeftijd 52,7 jaar) bij wie na een eenvoudige chirurgische ingreep een katheter was aangebracht vanwege een geschiedenis van of een verhoogd risico op urineweginfecties. Ze kregen 4 weken lang dagelijks 120 mg of 240 mg van een cranberry-extract gebonden aan fosfatidylcholine, 150 mg van het antibioticum nitrofurantoïne of een standaardbehandeling bestaande uit leefstijladviezen. Na 4 weken rapporteerden de patiënten in de twee cranberry-groepen veel minder symptomen van blaasontsteking dan degenen die het antibioticum of de standaardbehandeling hadden gekregen. Na 3 maanden follow-up had geen van de cranberry gebruikers (0/24) een blaasontsteking gehad. Daarmee scoorde het cranberry extract beter dan het antibioticum (4/22) en de standaardbehandeling (3/18).

Mannen
Bij mannen boven de 50 jaar is goedaardige prostaatvergroting (BPH) een belangrijke oorzaak van urineweginfecties en andere klachten van de urinewegen, zoals nycturie (nachtelijke aandrang om te plassen), aarzeling bij het plassen of het gevoel dat na het plassen de blaas niet leeg is.
In een Italiaanse studie is het mogelijke effect van cranberry bij mannen met BPH en terugkerende urineweginfecties onderzocht. 44 65-plussers met BPH die in het jaar voorafgaand aan de interventie ten minste 3 urineweginfecties hadden gehad namen deel aan het onderzoek. Naast leefstijl- en hygiëne-adviezen kregen 23 van hen ook 60 dagen lang een cranberry extract met 36 mg PAC. In deze groep daalde het gemiddeld aantal urineweginfecties significant van 3,2 voor de interventie tot 0,8 tijdens het gebruik van cranberry extract. Ter vergelijking: in de andere groep daalde het gemiddeld aantal urineweginfecties niet-significant van 3,14 naar 2,1.
122 mannen van 45 jaar en ouder zonder BPH maar met matige klachten van de urinewegen (gemiddelde IPSS (International Prostate Symptoms Score) van 9,4) kregen 6 maanden lang dagelijks 250 mg of 500 mg cranberrypoeder of een placebo. Na afloop van de suppletie-periode was de IPSS in beide cranberrygroepen respectievelijk 3,1 en 4,1 lager, tegenover slechts 1,5 in de placebogroep. Bovendien waren in de groep met de hoogste dosering cranberrypoeder significante verbeteringen ten opzichte van voor de interventie te zien wat betreft blaasvolume, maximale en gemiddelde urinestroomsnelheid en de hoeveelheid achtergebleven urine na mictie.
In een recent onderzoek met ratten is vastgesteld dat cranberry ook gunstige effecten kan hebben op BPH zelf. Bij de dieren met BPH die 8 weken lang cranberry extract bij hun voeding hadden gekregen was het gewicht van de prostaat significant met 33% afgenomen. Bovendien was er sprake van aanzienlijk lagere waarden van het hormoon dihydrotestosteron (DHT) en het enzym 5-alfa reductase, twee stoffen die een belangrijke rol spelen bij prostaatvergroting.

