Glucomannan

Glucomannan is een wateroplosbare polysacharide, bestaande uit mannose en glucose, die tot de voedingsvezels wordt gerekend. Deze polysacharide komt in hoge concentraties (40-60%) voor in de wortelknol van de konjak (Amorphophallus konjac) een plant die van nature veel voorkomt in zuidoost Azië, met name Japan, China en Indonesië. In de oosterse keuken dient konjakmeel van oudsher als grondstof voor onder meer noedels, snacks en konjac tofu. In de traditionele Chinese geneeskunde wordt een gel van konjakmeel geadviseerd voor detoxificatie, tumorsuppressie en als slijmoplosser. De oorspronkelijke bevolking van China gebruikt konjakmeel al millennia voor de behandeling van onder andere hernia, borstpijn, hoest, astma en huidaandoeningen.
Glucomannan heeft de hoogste moleculaire massa en de grootste viscositeit van alle bekende voedingsvezels. Bovendien beschikt glucomannan over krachtige hygroscopische eigenschappen: opgelost in warm of koud water (bij pH 4.0-7.0) vormt de vezel een kleverige gel, waarbij tot wel vijftig maal het gewicht in water wordt opgenomen.
In de afgelopen decennia heeft glucomannan ook meer bekendheid verworven in West-Europa en de VS. In meerdere klinische studies is vastgesteld dat de vezel een gunstige invloed kan uitoefenen op het koolhydraat- en vetmetabolisme, de stoelgang en de darmmicrobiota. In de voedingsindustrie wordt glucomannan gebruikt als emulgator en verdikkingsmiddel.
In een Chinese studie kregen 72 type II-diabetespatiënten gedurende 65 dagen voedingsmiddelen verrijkt met konjakmeel. Voor de start van de interventie en na 30 en 65 dagen werden het nuchter en het postprandiaal (2 uur) bloedglucose gemeten. Bij degenen met een nuchter bloedglucose van meer dan 200 mg/dl bij aanvang was deze waarde na 65 dagen significant gedaald met 51,8 mg/dl en het postprandiaal glucose met 84,6 mg/dl. Bij patiënten met een nuchter bloedglucose van 150-200 mg/dl bij aanvang werd een daling van 24,1 mg/dl (nuchter) en 68,7 mg/dl (postprandiaal) gemeten. Personen met een nuchter bloedglucose van minder dan 150 mg/dl bij aanvang lieten bescheidener dalingen (resp. -4,8 mg/dl en -21,4 mg/dl) zien. Bij patiënten met tevens hypertriglyceridemie (> 200 mg/dl) waren ook de triglyceridenwaarden significant gedaald met 118,7 mg/dl.
Een deel van deze onderzoeksgroep had al eerder gekeken naar het effect van glucomannan bij hyperlipidemie. Aan dat onderzoek namen 110 ouderen met hyperlipidemie deel, van wie de ene helft gedurende 45 dagen naast de reguliere voeding glucomannan en de andere helft niets extra kreeg. In de glucomannan-groep gingen de bloedwaarden triglyceriden, het totaalcholesterol en het LDL-C significant omlaag en het HDL-C en de apolipoproteïne A1-waarden significant omhoog.
Ook in twee reviews worden gunstige effecten van konjak/glucomannan gevonden wat betreft totaalcholesterol, LDL-cholesterol, triglyceriden, lichaamsgewicht en glucosemetabolisme.

