Curcuma longa

Curcuma longa, ook wel bekend onder de Engelse naam Turmeric, is een plant die deel uitmaakt van de gemberfamilie. In Aziatische landen worden de oranjegele wortelstokken al eeuwenlang gebruikt voor talloze doeleinden, bijvoorbeeld als specerij (koenjit), als hoofdbestanddeel van Indiase curry’s, als kleurstof voor textiel en levensmiddelen en ook voor medische toepassingen, zowel oraal als uitwendig. In de traditionele Indiase en Chinese geneeskunde wordt curcuma ingezet voor een breed scala van kwalen, zoals leveraandoeningen, geelzucht, ontstekingen, darmklachten (o.a. flatulentie), menstruatieklachten en huidaandoeningen.

De belangrijkste werkzame bestanddelen van curcuma zijn de zgn. curcuminoïden, waaronder het gele pigment curcumine (diferuloylmethaan), demethoxycurcumine (curcumine II) en bisdemethoxycurcumine (curcumine III), meestal in een verhouding van 75:15:10. Daarnaast bevat het etherische oliën, waaronder atlanton, turmeron en zingibereen. Curcumine is van al deze bestanddelen het best onderzocht.
De geneeskrachtige eigenschappen van curcuma kunnen voor een belangrijk deel worden toegeschreven aan de krachtige antioxidant werking van curcumine. Zo blijkt curcumine over een veel grotere antioxidant activiteit tegen hydroxyl radicalen te beschikken dan vitamine E. Ook andere curcuminoïden ontplooien antioxidant activiteit en zijn in staat om hydroxyl radicalen, superoxide radicalen en peroxidatieprocessen te remmen.

Curcumine en de etherische oliën in curcuma ontplooien ook een anti-inflammatoire werking, zowel bij chronische als acute ontstekingen. Oraal toegediende curcumine bij ratten bleek even effectief als fenylbutazon of cortison bij acute ontsteking (en half zo effectief bij chronische ontsteking).
De anti-inflammatoire werking komt voort uit het vermogen van curcuma om de synthese van ontstekingsbevorderende prostaglandinen uit arachidonzuur te remmen (curcumine is een lipoxygenase- en COX-2 remmer) en de activiteit van neutrofielen tijdens een ontsteking te beperken.
In een recente meta-analyse van zes gerandomiseerde studies met controlegroep (RCT), met in totaal 652 patiënten, is gekeken naar het effect van curcuminesuppletie op plasmaconcentraties van adiponectine. Adiponectine is een anti-infalmmatoire cytokine die wordt geproduceerd en uitgescheiden door vetweefsel. Verlaagde adiponectinewaarden worden in verband gebracht met een verhoogd risico op insulineresistentie, dyslipidemie, obesitas en hart- en vaatziekten. Curcuminesuppletie, met name gedurende 10 weken of korter, bleek de adiponectineconcentraties significant te verhogen in vergelijking met placebo.
Curcumine beschikt eveneens over antimicrobiële en antivirale eigenschappen.

Gewrichten
Bij 18 patiënten met reumatoïde artritis resulteerde twee weken lang viermaal daags 1.200 mg curcumine in een significante verbetering van de symptomen.
In een dubbelblind placebo gecontroleerd onderzoek kregen 42 artrosepatiënten een combinatie van Curcuma longa, Boswellia serrata, Withania somnifera en zink. Na drie maanden was er sprake van een significante vermindering van pijn en ongemakken in de behandelgroep ten opzichte van de placebogroep.
In een Iraanse studie kregen 19 patiënten met milde tot gemiddelde knieartrose gedurende 6 weken driemaal daags 500 mg curcuminoïden, 21 patiënten kregen een placebo. De groep die curcuminoïden kreeg, rapporteerde significant minder pijn en een betere fysieke functie ten opzichte van de placebogroep. Er was geen verschil tussen beide groepen in stijfheid van de gewrichten.
Ook lagere doseringen blijken effectief bij patiënten met reumatische aandoeningen. In een klinisch onderzoek met 18 artrosepatiënten werd na suppletie van dagelijks 120 mg curcumine gedurende twee weken significant minder ochtendstijfheid en minder zwelling van de gewrichten waargenomen. Ook konden de patiënten die curcumine kregen langere tijd wandelen.

