Lycopeen

Lycopeen is een fytonutriënt die de helderrode kleur geeft aan tomaten en andere groenten en fruit. Het wordt beschouwd als een van de belangrijkste bioactieve carotenoïden en is de meest voorkomende in het menselijk lichaam. Naast zijn opvallende kleur staat lycopeen al jaren in de belangstelling vanwege zijn krachtige antioxidatieve werking en mogelijke gezondheidsbevorderende effecten.

Opname en transport in het lichaam

Lycopeen is vetoplosbaar en wordt in de darm opgenomen in micellen, kleine vetbolletjes die bestaan uit galzouten, cholesterol en. Deze micellen transporteren lycopeen naar de darmwand, waar het wordt opgenomen in de enterocyten (darmcellen). Eenmaal in de enterocyten wordt lycopeen samen met andere lipiden verpakt in chylomicronen, lipoproteïnen die vetdeeltjes via het lymfestelsel naar de bloedbaan transporteren. Via dit systeem bereikt lycopeen het hele lichaam; de hoogste spiegels worden aangetroffen in de testes, bijnieren, prostaat, borst en lever.

Natuurlijke bronnen

Vooral tomaten bevatten veel lycopeen: een portie van 130 gram verse tomaten levert 4-10 mg lycopeen, afhankelijk van het tomatenras, de groeiomstandigheden en de rijpheid. Vrij beschikbaar lycopeen wordt het beste door ons lichaam opgenomen. Het bewerken (met name verhitten) van tomaten verhoogt de hoeveelheid goed opneembaar lycopeen. Zo bevat tomatenketchup per eetlepel 3,3 mg lycopeen en tomatensap ongeveer 20 mg lycopeen per glas van 240 ml.

Andere goede voedingsbronnen van lycopeen zijn abrikozen, wortelen, spinazie, zoete aardappel, (water)meloen, paprika’s, blauwe bessen, appels, druiven, perziken en veenbessen.

Belangrijke toepassingen

Antioxidant werking
Lycopeen is een krachtige antioxidant die de productie van vrije radicale binnen de mitochondriën vermindert, waardoor celschade wordt voorkomen. Lycopeen heeft ook het krachtige vermogen om reactieve zuurstofverbindingen (ROS) te neutraliseren die schade kunnen veroorzaken aan celstructuren, zoals lipiden, eiwitten en DNA.

Cardiovasculaire gezondheid en bloeddruk
Lycopeen heeft op het gebied van onderzoek veel aandacht gekregen vanwege zijn vermeende effecten en op het gebied van cardiovasculaire gezondheid. Vermoedelijk dragen de volgende twee werkingsmechanismen hieraan bij:

ROS neutraliseren
Er wordt verondersteld binnen de pathofysiologie bij hart- en vaatziekten dat oxidatieve stress, onstekingsprocessen, zoals vasculaire ontstekingen, endotheeldisfunctie (waarbij de binnenbekleding van bloedvaatwanden niet goed meer functioneert) en vergrote aorta leiden tot orgaandisfunctie. Over het algemeen ontstaat oxidatieve schade door een overmaat aan ROS en lycopeen kan deze ROS neutraliseren.
ACE-remmer
Tevens beschermt lycopeen tegen hart- en vaatziekten via remming van het angiotensine converterend enzym (ACE), waardoor er minder angiotensine II wordt aangemaakt, en via regulatie van de biologische beschikbaarheid van stikstofmonoxide (NO) waardoor de bloeddruk wordt verlaagd. Daarnaast speelt het een belangrijke rol bij het verlagen van de LDL-spiegel en het verbeteren van de niveaus van HDL. Hierdoor vermindert lycopeen het risico op atherosclerose, hetgeen eveneens beschermend kan werken tegen coronaire hartziekte en hypertensie.

Effect van lycopeen op bloeddruk bij milde hypertensie

In een dubbelblinde, gerandomiseerde, placebogecontroleerde studie werden 61 volwassenen met licht verhoogde, onbehandelde bloeddruk (systolisch 130–145 mmHg of diastolisch 80–95 mmHg) gedurende 8 weken onderzocht op het effect van lycopeensuppletie. Personen met comorbiditeiten, rokers en gebruikers van supplementen werden uitgesloten.

De deelnemers werden verdeeld over vijf groepen:

Placebo (sojaolie),
5 mg natuurlijk lycopeen,
15 mg natuurlijk lycopeen,
30 mg natuurlijk lycopeen,
15 mg synthetisch lycopeen.