Kinderen
Ook bij kinderen met terugkerende blaasontstekingen blijkt cranberry in meerdere onderzoeken het aantal episoden te kunnen verminderen. Een Italiaanse studie betrof 36 tieners (leeftijd 12-18 jaar) met terugkerende urineweginfecties maar anderszins gezond. 19 van hen kregen naast de standaard behandeling dagelijks 120 mg cranberry extract met 36 mg PAC gedurende 2 maanden. De overige kinderen kregen alleen de standaardbehandeling (controlegroep). Tijdens de suppletieperiode bedroeg het gemiddeld aantal blaasontstekingen 0,31. Dat was 87% minder dan in de controlegroep (gemiddeld 2,3 ontstekingen) en 82% minder dan in de 2 maanden voor de interventie. Bovendien was 63,1% van de kinderen die cranberry kregen gedurende de hele interventieperiode vrij van symptomen, tegenover slechts 23,5% om de controlegroep.
In een andere studie kreeg een groep van 80 meisjes (leeftijd 3-14 jaar) met terugkerende blaasontsteking dagelijks ofwel 50 ml van een geconcentreerd cranberrysap (7,5 g cranberry concentraat en 1,7 rode bosbes concentraat), ofwel 100 ml van een Lactobacillus rhamnosus GG drank (4 x 10⁷ cfu LGG), of niets extra. In de follow-up periode van 6 maanden kregen 5 van de 27 meisjes in de cranberry-groep (18,5%) een urineweginfectie, tegenover 11 van de 26 (42,3%) in de LGG-groep en 18 van de 27 (48,1%) in de controlegroep. Slechts 1 meisje in de cranberry-groep moest worden behandeld met antibiotica. In de LGG- en controlegroep waren dat respectievelijk 5 en 7 meisjes.
Spaanse wetenschappers hebben onderzocht hoe de effectiviteit van cranberry zich verhoudt tot die van het antibioticum trimethoprim bij de behandeling van terugkerende urineweginfecties bij jonge (> 1 jaar) en zeer jonge (< 1 jaar) kinderen. Aan het onderzoek namen in totaal 192 patiëntjes deel: 85 jonger dan 1 jaar en 107 ouder dan 1 jaar. Alle kinderen kregen dagelijks ofwel een siroop met cranberry extract ofwel een siroop met het antibioticum, beide in doseringen afhankelijk van het lichaamsgewicht. Bij de baby’s jonger dan 1 jaar was cranberry wel effectief, maar minder dan trimethoprim. Bij de oudere kinderen was de effectiviteit van beide middelen vergelijkbaar. Volgens de onderzoekers heeft dit te maken met de hoeveelheid PAC in de toegepaste dosering. Als de hoeveelheid PAC per dosering hoger is dan 18 mg werkt cranberry net zo goed als trimethoprim.
Ook in twee studies met kinderen met vesico-ureterale reflux (VUR) blijkt cranberrysap net zo effectief als antibiotica in het verminderen van terugkerende blaasontstekingen. VUR is een meestal aangeboren aandoening waarbij de urine uit de blaas terug kan stromen naar de nieren. Bij VUR komen vaker urineweginfecties voor en bovendien zal een simpele blaasontsteking sneller overgaan in een nierbekkenontsteking, wanneer bacteriën vanuit de blaas met de urine mee terug kunnen stromen naar de nieren. Regelmatig terugkerende nierbekkenontsteking kan vooral bij jonge kinderen leiden tot beschadiging van nierweefsel waardoor de nieren minder goed kunnen gaan werken.
In de eerste studie kregen 31 kinderen (gemiddelde leeftijd 2 jaar) dagelijks ofwel geconcentreerd cranberrysap (100 ml) ofwel het antibioticum cefaclor (5-10 mg/kg lichaamsgewicht). Na een gemiddelde follow-up van 17,2 maanden hadden 2 patiëntjes in de cranberry-groep een terugkerende urineweginfectie gekregen. Hetzelfde gold voor 2 patiëntjes in de antibioticum-groep na gemiddeld 10,2 maanden follow-up.
Een tweede studie betrof kinderen in de leeftijd van 1 maand tot 13 jaar die dagelijks voor het eten ofwel cranberrysiroop (0,2 ml/kg lichaamsgewicht, met 36 mg PAC per 5 ml) ofwel een oplossing van het antibioticum trimethoprim (0,2 ml/kg lichaamsgewicht, met 8 mg trimethoprim per ml) kregen. Ook hier deed het cranberrypreparaat niet onder voor het antibioticum.