Bescherming
Daarnaast kan curcuma het hart, de bloedvaten en de lever helpen beschermen. Curcuma kan de bloedplaatjesaggregatie verminderen en het cholesterolgehalte verlagen. Deze cholesterolverlagende werking is onder meer te danken aan het feit dat curcumine de omzetting van cholesterol in galzuren bevordert. Daarnaast kan curcumine de oplosbaarheid van de gal vergroten, hetgeen van belang kan zijn bij de preventie en behandeling van galstenen.
De lever beschermende werking van curcuma is hoofdzakelijk terug te voeren op de antioxidant eigenschappen en het vermogen om de vorming van pro-inflammatoire cytokinen te verminderen.
Ook in de huid kan curcuma een beschermend effect ontplooien. Curcumine kan vrije radicalen in de huid onschadelijk maken, ontstekingsprocessen verminderen door remming van de activiteit van het eiwitcomplex NF-κB (Nucleaire Factor kappa B) en de wondgenezing versnellen. Het verbetert de afzetting van collageen en verhoogt de vasculaire en fibroblast densiteit in wonden, waardoor het zowel bij normale als bij vertraagde wondgenezing van pas kan komen.

Anticarcinogeen
Verder is uit in-vitro en dieronderzoek gebleken dat curcumine de carcinogenese in drie stadia (initiatie, promotie en progressie) kan remmen. Curcuma en curcumine kunnen ook diverse mutagenen en carcinogenen in hun activiteit remmen. Zo blijkt uit een kleinschalig onderzoek dat suppletie met curcuma longa (1,5 g/dag gedurende 30 dagen) een significante daling van de concentratie mutagene stoffen in de urine van sigarettenrokers kan bewerkstelligen. In een fase IIa klinische studie met 41 rokers verminderde curcumine (2 g/dag of 4 g/dag) het aantal afwijkende crypten in de darmmucosa (ACF; aberrant crypt foci). Deze ACF worden gezien als een voorstadium van darmkanker. In een recent onderzoek met muizen blijken hoge doseringen curcumine (25-100 mg/kg) in staat de groei van prostaatkankercellen te remmen, de omvang en het gewicht van de tumor te verminderen en de apoptose te stimuleren.
De anticarcinogene eigenschappen van curcuma en curcumine berusten op de antioxidant en vrije radicaal bestrijdende eigenschappen van deze stoffen, alsmede op hun vermogen om indirect de glutathionwaarden te verhogen. Hierdoor wordt de ontgifting van mutagenen en carcinogenen door de lever gestimuleerd en de vorming van nitrosaminen geremd.

Ouderen
Tevens heeft curcuma een gunstig effect op de hersenen van ouderen. In een Australisch onderzoek kregen 60 gezonde vrijwilligers in de leeftijd van 60-85 jaar ofwel een enkele dosis van 400 mg curcumine in een lipidencomplex (zie ook: Opname), ofwel gedurende vier weken dagelijks deze dosis, ofwel een placebo. Een uur na toediening van de enkele dosis waren de prestaties wat betreft volgehouden aandacht en geheugentaken aanzienlijk verbeterd ten opzichte van placebo. Na vier weken behandeling waren het werkgeheugen en de stemming (algehele vermoeidheid, kalmte, tevredenheid en vermoeidheid door psychosociale stress) aanzienlijk beter. Daarnaast waren LDL- en totaalcholesterol significant lager na het gebruik van curcumine.
Uit een studie van de University of Colorado blijkt dat curcumine in een lipidencomplex de vasculaire endotheelfunctie bij mensen van middelbare leeftijd en ouderen kan verbeteren door de beschikbaarheid van stikstofoxide (NO) te vergroten. Gedurende twaalf weken kregen 29 volwassenen in de leeftijd van 45-74 jaar dagelijks ofwel 2.000 mg curcuma in een lipidencomplex ofwel een placebo. Na de interventieperiode werd in de curcumine-groep een toename van de flow-gemedieerde dilatatie (FMD) in de bovenarmslagader (arteria brachialis), een graadmeter voor de doorbloeding en de conditie van de bloedvaten, van 34% vastgesteld. Daarnaast was de infusie van acetylcholine in de bovenarmslagader met 44% toegenomen. Acetylcholine ontspant de bloedvaten en maakt stikstofoxide vrij uit het endotheel. De onderzoekers vonden inderdaad ook een toename van het stikstofoxide. In de placebogroep werden geen significante veranderingen waargenomen.

Overige
Curcumine kan mogelijk een gunstige invloed hebben op depressieve klachten. In een recent Australisch onderzoek (gerandomiseerd dubbelblind placebogecontroleerd) kregen 123 personen met depressieve klachten twaalf weken lang tweemaal daags een curcuma-extract in een lage dosering (250 mg), een hoge dosering (500 mg) of een lage dosering plus saffraan (250 mg + 15 mg), of een placebo. Aan de hand van door de patiënten zelf ingevulde scorelijsten (IDS-SR30 en STAI) werden de resultaten in kaart gebracht.
In de groepen die het curcuma-extract hadden gekregen was sprake van significant grotere verbeteringen van de depressie symptomen dan in de placebogroep. Verder had het curcuma-extract het meeste effect bij mensen met atypische depressie. Er werden geen verschillen in effectiviteit gevonden voor de diverse doseringen of de combinatie met saffraan. Volgens de onderzoekers zijn grootschaligere studies nodig om het effect van verschillende doseringen verder te onderzoeken.

