Nutriënten ter ondersteuning van de glucose- en insulinehuishouding

Diabetes is een chronische ziekte die wereldwijd epidemische vormen begint aan te nemen. In 2014 hadden wereldwijd 422 miljoen mensen diabetes, bijna viermaal zo veel als in 1980. In 2015 hadden meer dan 1 miljoen Nederlanders diabetes, waarvan 90% type II-diabetes. Daarmee is diabetes de meest voorkomende ziekte in Nederland. Bovendien is er een groep mensen die diabetes heeft maar het zelf nog niet weet.
Type II-diabetes is vaak een uitvloeisel van een combinatie van andere lichamelijke klachten: het metabool syndroom. Deze stofwisselingsziekte wordt veroorzaakt door een disbalans tussen voedselinname en lichamelijke activiteit, met andere woorden: te veel eten en te weinig beweging. Bij het metabool syndroom staan hyperinsulinemie (te grote aanmaak van insuline) en insulineresistentie (het lichaam reageert minder op insuline) centraal.
Naast voedings- en leefstijlmaatregelen (en medicatie) kan voedingssuppletie een belangrijke ondersteunende rol spelen bij de preventie en behandeling van hypoglykemie, metabool syndroom en type II-diabetes. Hieronder volgt een overzicht van enkele nutriënten die elk afzonderlijk en in combinatie beschikken over gunstige eigenschappen voor de glucose- en insulinehuishouding.

Magnesium
Magnesium speelt een belangrijke rol bij diverse stofwisselingsprocessen. Een gebrekkige inname van dit mineraal wordt onder meer in verband gebracht met het ontstaan van metabool syndroom en type II-diabetes. In een prospectieve studie is het langetermijneffect van magnesium-inname op het ontstaan van insulineresistentie, diabetes en systemische ontsteking onderzocht. Aan het onderzoek namen 4.479 Amerikaanse jongvolwassenen (leeftijd 18-30 jaar) deel. Gedurende de follow-up periode van 20 jaar werden 330 gevallen van diabetes vastgesteld. Degenen met een magnesium-inname die behoorde tot de hoogste 20% hadden 47% minder kans op diabetes dan degenen met de laagste magnesium-inname.
In een grote Chinese meta-analyse van 13 studies met in totaal ruim 536.000 deelnemers werd voor elke 100 mg/dag toename van magnesium-inname een vermindering van het risico op type II-diabetes van 14% gevonden.
Een meta-analyse uit 2014 laat een verband zien tussen een hogere magnesiuminname en een lager risico op het metabool syndroom. In dit onderzoek werden zes cross-sectionele studies met in totaal ruim 24.000 deelnemers meegenomen. De mensen met de hoogste magnesium-inname hadden 31% minder kans op het ontwikkelen van metabool syndroom in vergelijking met degenen die het minste magnesium binnenkregen. Een toename van de magnesium-inname van 100 mg/dag gaf een daling van het risico op metabool syndroom van 17%.

Kaneel
Kaneel (Cinnamomum verum) is een specerij, bestaande uit de binnenbast van de scheuten van de kaneelboom. Kaneel bevat een grote hoeveelheid actieve bestanddelen, waaronder coumarine, eugenol, kaneelzuren, cinnamaldehyden en antioxidanten zoals OPC. Van sommige inhoudsstoffen is in-vitro een insulineachtige werking vastgesteld die insulineresistentie, glucoseopname en glycogeensynthese zouden kunnen verbeteren.
In een aantal literatuurstudies is de effectiviteit van kaneel bij de behandeling van type II-diabetes onderzocht. Amerikaanse onderzoekers van de University of California concludeerden in hun review dat kaneel mogelijk de plasmawaarden glucose van patiënten met slecht gecontroleerde type II-diabetes in geringe mate verlaagt.
In een meta-analyse van acht studies vonden de onderzoekers dat kaneel of kaneel extract het nuchter bloedglucose significant verlaagt (-0,49 mmol/l) bij mensen met type II-diabetes of prediabetes.
Uit een Australische review van 16 in-vitro en dierstudies met de kaneelsoort Cinnamomum zeylanicum (Cinnamomum verum) kwamen diverse gunstige effecten naar voren. In-vitro vermindert Cinnamomum zeylanicum de postprandiale intestinale absorptie van glucose, stimuleert de cellulaire glucoseopname, het glucosemetabolisme, de glycogeensynthese, het vrijkomen van insuline en versterkt de insulinereceptor activiteit. Bij dieren vermindert Cinnamomum zeylanicum gewichtsverlies als gevolg van diabetes, LDL, HbA1c en nuchter bloedglucose en heeft een gunstig effect op diabetische neuropathie en nefropathie.