De meest significante bloeddrukdaling werd gezien bij de groep die 15 mg natuurlijk lycopeen innam: een gemiddelde verlaging van de systolische bloeddruk met 9,7 mmHg. Ook 30 mg natuurlijk lycopeen gaf een verlaging (7 mmHg), maar minder uitgesproken. De groepen met 5 mg natuurlijk lycopeen en 15 mg synthetisch lycopeen vertoonden geen significante effecten.

Mannen gezondheid/prostaat
Lycopeen staat ook in de belangstelling om zijn gunstige invloed op prostaat gerelateerde aandoeningen. Het wordt vaak geassocieerd met een verminderd risico op prostaatkanker. Een grootschalige meta-analyse, gebaseerd op observationele studies met in totaal 692.012 deelnemers die over langere tijd werden gevolgd, ondersteunt dit verband. Hieruit bleek dat een stijging van 10 μg/dl in lycopeenconcentratie in het bloed geassocieerd was met een vermindering van het risico op prostaatkanker met 3,5-3,6%. Hoewel het verband tussen lycopeen en gevorderde prostaatkanker niet statistisch significant was, werd er wel een trend waargenomen die wijst op een mogelijk beschermend effect tegen agressievere vormen van prostaatkanker.

Oog gezondheid/ cataract
Cataract, ook wel staar genoemd, is een vertroebeling van de ooglens en is een van de belangrijkste oorzaken van blindheid wereldwijd.

Het wordt vaak veroorzaakt door oxidatieve schade aan de lenscellen van het oog. Van alle carotenoïden blijkt uit onderzoek lycopeen het meest effectief in het neutraliseren van een schadelijke vorm van zuurstof, namelijk singletzuurstof (een vorm van ROS). Deze reactieve zuurstofverbinding kan ernstige schade aanrichten aan cellen en weefsels en speelt een rol in het ontstaan van leeftijd gerelateerde aandoeningen zoals cataract. Uit dierstudies blijkt dat er groeiend bewijs is dat het ook een rol kan spelen bij bescherming tegen leeftijd gerelateerde oogaandoeningen.

Dosering

De gemiddelde inname van lycopeen via voeding is doorgaans te laag om significante gezondheidsvoordelen te bieden. Hoewel er geen officiële ADH is vastgesteld, suggereren onderzoeken dat:

5–7 mg per dag voldoende is om bij gezonde personen beschermende bloedspiegels te behouden tegen oxidatieve stress.
30–35 mg per dag mogelijk wenselijk is voor bredere gezondheidsvoordelen.
15–75 mg per dag nodig kan zijn bij bestaande aandoeningen, zoals kanker of hart- en vaatziekten.

In dergelijke gevallen kan suppletie helpen om therapeutisch relevante bloedspiegels van lycopeen te bereiken.

Kies een supplement met een natuurlijk tomatenextract voor de beste biologische beschikbaarheid en effectiviteit. Een dergelijk extract bevat namelijk van nature een synergetische verhouding van lycopeen en andere fytonutriënten, zoals bèta-caroteen, fytoeen en fytoflueen, vitaminen, zoals A en E, en belangrijke fytosterolen die essentiële vetzuren leveren.

Veiligheid en interacties

Lycopeen is veilig bevonden in hoeveelheden die normaal verkregen worden uit voeding en wanneer oraal ingenomen als voedingssupplement. In studies is het gebruik als supplement, vaak in doseringen van 15-45 mg per dag gedurende 4-6 maanden, veilig gebleken. Er is beperkt onderzoek gedaan naar de veiligheid van hogere doses lycopeen (120 mg/dag) gedurende een jaar. Lycopeen heeft in de VS de status GRAS (Generally Recognized As Safe) gekregen en binnen de EU bedraagt de maximaal toegestane hoeveelheid uit supplementen 15 mg.

Het gebruik van lycopeen in supplementvorm bij zwangerschap of het geven van borstvoeding is nog onvoldoende onderzocht en wordt daarom afgeraden.

Interacties met reguliere medicijnen
Er is weinig bekend betreft over interacties tussen lycopeen met geneesmiddelen. In-vitro onderzoek toont aan dat lycopeen een bloedplaatjesremmend effect heeft. Theoretisch kan dus het gebruik van lycopeen in combinatie met antistollingsmiddelen of bloedplaatjes-remmende medicijnen, supplementen of kruiden het risico op bloedingen verhogen. Voorzichtigheid is daarom geboden bij deze combinatie.

< Terug