Overgewicht
In de loop der jaren zijn er diverse studies gedaan naar het effect van glucomannan op overgewicht, zowel bij volwassenen als bij kinderen. 23 kinderen, 12 jongens en 11 meisjes in de leeftijd van 5-16 jaar, met obesitas (met gemiddeld 51% te veel gewicht) kregen in een Italiaanse studie vier maanden lang dagelijks 2-3 g glucomannan. Een groep van 30 kinderen met obesitas fungeerde als controlegroep. Na vier maanden waren het overgewicht, de triglyceriden- en cholesterolwaarden in de glucomannan-groep significant lager dan in de controlegroep.
Drie maanden lang dagelijks 4 g glucomannan naast een caloriearm dieet resulteerde bij volwassenen met ernstige obesitas in significant meer verlies van vetmassa, een betere lipidenstatus, koolhydraattolerantie en dieettrouw dan alleen een dieet.
In een dubbelblind onderzoek kregen 20 mensen met obesitas 1 g glucomannan samen met een kwart liter water, telkens een uur voor elke van de drie dagelijkse maaltijden. Ze mochten geen wijzigingen aanbrengen in hun voedings- en bewegingspatroon. Na acht weken bedroeg het gewichtsverlies gemiddeld 2,5 kg. Bovendien waren het serumcholesterol en het LDL-cholesterol significant verlaagd met respectievelijk 0,54 mmol/l en 0,39 mmol/l.
Onderzoekers van de Universiteit van Tromsø hebben gekeken naar de effectiviteit van enkele voedingsvezels, waaronder glucomannan, wat betreft gewichtsverlies. Daartoe werden 176 mannen en vrouwen in twee groepen verdeeld. Naast een dieet van 1.200 kcal per dag kreeg de ene groep een placebo en de andere groep een vezelpreparaat, bestaande uit ofwel glucomannan, ofwel glucomannan plus guargom, ofwel glucomannan plus guargom en alginaat. Bij alle deelnemers die een vezelpreparaat kregen werd een groter gewichtsverlies gemeten dan bij degenen in de placebogroep: gemiddeld 0,8 kg per week. Er was geen verschil in effectiviteit tussen de diverse vezelpreparaten, waaruit de onderzoekers concluderen dat glucomannan kan zorgen voor gewichtsvermindering, maar dat guargom en alginaat geen aanvullend effect hebben.
Ook in meerdere reviews wordt geconcludeerd dat glucomannan in doseringen van 2-4 g per dag significant gewichtsverlies kan bewerkstelligen bij mensen met overgewicht of obesitas die verder gezond zijn. Dit effect wordt deels toegeschreven aan het vermogen van de vezel om het verzadigingsgevoel en het fecaal energieverlies te bevorderen.

Stoelgang
Van vezels is bekend dat ze een gunstige invloed kunnen hebben op de samenstelling van de darmmicrobiota en op de stoelgang. Glucomannan in een dosering van 3 g per dag zorgde voor een toename van het aantal ontlastingsmomenten met 3 per week, blijkens een Venezolaans onderzoek met 60 volwassen patiënten. Bij een dosering van 4 g per dag bedroeg de toename 6 per week. Het gebruik van glucomannan leidde niet tot meer diarree of winderigheid.
In een kleinschalig onderzoek kregen 7 personen met constipatie driemaal daags 1,5 g glucomannan. Na drie weken suppletie was de wekelijkse defecatiefrequentie significant toegenomen van 4,1 naar 5,3 en verliep de stoelgang iets gemakkelijker. Bovendien was het gehalte aan lactobacillen en bifidobacteriën in de ontlasting hoger.
Bij kinderen gaat constipatie vaak samen met encopresis (broekpoepen). In een gerandomiseerde dubbelblinde crossover studie is het effect van glucomannan bij kinderen met chronische constipatie, al dan niet in combinatie met encopresis, onderzocht. Voor de studie werden 46 kinderen geselecteerd, maar slechts 31 van hen voltooiden het onderzoek. Al deze kinderen, 16 jongens en 15 meisjes in leeftijd variërend van 4,5 tot 11,7 jaar, hadden functionele constipatie en 18 van hen bovendien encopresis. Gedurende periodes van 4 weken kregen ze dagelijks 100 mg per kg lichaamsgewicht (maximaal 5 g per dag) glucomannan met 50 ml vloeistof per 500 mg, of een placebo. Daarnaast bleven ze hun eerder voorgeschreven laxeermiddelen gebruiken. Na 4 en 8 weken werden de kinderen onderzocht door een arts en gaven de ouders aan welke periode beter was geweest voor hun kind. Een succesvolle behandeling werd door de arts gedefinieerd als 3 of meer defecaties per week, minder dan 1 keer broekpoepen per 3 weken en geen pijn in de onderbuik in de laatste 3 weken van elke periode van 4 weken.
De behandeling met glucomannan resulteerde in meer succesvolle behandelingen (45%) en minder pijn in de onderbuik dan de placebobehandeling (13%). Ook de ouders zagen meer kinderen opknappen met glucomannan (68%) dan met de placebo (13%). De behandeling sloeg duidelijk beter aan bij kinderen met alleen constipatie (69%) dan bij kinderen met tevens encopresis (28%). De gunstige effecten werden ook gezien bij de kinderen die al een laxeermiddel gebruikten.
Soortgelijke resultaten werden gevonden in een onderzoek met 20 kinderen met ernstige hersenbeschadiging en constipatie: hogere defecatiefrequentie, minder gebruik van laxeermiddelen of zetpillen, betere consistentie van de ontlasting en minder vaak pijnlijke defecatie.