Groene thee
Het extract van groene thee (Camellia sinensis) is rijk aan de flavonoïde epigallocatechinegallaat (EGCG). Uit onderzoeken is naar voren gekomen dat EGCG langs meerdere wegen een glucoseverlagend effect kan bewerkstelligen. Het vermindert de glucoseproductie door de lever, verbetert de insulinegevoeligheid en vertoont een insulineachtige werking.
Overigens zijn EGCG en groene thee-extract waarschijnlijk effectiever in de preventie van metabool syndroom en type II-diabetes dan bij de behandeling van mensen bij wie de diagnose type II-diabetes al is gesteld. Zo blijken groene thee en EGCG in sommige studies het nuchter bloedglucose bij type II-diabetespatiënten te verlagen, maar in andere studies wordt dit effect niet gevonden. Wel is in een aantal humane epidemiologische en interventiestudies een duidelijk preventief effect op het ontstaan van metabool syndroom gevonden. Groene thee en groene thee-extracten, rijk aan EGCG, blijken een gunstige invloed op glucosecontrole, gewichtsmanagement en cardiovasculaire risicofactoren te hebben.

Banaba
Banaba (Lagerstroemia speciosa), ook wel bekend onder de naam Pride of India, is een tropische boom waarvan de bladeren corosolzuur, ellagitanninen (o.a. lagerstroemine) en gallotanninen (o.a. penta-O-galloylglucopyranose; PGG) bevatten. Naast antioxidatieve en antihyperlipidemische eigenschappen blijken deze bestanddelen zowel in in-vitro onderzoek als in studies met dieren en mensen een hypoglycemisch effect te hebben. Zo kan corosolzuur binnen een uur de bloedsuikerspiegels bij mensen verlagen.
In een Amerikaanse studie kregen tien type II-diabetespatiënten gedurende twee weken dagelijks 32 mg of 48 mg van een banaba-extract, gestandaardiseerd op 1% corosolzuur. Na twee weken waren de bloedsuikerspiegels met 20% gedaald. De onderzoekers geven wel aan dat het onduidelijk is of het gevonden effect kan worden toegeschreven aan alleen corosolzuur of aan de combinatie met tanninebestanddelen in het extract.

Glucomannan
Glucomannan is een wateroplosbare polysacharide, bestaande uit mannose en glucose, die tot de voedingsvezels wordt gerekend. Deze polysacharide komt in hoge concentraties (40-60%) voor in de wortelknol van de konjak (Amorphophallus konjac) een plant die van nature veel voorkomt in zuidoost Azië, met name Japan, China en Indonesië. In meerdere klinische studies is vastgesteld dat de vezel een gunstige invloed kan uitoefenen op onder meer het koolhydraat- en vetmetabolisme.
In een Chinese studie kregen 72 type II-diabetespatiënten gedurende 65 dagen voedingsmiddelen verrijkt met konjakmeel. Voor de start van de interventie en na 30 en 65 dagen werden het nuchter en het postprandiaal (2 uur) bloedglucose gemeten. Bij degenen met een nuchter bloedglucose van meer dan 11,1 mmol/l bij aanvang was deze waarde na 65 dagen significant gedaald met 2,9 mmol/l en het postprandiaal glucose met 4,7 mmol/l. Bij patiënten met een nuchter bloedglucose van 8,3-11,1 mmol/l bij aanvang werd een daling van 1,3 mmol/l (nuchter) en 3,8 mmol/l (postprandiaal) gemeten. Personen met een nuchter bloedglucose van minder dan 8,3 mmol/l bij aanvang lieten bescheidener dalingen (resp. -0,3 mmol/l en -1,2 mmol/l) zien. Bij patiënten met tevens hypertriglyceridemie (> 5,17 mmol/l) waren ook de triglyceridenwaarden significant gedaald met 1,34 mmol/l.

