Gamma-aminoboterzuur (GABA)

Gamma-aminoboterzuur (GABA) is een γ-aminozuur dat normaal gesproken rijkelijk voorkomt in het brein en fungeert als neurotransmitter. Het is de belangrijkste inhiberende (remmende) neurotransmitter in de hersenen –de tegenhanger van exciterende (stimulerende) neurotransmitters zoals glutamaat– die moet voorkomen dat een overmaat aan prikkels leidt tot rusteloosheid, geprikkeldheid, slapeloosheid enzovoort. GABA reguleert de prikkeling van de hersenen via GABAA-receptoren. Veel kalmerende en slaap bevorderende medicatie, bijvoorbeeld benzodiazepinen, werken op dezelfde GABA-receptoren voor een ontspannend effect.

Diverse psychiatrische en neurologische stoornissen kunnen het gevolg zijn van lage GABA-spiegels of een gebrekkig functioneren van GABA in de hersenen, bijvoorbeeld angsten, depressie, epilepsie en slapeloosheid. Er is dan sprake van een overactiviteit van glutamaat. Herstel van de GABA-spiegels remt de activiteit van glutamaat en zorgt voor rust en evenwicht. Ook geur- (olfactorische) en smaak- (gustatoire) hallucinaties worden in verband gebracht met verlaagde GABA-spiegels. In een Amerikaanse studie bleek dat de behandeling die deze hallucinaties wegnam resulteerde in hogere GABA-waarden in het centraal zenuwstelsel.

Hoogtevrees
In een kleinschalige Japanse studie is het effect van GABA op angst en stress onderzocht. Een groep van acht vrijwilligers (leeftijd 25-30 jaar) met hoogtevrees kreeg ofwel 200 mg GABA ofwel een placebo alvorens een hangbrug voor wandelaars over te steken die een ruim 45 meter breed ravijn overspande. Voor, tijdens en na de oversteek werden de immunoglobuline A-waarden in speeksel (sIgA; belangrijk antilichaam in mucosale secreties) gemeten. Bij angst en stress dalen de sIgA-waarden, terwijl ze juist toenemen bij ontspanning. In de placebogroep nam sIgA met 35% af, maar in de GABA-groep waren de sIgA-waarden halverwege de oversteek gelijk en na de oversteek zelfs iets gestegen. De onderzoekers concluderen dat GABA binnen een uur na inname al ontspannend en angst verminderend werkt en bovendien de weerstand zou kunnen verbeteren in stresssituaties.

Rekentest
In meerdere onderzoeken met GABA wordt het uitvoeren van een rekentest gebruikt als stressor. Zo kreeg een deel van een groep vrijwilligers 10 gram chocolade verrijkt met 28 mg GABA. Na een kwartier kregen ze gedurende vijftien minuten een rekentest voorgeschoteld. Voordat ze de chocolade kregen en na de test werden de chromogranine A-waarden (CgA) in speeksel, een marker voor acute stress, gemeten en een ECG gemaakt om de hartslagvariabiliteit (HRV) te kunnen vaststellen en daarmee de activiteit van het autonome zenuwstelsel. Aan de hand van de HRV bleek dat degenen die GABA hadden gekregen snel herstelden van gestrest naar een normale, kalme staat. Verder waren de CgA-speekselwaarden na de oefening niet hoger dan ervoor.
Bij een ander onderzoek kregen 63 vrijwilligers (28 mannen, 35 vrouwen, gemiddelde leeftijd 24,5 jaar) na drie uur vasten 100 mg GABA of een placebo. Na elf minuten moesten ze gedurende tien minuten een rekentest doen. Na twee minuten rust volgde vijf minuten lang een zgn. auditorial oddball test, die eruit bestond dat de deelnemers bij het horen van een afwijkende toon tussen andere tonen zo snel mogelijk op de linker muisknop moesten klikken. Na twee minuten rust werden de testen nog driemaal herhaald. Direct na inname van de GABA of placebo en telkens na het voltooien van een testcyclus werd een EEG gemaakt en moest een VAS- (Visueel Analoge-schaal) en POMS- (Profile Of Mood States) vragenlijst worden ingevuld. Direct na de stressvolle testen, op 30 en 60 minuten na inname, werd een afname van de EEG-activiteit, waaronder een afname in alfa- en bèta-hersengolven waargenomen.
In de GABA-groep werd deze afname op 30 minuten na inname teniet gedaan, vermoedelijk doordat GABA de stress van de mentale tests verminderde. Uit de POMS-scores van de GABA-groep bleek ook een stressverlagend effect van GABA. Bovendien waren deze deelnemers beter gestemd en energieker na de tests dan degenen die een placebo hadden gekregen. De VAS-scores van de twee groepen verschilden niet noemenswaardig.