Cardiovasculaire risicofactoren
Enkele studies laten zien dat cranberryconsumptie mogelijk gunstige effecten kan hebben op risicofactoren van hart- en vaatziekten.
In een onderzoek met 30 type II-diabetespatiënten die bloedsuikerverlagende medicatie gebruikten resulteerde 12 weken cranberryconsumptie in betere lipidenprofielen: een significante verlaging van het LDL-cholesterol (van 3,3 naar 2,9 mmol/l), aanzienlijk groter dan in de placebogroep, en een significante daling van het totaalcholesterol en de totaalcholesterol : HDL-cholesterol-ratio.
Een Canadese studie betrof 30 mannen (gemiddelde leeftijd 51 jaar) met abdominale obesitas die telkens 4 weken lang dagelijks een caloriearme cranberrydrank (27% cranberrysap) kregen in toenemende doseringen (125 ml/dag, 250 ml/dag, 500 ml/dag). Na de periode van 4 weken waarin dagelijks 250 ml cranberrydrank werd genuttigd was het HDL-cholesterolgehalte met 8,1% gestegen ten opzichte van degenen die geen cranberrydrank hadden gedronken. In deze studie had de cranberrydrank geen effect op het LDL-, VLDL- en totaalcholesterol. Dezelfde wetenschappers vonden in een ander onderzoek met 35 mannen (gemiddelde leeftijd 45 jaar) dat de cranberrydrank (500 ml/dag gedurende 4 weken) de zgn. augmentatie-index (maat voor de vaatwandstijfheid) gunstig verlaagde, maar alleen bij mannen met abdominale obesitas.
Uit een meta-analyse van RCTs blijkt dat cranberrysuppletie de systolische bloeddruk en BMI significant kan verlagen maar geen invloed heeft op onder andere LDL-, HDL- en totaalcholesterol. Nadere analyse bracht aan het licht dat de daling van de systolische bloeddruk groter was bij mensen van 50 jaar en ouder. Verder bleek uit subgroepanalyse dat bij jongere mensen (< 50 jaar) wel sprake was van een significante toename van het HDL-cholesterol.
Gezien de nogal wisselende resultaten in de diverse onderzoeken is het wenselijk dat grootschaligere studies meer duidelijkheid gaan verschaffen over de effecten van cranberry-suppletie op cardiovasculaire risicofactoren.

(WD)