Galactomannan
Galactomannan is een vezel afkomstig uit fenegriekzaden. In klinisch onderzoek is vastgesteld dat deze vezels gewichtsverlies kunnen bevorderen en helpen bij het handhaven van een gezonde bloedsuikerspiegel. Fermenteerbare vezels, zoals galactomannan uit fenegriek, zorgen voor een vertraagde maaglediging en daarmee voor een sterker en langduriger gevoel van verzadiging. De vertraagde spijsvertering en absorptie van met name glucose zorgen voor een verlaging van de glycemische index van een maaltijd en zodoende voor het handhaven van de bloedsuikerspiegel.
Uit een Tsjechische literatuurstudie naar de werkingsmechanismen van fenegriek blijkt dat galactomannan de insulineresistentie en de opname van glucose uit het spijsverteringskanaal vermindert. In een recente review van twaalf onderzoeken is vastgesteld dat fenegriek een significante verlaging van het nuchter en het postprandiaal (2 uur) bloedglucose (-0,84 mmol/l resp. -1,3 mmol/l), het HbA1c (geglyceerd hemoglobine) (-1,16) en het totaalcholesterol (-0,3 mmol/l) bewerkstelligt.

Alfa-liponzuur
Alfa-liponzuur is een krachtige antioxidant in zowel vet- als wateroplosbare milieus. Daarnaast kan alfa-liponzuur diabetische complicaties helpen voorkomen doordat het in staat is de eiwitglycosylering te voorkomen en het enzym aldose reducase te remmen. Dit laatste zorgt ervoor dat de omzetting van glucose en galactose in sorbitol wordt geremd (sorbitolstapeling kan tot diabetische complicaties als cataract leiden).
Uit meerdere onderzoeken blijkt dat alfa-liponzuur in hogere doseringen de insulinegevoeligheid, het nuchter bloedglucose en de glucosebeschikbaarheid bij type II-diabetespatiënten kan verbeteren. In een onderzoek met 181 diabetespatiënten uit Rusland en Israël hadden hoge doseringen alfa-liponzuur een gunstig effect op symptomen van diabetische neuropathie.