Interactie met tamoxifen
Uit een recent kleinschalig onderzoek van Erasmus MC Rotterdam komt naar voren dat curcuma de werking van het antiborstkankermedicijn tamoxifen nadelig zou kunnen beïnvloeden. Aan het onderzoek namen zestien vrouwen met gediagnosticeerde borstkanker deel die al minstens vier weken tamoxifen gebruikten. De vrouwen kregen vier weken lang uitsluitend tamoxifen (20-30 mg/dag), vervolgens vier weken tamoxifen plus driemaal daags 1200 mg curcuma en ten slotte nog vier weken tamoxifen, curcuma en driemaal daags 10 mg piperine.
Curcuma verminderde de beschikbaarheid van endoxifen, de meest werkzame metaboliet van tamoxifen, met gemiddeld 7,7% ten opzichte van alleen tamoxifen. Curcuma plus piperine verminderde de beschikbaarheid met gemiddeld 12,4%. Bij de meerderheid van de zestien vrouwen bleven de endoxifen-spiegels boven de minimaal noodzakelijke waarden voor werkzaamheid (ca. 16 nM (nanomolair, 10-9 mol/l)), zij het dat bij 20% de spiegel nog net boven de grens van werkzaamheid uitkwam. Bij 20-30% van de vrouwen daalden de endoxifen-spiegels echter onder de grens van werkzaamheid.
Vrouwen die worden behandeld met tamoxifen doen er dus verstandig aan hun inname van curcuma via voeding of suppletie goed in de gaten te houden.

Opname
Curcumine wordt slecht opgenomen in het lichaam. Uit farmacokinetische studies met dieren is gebleken dat 40-85% van een orale dosis curcumine onveranderd het spijsverteringskanaal passeert. De opgenomen curcumine wordt grotendeels omgezet in de darmmucosa en lever. Daarom komen er steeds meer speciale, vaak gepatenteerde, curcuma- en curcumine-formules op de markt die een (veel) betere opneembaarheid claimen. In een aantal van deze formules is de curcumine gebonden aan een of meerdere lipiden, bijvoorbeeld een fosfolipide (fosfatidylcholine), of omgeven door een fosfolipidenmembraan: de zgn. liposomen.
Net als vele andere polyfenolen is curcumine slecht oplosbaar in zowel water als vet. Het beschikt wel over polaire groepen die via waterstofbindingen en polaire interacties kunnen reageren met complementaire groepen, zoals de polen van fosfolipiden. Gekoppeld aan fosfolipiden wordt curcumine ingebed in een lipidenmatrix die ongeschonden samen met andere voedingsvetten in de darmen wordt opgenomen en in chylomicronen via de lymfe verder wordt getransporteerd. Daarbij wordt de lever omzeild waar een belangrijk deel van de omzetting van curcumine plaatsvindt. Het curcumine-lipiden complex kan gemakkelijk vanuit extracellulaire vloeistoffen worden getransporteerd naar biologische membranen en van daaruit de cel in. In deze vorm kan curcumine ook de bloedhersen-barrière passeren.
In een vergelijkend farmacokinetisch onderzoek bij mensen met reguliere curcumine en een curcumine-fosfolipiden complex bleek de absorptie van het complex vele malen hoger dan van reguliere curcumine. Er werden twee doseringen van het curcumine-fosfolipiden complex (1,0 g en 1,9 g, overeenkomend met 209 mg respectievelijk 376 mg curcuminoïden) vergeleken met een dosering van 1,8 g van een regulier curcuminoïdenmengsel. De gemiddelde opname van het curcumine-fosfolipiden complex was 29 keer hoger. De opname van curcumine was 20 x hoger en demethoxycurcumine en bisdemethoxycurcumine werden 50-60 x beter opgenomen.
In een onderzoek met onder andere gezonde vrijwilligers bleek 650 mg van een curcumine-lipiden complex te resulteren in een plasmawaarde van ruim 22 ng/ml curcumine. Bij dosering van een zelfde hoeveelheid van een regulier curcuma-preparaat met 95% curcuminoïden kon geen plasmawaarde van curcumine worden vastgesteld (< 1 ng/ml).
De meeste onderzoeken met curcumine bij mensen betreffen interventiestudies waarin mensen met gezondheidsproblemen hoge doseringen slecht opneembare curcumine krijgen. In een onderzoek van DiSilvestro et al. is echter gekeken naar de gezondheidseffecten van een lage dosering goed opneembare curcumine bij gezonde mensen. Daartoe kregen gezonde vrijwilligers van middelbare leeftijd (40-60 jaar) gedurende vier weken dagelijks 400 mg van een curcumine-lipiden complex (80 mg curcumine) of een placebo. Voorafgaand aan en na de suppletieperiode werden bloed- en speekselmonsters genomen. Ten opzichte van de placebogroep was er in de curcuminegroep sprake van een aantal significante veranderingen: onder andere verlaging van plasma triglyceridenspiegels, verlaging van plasmaconcentraties van bèta-amyloïd (een eiwitfragment dat schadelijk is voor zenuwcellen en een rol speelt bij de ziekte van Alzheimer), verhoging van de plasmawaarden stikstofoxide (NO), een groter vermogen in speeksel om vrije radicalen onschadelijk te maken en een verhoging van de catalase-activiteit in plasma.