Cognitieve functies
GABA heeft ook een gunstig effect op de cognitieve functies van het ouder wordende brein, zo blijkt uit twee recente studies. In het eerste onderzoek kregen 30 gezonde 40-plussers dagelijks 100 mg GABA of een placebo. Na 12 weken scoorden degenen die GABA hadden gekregen aanzienlijk beter op het gebied van visuospatieel/constructief geheugen (het zien en verwerken van ruimtelijke informatie) en uitgesteld geheugen. Bovendien was de kwaliteit van leven wat betreft fysiek functioneren significant verbeterd in deze groep.
Een andere groep van 30 gezonde 40-plussers kreeg in een tweede studie 12 weken lang een hogere dosis GABA (200 mg/dag) of een placebo. De GABA-gebruikers lieten verbeteringen zien op het terrein van non-verbaal redeneren, werkgeheugen en volgehouden aandacht. Ook gaven ze aan dat hun kwaliteit van leven was verbeterd wat betreft vitaliteit, rolbeperking door fysieke ongemakken en mentale gezondheid.
Volgens de onderzoekers is het onderliggende mechanisme mogelijk dat GABA via de GABA-receptor van de hypofyse de secretie van groeihormoon bevordert, groeihormoon de aanmaak van IGF-1 in de lever bevordert en IGF-1 de hersenen bereikt en daar de hersenfuncties activeert.

Yoga
Verder zijn er aanwijzingen dat yoga de GABA-spiegels kan verhogen. In een Amerikaanse studie resulteerde een yoga-sessie van een uur in 27% hogere GABA-waarden, terwijl een uur lezen geen stijging te zien gaf.
Uit in-vitro en dieronderzoek blijkt dat GABA tevens beschikt over maagbeschermende eigenschappen. Behandeling met GABA voorafgaand aan blootstelling aan pure ethanol verminderde het aantal maagzweren. Daarnaast zorgde GABA voor minder oxidatieve stress in cellen van het maagslijmvlies en in maagweefsel door de activiteit van catalase en superoxide dismutase te vergroten en voor minder ontstekingsmarkers (TNF-α en interleukine-6) in maagweefsel.

(WD)

Bronnen

  • Monograph: Gamma-Aminobutyric Acid (GABA); Alternative Medicine Review 12(3):274-279, 2007.
  • Levy LM, Henkin RI: Brain gamma-aminobutyric acid levels are decreased in patients with phantageusia and phantosmia demonstrated by magnetic resonance spectroscopy; Journal of Computer Assisted Tomography 28(6):721-727, 2004.
  • Xie M et al.: Gastroprotective effect of gamma-aminobutyric acid against ethanol-induced gastric mucosal injury; Chemico-Biological Interactions 272:125-134, 2017.
  • Abdou AM et al.: Relaxation and immunity enhancement effects of gamma-aminobutyric acid (GABA) administration in humans; Biofactors 26(3):201-208, 2006.
  • Nakamura H et al.: Psychological stress-reducing effect of chocolate enriched with gamma-aminobutyric acid (GABA) in humans: assessment of stress using heart rate variability and salivary chromogranin A; International Journal of Food Sciences and Nutrition 60(Suppl 5):106-113, 2009.
  • Yoto A et al.: Oral intake of γ-aminobutyric acid affects mood and activities of central nervous system during stressed condition induced by mental tasks; Amino Acids 43(3):1331-1337, 2012.
  • Yamatsu A et al.: Improvement of Memory and Spatial Cognitive Function by Continuous Ingestion of 100mg/day of γ-Aminobutyric Acid (GABA) – A Randomized, Double-blind, Placebo-controlled Parallel-group Clinical Trial; Japanese Pharmacology and Therapeutics 48(3):475-486, 2020.
  • Yamatsu A et al.: Intake of 200 mg/day of γ-Aminobutyric Acid (GABA) Improves a Wide Range of Cognitive Functions – A Randomized, Double-blind, Placebo-controlled Parallel-group Clinical Trial; Japanese Pharmacology and Therapeutics 48(3):461-474, 2020.
  • Streeter CC et al.: Yoga Asana sessions increase brain GABA levels: a pilot study; Journal of Alternative and Complementary Medicine 13(4):419-426, 2007.

 

< Terug