Zink, chroom, mangaan, selenium
De spoorelementen selenium, zink, chroom en mangaan spelen elk een belangrijke rol in de bloedsuikerregulatie. Een goede voorziening met mangaan is noodzakelijk voor de insulinesynthese en -secretie en een tekort kan leiden tot een slecht glucosemetabolisme. Verder zorgen hoge serumwaarden mangaan voor bescherming tegen oxidatieve stress en voor een verhoging van de insulinesecretie.
In een cross-sectioneel onderzoek met 2.400 Chinese volwassenen van 60 jaar en ouder bleken normale en hoge serumwaarden van mangaan geassocieerd met een geringere kans op prediabetes en diabetes.
Chroom heeft een positief effect op de activiteit van insulinereceptoren, verhoogt de cellulaire acceptatie van insuline en speelt een belangrijke rol bij de omzetting van glucose, de productie en opslag van glycogeen en de vorming van vetzuren en cholesterol. Samen met insuline zorgt chroom voor handhaving van het evenwicht tussen een hoge en lage bloedsuikerspiegel.
Uit een grootschalig literatuuronderzoek van Harvard Medical School, waarbij gegevens van 62.160 personen werden bekeken, blijkt dat chroomsuppletie het risico op type II-diabetes met 27% kan verlagen. Een Israëlisch onderzoek met 39 ouderen met type II-diabetes laat zien dat tweemaal daags 200 µg chroom picolinaat gedurende 3 weken de glucose-intolerantie kan verbeteren en bovendien de bloedvetwaarden kan verlagen.
Als onderdeel van het insulinemolecuul is zink van groot belang voor de synthese en activiteit van insuline. De hoogste concentraties zink worden aangetroffen in de β-cellen in de eilandjes van Langerhans (alvleesklier) die verantwoordelijk zijn voor de insulineproductie. Er zijn aanwijzingen dat zink de bindingsactiviteit van insuline aan de insulinereceptor kan verbeteren.
Bij een goede voorziening met zink is de kans op het ontwikkelen van type II-diabetes 10% kleiner dan bij een geringe zink-inname, zo laat een studie met 82.287 vrouwen en 24 jaar follow-up zien.
Uit in-vitro en in-vivo onderzoeken is duidelijk geworden dat selenium een aantal insulineachtige activiteiten ontplooit, zoals het stimuleren van de glucoseopname en het reguleren van metabole processen als de glycolyse, gluconeogenese, vetzuursynthese en pentosefosfaatcascade. Het achterliggende mechanisme is echter nog onduidelijk.
Een lage seleniumstatus lijkt het risico op het ontwikkelen van diabetes te vergroten. In een Indiaas onderzoek met 35 personen met prediabetes en 35 gezonde vrijwilligers (leeftijd 25-45 jaar) hadden de deelnemers met prediabetes significant lagere serumwaarden van selenium, magnesium en zink dan de gezonde deelnemers. Tevens werd een omgekeerde relatie tussen seleniumstatus en insulineresistentie gevonden. In meerdere studies is een soortgelijke relatie tussen serumwaarden van selenium en zwangerschapsdiabetes gevonden: vrouwen met zwangerschapsdiabetes of glucose-intolerantie hadden lagere seleniumspiegels dan zwangere vrouwen zonder complicaties. De betrokken onderzoekers geven aan dat suppletie van selenium in deze periode is aan te bevelen.
Sommige onderzoeken, zoals een Taiwanese studie met 847 deelnemers van 40 jaar en ouder, al dan niet met type II-diabetes, geven aan dat hoge serumwaarden selenium het risico op diabetes juist zouden kunnen vergroten. Deze conclusie wordt echter weersproken door andere studies, zoals een Brits onderzoek waarbij 501 gezonde ouderen gedurende zes maanden dagelijks 100 µg, 200 µg of 300 µg selenium kregen en geen verhoogd risico in de hogere kwartielen van plasmawaarden selenium werd gevonden.

Probiotica
Er zijn ook gunstige resultaten gevonden van probiotica-suppletie bij type-II diabetes. Van 54 type-II diabetespatiënten, variërend in leeftijd van 35-70 jaar, kreeg de ene helft gedurende acht weken een probioticum en de andere helft een placebo. Het probioticum bestond uit L. acidophilus, L. rhamnosus, L. bulgaricus, S. thermophilus, L. casei, B. breve, B. longum en FOS. Met behulp van de voor en na de interventie afgenomen nuchtere bloedmonsters werden veranderingen in onder andere biomarkers van oxidatieve stress en het nuchter bloedglucose gemeten. In beide groepen nam de HOMA-IR (insulineresistentie) toe, maar de stijging was aanzienlijk groter in de placebogroep. In de probioticagroep daalde het serum hs-CRP, terwijl in de placebogroep juist een stijging werd waargenomen. Verder zorgde de probiotica-suppletie voor een significante toename van het plasma totaal glutathion (minder oxidatieve stress).