Bronnen

Cranberry; Natural Medicines website, geraadpleegd 05-2021.
Verhelst G: Groot handboek geneeskrachtige planten (4e druk); 568-569, Mannavita, 2010. ISBN-13 9789080778467.
Shaheen G et al.: Monograph of Vaccinium macrocarpon; Journal of Medicinal Plants Research 5(22):5340-5346, 2011.
Fu Z et al.: Cranberry Reduces the Risk of Urinary Tract Infection Recurrence in Otherwise Healthy Women: A Systematic Review and Meta-Analysis; Journal of Nutrition 147(12):2282-2288, 2017.
Remis RS et al.: Risk factors for urinary tract infection; American Journal of Epidemiology 126(4):685-694, 1987.
Liu Y et al.: Role of cranberry juice on molecular-scale surface characteristics and adhesion behavior of Escherichia coli; Biotechnology and Bioengineering 93(2):297-305, 2006.
Pinzón-Arango PA, Liu Y, Camesano TA: Role of cranberry on bacterial adhesion forces and implications for Escherichia coli-uroepithelial cell attachment; Journal of Medicinal Food 12(2):259-270, 2009.
Blumberg JB et al.: Cranberries and their bioactive constituents in human health; Advances in Nutrition 4(6):618-632, 2013.
Sihra N et al.: Nonantibiotic prevention and management of recurrent urinary tract infection; Nature Reviews Urology 15(12):750-776, 2018.
Howell AB et al.: Dosage effect on uropathogenic Escherichia coli anti-adhesion activity in urine following consumption of cranberry powder standardized for proanthocyanidin content: a multicentric randomized double blind study; BMC Infectious Diseases 10:94, 2010.
Howell AB, Dreyfus JF, Chughtai B: Differences in Urinary Bacterial Anti-Adhesion Activity after Intake of Cranberry Dietary Supplements with Soluble versus Insoluble Proanthocyanidins; Journal of Dietary Supplements 5:1-18, 2021.
González de Llano D, Moreno-Arribas MV, Bartolomé B: Cranberry Polyphenols and Prevention against Urinary Tract Infections: Relevant Considerations; Molecules 25(15):3523, 2020.
Avorn J et al.: Reduction of bacteriuria and pyuria after ingestion of cranberry juice; JAMA 271(10):751-754, 1994.
Kontiokari T et al.: Randomised trial of cranberry-lingonberry juice and Lactobacillus GG drink for the prevention of urinary tract infections in women; BMJ 322(7302):1571, 2001.
Barbosa-Cesnik C et al.: Cranberry juice fails to prevent recurrent urinary tract infection: results from a randomized placebo-controlled trial; Clinical Infectious Diseases 52(1):23-30, 2011.
McMurdo ME et al.: Cranberry or trimethoprim for the prevention of recurrent urinary tract infections? A randomized controlled trial in older women; Journal of Antimicrobial Chemotherapy 63(2):389-395, 2009.
Stothers L: A randomized trial to evaluate effectiveness and cost effectiveness of naturopathic cranberry products as prophylaxis against urinary tract infection in women; Canadian Journal of Urology 9(3):1558-1562, 2002.
Luís Â, Domingues F, Pereira L: Can Cranberries Contribute to Reduce the Incidence of Urinary Tract Infections? A Systematic Review with Meta-Analysis and Trial Sequential Analysis of Clinical Trials; Journal of Urology 198(3):614-621, 2017.
Wang CH et al.: Cranberry-containing products for prevention of urinary tract infections in susceptible populations: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials; Archives of Internal Medicine 172(13):988-996, 2012.
Foxman B et al.: Cranberry juice capsules and urinary tract infection after surgery: results of a randomized trial; American Journal of Obstetrics and Gynecology 213(2):194.e1-8, 2015.
Cottelese R et al.: Anthocran^® Phytosome^®: Prevention of recurring urinary infections and symptoms after catheterization; Journal of Dietary Supplements 1-10, oktober 2021.
Ledda A et al.: Supplementation with high titer cranberry extract (Anthocran^®) for the prevention of recurrent urinary tract infections in elderly men suffering from moderate prostatic hyperplasia: a pilot study; European Review for Medical and Pharmacological Sciences 20(24):5205-5209, 2016.
Vidlar A et al.: Cranberry fruit powder (Flowens™) improves lower urinary tract symptoms in men: a double-blind, randomized, placebo-controlled study; World Journal of Urology 34(3):419-424, 2016.
An YJ et al.: Cranberry Powder Attenuates Benign Prostatic Hyperplasia in Rats; Journal of Medicinal Food 23(12):1296-1302, 2020.
Ledda A et al.: Highly standardized cranberry extract supplementation (Anthocran®) as prophylaxis in young healthy subjects with recurrent urinary tract infections; European Review for Medical and Pharmacological Sciences 21(2):389-393, 2017.
Ferrara P et al.: Cranberry juice for the prevention of recurrent urinary tract infections: a randomized controlled trial in children; Scandinavian Journal of Urology and Nephrology 43(5):369-372, 2009.
Fernández-Puentes V et al.: Efficacy and safety profile of cranberry in infants and children with recurrent urinary tract infection; Anales de Pediatria (Barc). 82(6):397-403, 2015.
Reflux (VUR) bij kinderen; website Nederlandse Vereniging voor Urologie, geraadpleegd 05-2021.
Durham SH, Stamm PL, Eiland LS: Cranberry Products for the Prophylaxis of Urinary Tract Infections in Pediatric Patients; Annals of Pharmacotherapy 49(12):1349-1356, 2015.
Lee IT et al.: Effect of cranberry extracts on lipid profiles in subjects with Type 2 diabetes; Diabetic Medicine 25(12):1473-1477, 2008.
Ruel G et al.: Favourable impact of low-calorie cranberry juice consumption on plasma HDL-cholesterol concentrations in men; British Journal of Nutrition 96(2):357-364, 2006.
Ruel G et al.: Evidence that cranberry juice may improve augmentation index in overweight men; Nutrition Research 33(1):41-49, 2013.
Pourmasoumi M et al.: The effects of cranberry on cardiovascular metabolic risk factors: A systematic review and meta-analysis; Clinical Nutrition 39(3):774-788, 2020.

< Terug