(WD)

Bronnen

    • Mukhopadhyay A et al.: Anti-inflammatory and irritant activities of curcumin analogues in rats; Agents Actions 12(4):508-515, 1982.
    • Clark CCT et al.: The effect of curcumin supplementation on circulating adiponectin: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials; Diabetes & Metabolic Syndrome 13(5):2819-2825, 2019.
    • Marczylo TH et al.: Comparison of systemic availability of curcumin with that of curcumin formulated with phosphatidylcholine; Cancer chemotherapy and pharmacology 60:171-177, 2007.
    • Curcuma; Alternative Medicine Reviews Monographs 119-125, 2002.
    • Ammon HP, Wahl MA: Pharmacology of Curcuma longa; Planta Medica 57(1):1-7, 1991.
    • DiSilvestro RA et al.: Diverse effects of a low dose supplement of lipidated curcumin in healthy middle aged people; Nutrition Journal 11:79, 2012.
    • de Boer, E: Curcuma longa: medicinale plant met anti-oxidatieve, anti-inflammatoire en anticarcinogene eigenschappen; De Orthomoleculaire Koerier 17:5-10, 2002.
    • Carroll RE et al.: Phase IIa clinical trial of curcumin for the prevention of colorectal neoplasia; Cancer Prevention Research (Philadelphia) 4(3):354-364, 2011.
    • Polasa K et al.: Effect of turmeric on urinary mutagens in smokers; Mutagenesis 7(2):107-109, 1992.
    • Yang J et al.: Effect of curcumin on Bcl-2 and Bax expression in nude mice prostate cancer; International Journal of Clinical and Experimental Pathology 8(8):9272-9278, 2015.
    • Gota VS et al.: Safety and pharmacokinetics of a solid lipid curcumin particle formulation in osteosarcoma patients and healthy volunteers; Journal of agricultural and food chemistry 58(4):2095-2099, 2010.
    • Basnet P, Skalko-Basnet N: Curcumin: An Anti-inflammatory Molecule from a Curry Spice on the Path to Cancer Treatment; Molecules 16(6):4567-4598, 2011.
    • Cuomo J et al.: Comparative absorption standardized curcuminoid mixture and its lecithin; Natural Products 74(4):664-669, 2011.
    • Cox KH, Pipingas A, Scholey AB: Investigation of the effects of solid lipid curcumin on cognition and mood in a healthy older population; Journal of Psychopharmacology 29(5):642-651, 2015.
    • Kulkarni RR et al.: Treatment of osteoarthritis with a herbomineral formulation: a double-blind, placebo-controlled, cross-over study; Journal of Ethnopharmacology 33:91-95, 1991.
    • Thangapazham RL, Sharma A, Maheshwari RK: Beneficial role of curcumin in skin diseases; Advances in Experimental Medicine and Biology 595:343-357, 2007.
    • Lopresti AL, Drummond PD: Efficacy of curcumin, and a saffron/curcumin combination for the treatment of major depression: A randomised, double-blind, placebo-controlled study; Journal of Affective Disorders 207:188-196, 2017.
    • Turmeric; Natural Medicines website, geraadpleegd 10-2015.
    • Santos-Parker JR et al.: Biomarkers of aging and age-associated disease: Curcumin supplementation improves vascular endothelial function in middle-aged and older adults; The Gerontologist 55(suppl. 2):195, 2015.
    • Panahi Y et al.: Curcuminoid Treatment for Knee Osteoarthritis: A Randomized Double-Blind Placebo-Controlled Trial; Phytotherapy Research 28(11):1625-1631, 2014.
    • Hussaarts KGAM et al.: Impact of Curcumin (with or without Piperine) on the Pharmacokinetics of Tamoxifen; Cancers 11(3) pii: E403, 2019.

 

< Terug