N-acetylcysteïne (NAC)

N-acetylcysteïne (NAC) is de geacetyleerde variant van het aminozuur L-cysteïne. Het is een goede bron van sulfhydryl-groepen en kan daarom een rol spelen bij ontgiftingsprocessen. NAC wordt in het lichaam snel omgezet in cysteïne, de precursor van de krachtige antioxidant glutathion. De thiolgroep van cysteïne heeft bovendien reducerende en antioxidant capaciteiten. Daarnaast kan NAC rechtstreeks een reactie aangaan met oxidanten, zoals waterstofperoxide, hypochloorzuur en hydroxyl radicalen.
Als medicijn wordt NAC vooral ingezet als slijmoplosser bij luchtwegaandoeningen en als antigif bij leververgiftiging door paracetamol (acetaminofen). Door het reduceren van disulfideverbindingen tot sulfhydrylverbindingen vermindert NAC de viscositeit en elasticiteit van slijm. De lever beschermende werking van NAC wordt toegeschreven aan cytokine gemedieerde processen en het vermogen om de lichaamsvoorraad l-glutathion aan te vullen.

NAC blijkt gunstig te zijn voor COPD-patiënten die vaak perioden van verergering van klachten (exacerbaties) doormaken. In een Chinees onderzoek kregen 108 COPD-patiënten naast hun gebruikelijke behandeling 600 mg NAC of een placebo, gedurende een jaar. Bij patiënten met een hoog risico op exacerbaties leidde suppletie met NAC tot een significante vermindering van het aantal exacerbaties in vergelijking met placebo. Ook trad bij deze patiënten de eerste exacerbatie later op en was de kans om gedurende een heel jaar geen exacerbaties te krijgen groter dan bij degenen die een placebo hadden gekregen. Deze effecten werden niet waargenomen bij de patiënten met een gering risico op exacerbaties.

Van HIV-patiënten is bekend dat zij veelal tekorten hebben aan cysteïne en glutathion, en mede als gevolg daarvan minder goed functionerende T-cellen en een slechtere overlevingskans. Uit meerdere onderzoeken komt naar voren dat suppletie met NAC de glutathionwaarden en T-cel immuniteit bij HIV-patiënten kan verbeteren.
Aangezien NAC succesvol kan worden ingezet ter voorkoming van leververgiftiging door paracetamol is in een meta-analyse uit 2015 onderzocht of NAC ook een rol van betekenis zou kunnen spelen bij acuut leverfalen anders dan door paracetamol, bijvoorbeeld als gevolg van alcoholvergiftiging, hepatitis, medicijnen of toxinen. De analyse omvatte in totaal 331 patiënten die waren behandeld met NAC (oraal of intraveneus) en 285 patiënten in controlegroepen. Er werden significante verschillen gevonden tussen de NAC- en controlegroep voor wat betreft overleving met eigen lever (41% versus 30%) en overleving na transplantatie (85,7% versus 71,4%).

Hersenen
Verder kan NAC de bloedhersen-barrière passeren en de hoeveelheid glutathion in de hersenen doen toenemen. NAC is tevens een glutamine-modulator en kan een rol spelen bij de behandeling van psychische aandoeningen.In therapeutische doseringen kan NAC van belang zijn bij de behandeling van cocaïneverslaafden.
In een kleinschalig Nederlands onderzoek is gekeken in hoeverre NAC bij deze patiënten de glutamaatwaarden in het dorsale deel van de cingulate cortex (cortex cingularis anterior) kan beïnvloeden. De cingulate cortex is een hersenstructuur die onder andere betrokken is bij de pijnverwerking. Ook helpt de cingulate cortex bij het verwerken van emoties en leren. Het gebied integreert aandacht, geheugen en de keuze van reacties. Glutamaat is een excitatoire (stimulerende) neurotransmitter die onder andere belangrijk is voor hersenfuncties als stemming, leren en geheugen.
Bij het onderzoek werd gebruikgemaakt van de Barratt Impulsiveness Scale om een mogelijk verband tussen glutmaatwaarden in de cingulate cortex en impulsief gedrag vast te stellen. Acht aan cocaïne verslaafde patiënten en veertien gezonde personen die als controlegroep fungeerden werden tweemaal gescand: eenmaal na een eenmalige dosis van 2.400 mg NAC en eenmaal na niets te hebben gekregen. Zonder NAC waren de glutamaatwaarden bij de cocaïneverslaafden aanzienlijk hoger dan in de controlegroep. Na toediening van NAC daalden de glutamaatwaarden bij de cocaïneverslaafden, maar in de controlegroep was geen effect waarneembaar. Hogere glutamaatwaarden waren gerelateerd aan meer impulsief gedrag maar ook aan een sterkere glumaatreductie na toediening van NAC.
Volgens de onderzoekers zijn deze resultaten belangrijk voor de behandeling van cocaïneverslaafden omdat afwijkende glutamaatwaarden in verband worden gebracht met grotere kans op terugval.