(Appel)azijn
Appelazijn wordt gemaakt van gefermenteerd appelsap. Daartoe worden appels vermalen tot een mengsel van sap en pulp, waaraan vervolgens gist en suikers worden toegevoegd om het fermentatieproces op gang te helpen. De gist zet de suikers om in alcohol en deze wordt door Acetobacter bacteriën geoxideerd tot azijnzuur.
Azijnzuur, dus ook appelazijn, blijkt een gunstig effect op de bloedsuikerspiegel en insulinerespons te kunnen hebben. In een Zweeds onderzoek kregen 12 gezonde vrijwilligers een portie witbrood met 50 g koolhydraten, plus een hoeveelheid azijn (18, 23 of 28 mmol azijnzuur) als ontbijt. Een portie brood zonder azijn fungeerde als referentiemaaltijd. In de eerste twee uur na het ontbijt werd op verschillende tijdstippen bloed afgenomen om het suiker- en insulinegehalte te meten. De deelnemers gaven zelf de mate van verzadiging aan op een schaal.
Uit de resultaten kwam een duidelijke, omgekeerde dosis-respons relatie na 30 minuten voor bloedsuiker en seruminsuline naar voren: hoe hoger het gehalte azijnzuur, des te lager de bloedsuiker- en insulinerespons. De mate van verzadiging hield rechtstreeks verband met het gehalte azijnzuur. In vergelijking met de referentiemaaltijd gaf het hoogste azijnzuurgehalte een significante verlaging van de bloedsuikerrespons na 30 en 45 minuten, een verlaging van de insulinerespons na 15 en 30 minuten en een hogere score wat betreft verzadiging na 30, 90 en 120 minuten na het ontbijt. Ook de lagere gehaltes azijnzuur verlaagden de insuline- en bloedsuikerrespons significant na respectievelijk 15 en 30 minuten.
In een Amerikaans onderzoek met type II-diabetespatiënten en gezonde deelnemers bleek een kleine hoeveelheid azijn (10 g, 2 eetlepels) tijdens de maaltijd postprandiale glycemie met 20% te verminderen. Overigens werd dit effect alleen gezien bij consumptie van complexe koolhydraten en niet bij consumptie van monosacchariden.
Uit een kleinschalig onderzoek is naar voren gekomen dat appelazijnsuppletie voor het slapen gaan de nuchtere glucosewaarden van de volgende morgen kan verlagen bij patiënten met type II-diabetes.
Uit ander onderzoek blijkt dat appelazijn ook de postprandiale insulinegevoeligheid na een koolhydraatrijke maaltijd kan verbeteren bij mensen met insulineresistentie of type II-diabetes.
Bovendien kan azijnzuur het risico op het ontwikkelen van type II-diabetes aanzienlijk verlagen, zo blijkt uit een onderzoek van de Arizona State University. Gedurende 12 weken kregen 14 volwassenen met een verhoogd risico op type II-diabetes tweemaal daags een azijndrank met 750 mg azijnzuur of een placebopil met 40 mg azijnzuur. Na afloop van de interventie was het nuchter glucose in de behandelgroep met gemiddeld 0,91 mmol/l gedaald. De veranderingen in de waarden van insuline, HbA1c en bloedsuiker 2 uur na de maaltijd waren vergelijkbaar in beide groepen. De onderzoekers vermoeden dat azijnzuur invloed heeft op de vertering van koolhydraten en een antiglycemisch effect heeft bij mensen met een verhoogd risico op type II-diabetes.

Ashwagandha
Ashwagandha, ook wel bekend als Withania somnifera of winterkers, is een kleine struik die zijn oorsprong vindt in India, Pakistan en Sri Lanka. De wortels van ashwagandha worden al meer dan 3.000 jaar in de Ayurveda toegepast, onder andere als adaptogeen, afrodisiacum, levertonicum en ontstekingsremmer.
De farmacologische activiteit van ashwagandha wordt voor een belangrijk deel toegeschreven aan de withanolides, een groep steroïde lactonen die voornamelijk in een aantal planten van de nachtschadefamilie voorkomen, en dan met name aan de withanolides A en D en withaferin A.
In een kleinschalig onderzoek zijn hypoglycemische, diuretische en cholesterolverlagende effecten van ashwagandha waargenomen. Een groep van 12 patiënten met milde type II-diabetes en een groep van 12 patiënten met milde hypercholesterolemie (leeftijd 40-60 jaar) namen deel aan het onderzoek. Van elke groep kregen 6 patiënten dagelijks 3 g ashwagandha wortelpoeder gedurende 30 dagen. De overige 6 patiënten uit elke groep fungeerden als controle, met de aantekening dat de 6 diabetespatiënten hun bloedsuikerverlagende medicatie (glibenclamide) bleven gebruiken. Voorafgaand aan en na afloop van het onderzoek werden diverse relevante parameters gemeten. Tevens werd vastgesteld dat de calorie- en vetinname in de behandelgroep hoger was dan in de controlegroep.
Bij de diabetespatiënten die ashwagandha hadden gekregen waren de bloedsuikerwaarden met 12% gedaald, evenveel als in de controlegroep die glibencamide gebruikte. Verder was er sprake van een significante daling van de serumwaarden van kalium (-22%) en van een significante toename van de hoeveelheid uitgescheiden urine (+6%) en de urinewaarden van natrium (+20%). In de controlegroep waren deze waarden niet of nauwelijks veranderd.