Overige
Japanse onderzoekers hebben bij muizen een immuunmodulerend effect van fijngemalen glucomannanpoeder vastgesteld. Toevoeging van het poeder aan het voer van muizen blijkt de ontwikkeling van eczeem te kunnen remmen en de ernst van colitis en allergische rhinitis te kunnen verminderen.

(WD)

Bronnen

  • González Canga A et al.: Glucomannan: properties and therapeutic applications; Nutricion Hospitalaria 19(1):45-50, 2004.
  • Chua M et al.: Traditional uses and potential health benefits of Amorphophallus konjac K. Koch ex N.E.Br.; Journal of Ethnopharmacology 128(2):268-278, 2010.
  • Drugs.com: Glucomannan. Geraadpleegd 04-2017.
  • Sood N, Baker WL, Coleman CI: Effect of glucomannan on plasma lipid and glucose concentrations, body weight, and blood pressure: systematic review and meta-analysis; American Journal of Clinical Nutrition 88(4):1167-1175, 2008.
  • Yanai H et al.: Anti-atherosclerotic effects of konjac; Functional Foods in Health and Disease 5(4):136-144, 2015.
  • Birketvedt GS et al.: Experiences with three different fiber supplements in weight reduction; Medical Science Monitor 11(1):PI5-PI8, 2005.
  • Huang CY et al.: Effect of Konjac food on blood glucose level in patients with diabetes; Biomedical and Environmental Sciences 3(2):123-131, 1990.
  • Zhang MY et al.: The effect of foods containing refined Konjac meal on human lipid metabolism; Biomedical and Environmental Sciences 3(1):99-105, 1990.
  • Livieri C, Novazi F, Lorini R: The use of highly purified glucomannan-based fibers in childhood obesity; La Pediatria medica e chirurgica 14(2):195-198, 1992.
  • Vita PM et al.: Chronic use of glucomannan in the dietary treatment of severe obesity; Minerva Medica 83(3):135-139, 1992.
  • Walsh DE, Yaghoubian V, Behforooz A: Effect of glucomannan on obese patients: a clinical study; International Journal of Obesity 8(4):289-293, 1984.
  • Keithley J, Swanson B: Glucomannan and obesity: a critical review; Alternative Therapies in Health and Medicine 11(6):30-34, 2005.
  • Zalewski BM, Chmielewska A, Szajewska H: The effect of glucomannan on body weight in overweight or obese children and adults: a systematic review of randomized controlled trials; Nutrition 31(3):437-442, 2015.
  • Marsicano LJ, Berrizbeitia ML, Mondelo A: Use of glucomannan dietary fiber in changes in intestinal habit; G.E.N. 49(1):7-14, 1995.
  • Chen HL et al.: Supplementation of konjac glucomannan into a low-fiber Chinese diet promoted bowel movement and improved colonic ecology in constipated adults: a placebo-controlled, diet-controlled trial; Journal of the American College of Nutrition 27(1):102-108, 2008.
  • Loening-Baucke V, Miele E, Staiano A: Fiber (glucomannan) is beneficial in the treatment of childhood constipation; Pediatrics 113(3 Pt 1):e259-e264, 2004.
  • Staiano A et al.: Effect of the dietary fiber glucomannan on chronic constipation in neurologically impaired children; Journal of Pediatrics 136(1):41-45, 2000.
  • Onishi N et al.: A new immunomodulatory function of low-viscous konjac glucomannan with a small particle size: its oral intake suppresses spontaneously occurring dermatitis in NC/Nga mice; International Archives of Allergy and Immunology 136(3):258-265, 2005.
  • Onishi N et al.: Dietary pulverized konjac glucomannan prevents the development of allergic rhinitis-like symptoms and IgE response in mice; Bioscience, Biotechnology and Biochemistry 71(10):2551-2556, 2007.
  • Onitake T et al.: Pulverized konjac glucomannan ameliorates oxazolone-induced colitis in mice; European Journal of Nutrition 54(6):959-969, 2015.

 

< Terug