Overige
NAC kan ook een waardevolle aanvulling vormen op de behandeling van geprikkeldheid bij autisme. In een dubbelblind placebo gecontroleerd onderzoek kregen veertig kinderen en volwassenen met autisme spectrum stoornis gedurende acht weken naast risperidon (antipsychoticum) tweemaal daags 600 mg NAC of een placebo. Zowel voor als na de interventie werd met behulp van de zgn. Aberrant Behavior Checklist de mate van geprikkeldheid vastgesteld. Na acht weken was de geprikkeldheid in de groep die NAC plus risperidon had gekregen aanzienlijk minder dan in de groep die naast risperidon een placebo had gekregen.

Een andere interessante toepassing van NAC is bescherming tegen gehoorverlies door lawaai. In een Iraans onderzoek werden 48 mannen die werkzaam waren in de textielindustrie en continu werden blootgesteld aan lawaai tijdens hun werk in drie groepen verdeeld. Gedurende twee weken kreeg een groep dagelijks 1200 mg NAC, een groep 200 mg ginseng per dag en een groep een placebo. Voorafgaand aan en na de suppletieperiode werden de werknemers voordat ze aan het werk gingen onderworpen aan gehoortesten. In de ginseng- en NAC-groep was sprake van minder tijdelijk gehoorverlies (temporary threshold shift) aan beide oren. Het beschermende effect manifesteerde zich het duidelijkst in de NAC-groep.

(WD)

Bronnen

  • Sadowska AM et al.: Role of N-acetylcysteine in the management of COPD. International Journal of Chronic Obstructive Pulmonary Disease 1(4):425-434, 2006.
  • Tse HN et al.: Benefits of high-dose N-acetylcysteine to exacerbation-prone patients with COPD; Chest 146(3):611-623, 2014.
  • Masubuchi Y, Nakayama J, Sadakata Y: Protective effects of exogenous glutathione and related thiol compounds against drug-induced liver injury; Biological & Pharmaceutical Bulletin 34(3):366-370, 2011.
  • Dean O, Giorlando F, Berk M. N-acetylcysteine in psychiatry: current therapeutic evidence and potential mechanisms of action; Journal of Psychiatry & Neuroscience 36(2):78-86, 2011.
  • Monograph: N-acetylcysteine; Alternative Medicine Review 5(5):467-471, 2000.
  • Schmaal L et al.: N-acetylcysteine normalizes glutamate levels in cocaine-dependent patients: a randomized crossover magnetic resonance spectroscopy study; Neuropsychopharmacology 37(9):2143-2152, 2012.
  • De Rosa SC et al.: N-acetylcysteine replenishes glutathione in HIV infection; European Journal of Clinical Investigation 30(10):915-929, 2000.
  • Hu J et al.: Efficacy and safety of acetylcysteine in “non-acetaminophen” acute liver failure: A meta-analysis of prospective clinical trials; Clinics and research in hepatology and gastroenterology pii:S2210-7401(15)00031-5, 2015 [Epub ahead of print].
  • Ghanizadeh A, Moghimi-Sarani E: A randomized double blind placebo controlled clinical trial of N-Acetylcysteine added to risperidone for treating autistic disorders; BMC Psychiatry 13:196, 2013.
  • Doosti A et al.: Comparison of the effects of N-acetyl-cysteine and ginseng in prevention of noise induced hearing loss in male textile workers; Noise & Health 16(71):223-227, 2014.
  • Website Memorial Sloan Kettering Cancer Center. Geraadpleegd 07-2015.

 

< Terug