(WD)

Bronnen

  • Judy WV et al.: Antidiabetic activity of a standardized extract (Glucosol) from Lagerstroemia speciosa leaves in Type II diabetics. A dose-dependence study; Journal of Ethnopharmacology 87(1):115-117, 2003.
  • Kim DJ et al.: Magnesium intake in relation to systemic inflammation, insulin resistance, and the incidence of diabetes; Diabetes Care 33(12):2604-2610, 2010.
  • Dong JY et al.: Magnesium intake and risk of type 2 diabetes: meta-analysis of prospective cohort studies; Diabetes Care 34(9):2116-2122, 2011.
  • Dibaba DT et al.: Dietary magnesium intake and risk of metabolic syndrome: a meta-analysis; Diabetic Medicine 31(11):1301-1309, 2014.
  • Valstar E: Preventie en behandeling van diabetes (1); Tijdschrift voor Orthomoleculaire Geneeskunde 24(3):53-56, 2009.
  • Koupý D, Kotolová H, Rudá Kučerová J: Effectiveness of phytotherapy in supportive treatment of type 2 diabetes mellitus II. Fenugreek (Trigonella foenum-graecum); Ceská a Slovenská Farmacie 64(3):67-71, 2015.
  • Gong J et al.: Effect of Fenugreek on Hyperglycaemia and Hyperlipidemia in Diabetes and Prediabetes: a Meta-analysis; Journal of Ethnopharmacology pii: S0378-8741(16)30523-2, 2016 [Epub ahead of print].
  • Kool MM: Insulineresistentie bestrijden met natuurlijke substanties (2); Tijdschrift voor Orthomoleculaire Geneeskunde 22(4):19-25, 2007.
  • Waltner-Law ME et al: Epigallocatechin gallate, a constituent of green tea, represses hepatic glucose production; Journal of Biological Chemistry 277(38):34933-34940, 2002.
  • Thielecke F, Boschmann M: The potential role of green tea catechins in the prevention of the metabolic syndrome – a review; Phytochemistry 70(1):11-24, 2009.
  • Pham AQ, Kourlas H, Pham DQ: Cinnamon supplementation in patients with type 2 diabetes mellitus; Pharmacotherapy 27(4):595-599, 2007.
  • Davis PA, Yokoyama W: Cinnamon intake lowers fasting blood glucose: meta-analysis; Journal of Medicinal Food 14(9):884-889, 2011.
  • Ranasinghe P et al.: Efficacy and safety of ‘true’ cinnamon (Cinnamomum zeylanicum) as a pharmaceutical agent in diabetes: a systematic review and meta-analysis; Diabetic Medicine 29(12):1480-1492, 2012.
  • Stapleton SR: Selenium: an insulin-mimetic; Cellular and Molecular Life Sciences 57(13-14):1874-1879, 2000.
  • Yadav C et al.: Association of Serum Selenium, Zinc and Magnesium Levels with Glycaemic Indices and Insulin Resistance in Pre-diabetes: a Cross-Sectional Study from South India; Biological Trace Element Research, juni 2016 [Epub ahead of print].
  • Askari G et al.: The association between serum selenium and gestational diabetes mellitus: a systematic review and meta-analysis; Journal of Trace Elements in Medicine and Biology 29:195-201, 2015.
  • Tan M et al.: Changes of serum selenium in pregnant women with gestational diabetes mellitus; Biological Trace Element Research 83(3):231-237, 2001.
  • Kilinc M et al.: Evaluation of serum selenium levels in Turkish women with gestational diabetes mellitus, glucose intolerants, and normal controls; Biological Trace Element Research 123(1-3):35-40, 2008.
  • Lu CW et al.: High serum selenium levels are associated with increased risk for diabetes mellitus independent of central obesity and insulin resistance; BMJ Open Diabetes Research & Care 4(1):e000253, 2016.
  • Rayman MP et al.: A randomized trial of selenium supplementation and risk of type-2 diabetes, as assessed by plasma adiponectin; PLoS One 7(9):e45269, 2012.
  • Monograph: Alpha-Lipoic Acid; Alternative Medicine Review 11(3):232-237, 2006.
  • Alpha-Lipoic Acid; website Natural Medicines. Geraadpleegd 09-2016.
  • Kamenova P: Improvement of insulin sensitivity in patients with type 2 diabetes mellitus after oral administration of alpha-lipoic acid; Hormones 5(4):251-258, 2006.
  • Ziegler D et al.: Oral treatment with alpha-lipoic acid improves symptomatic diabetic polyneuropathy: the SYDNEY 2 trial; Diabetes Care 29(11):2365-2370, 2006.
  • Huang CY et al.: Effect of Konjac food on blood glucose level in patients with diabetes; Biomedical and Environmental Sciences 3(2):123-131, 1990.
  • Asemi Z et al.: Effect of multispecies probiotic supplements on metabolic profiles, hs-CRP, and oxidative stress in patients with type 2 diabetes; Annals of Nutrition and Metabolism 63(1-2):1-9, 2013.
  • Wang X et al.: Associations of Serum Manganese Levels with Prediabetes and Diabetes among ≥60-Year-Old Chinese Adults: A Population-Based Cross-Sectional Analysis; Nutrients 8(8) pii: E497, 2016.
  • Rabinovitz H et al.: Effect of chromium supplementation on blood glucose and lipid levels in type 2 diabetes mellitus elderly patients; International Journal for Vitamin and Nutrition Research 74(3):178-182, 2004.
  • McIver DJ et al.: Risk of Type 2 Diabetes Is Lower in US Adults Taking Chromium-Containing Supplements; Journal of Nutrition 145(12):2675-2682, 2015.
  • Sun Q et al.: Prospective study of zinc intake and risk of type 2 diabetes in women; Diabetes Care 32(4):629-634, 2009.
  • Ostman E et al.: Vinegar supplementation lowers glucose and insulin responses and increases satiety after a bread meal in healthy subjects; European Journal of Clinical Nutrition 59(9):983-988, 2005.
  • Johnston CS et al.: Examination of the antiglycemic properties of vinegar in healthy adults; Annals of Nutrition & Metabolism 56(1):74-79, 2010.
  • White AM, Johnston CS: Vinegar ingestion at bedtime moderates waking glucose concentrations in adults with well-controlled type 2 diabetes; Diabetes Care 30(11):2814-2815, 2007.
  • Johnston CS, Quagliano S, White S: Vinegar ingestion at mealtime reduced fasting blood glucose concentrations in healthy adults at risk for type 2 diabetes; Journal of Functional Foods 5(4):2007-2011, 2013.
  • Johnston CS, Kim CM, Buller AJ: Vinegar improves insulin sensitivity to a high-carbohydrate meal in subjects with insulin resistance or type 2 diabetes (letter); Diabetes Care 27(1):281-282, 2004.
  • Andallu B, Radhika B: Hypoglycemic, diuretic and hypocholesterolemic effect of winter cherry (Withania somnifera, Dunal) root; Indian Journal of Experimental Biology 38(6):607-609, 2000.

 

< Terug