Rhodiola rosea
Rhodiola rosea, ook wel bekend als Arctische of Gouden wortel, is een telg uit de vetplantenfamilie en afkomstig uit het Himalayagebergte. Van daar verspreidde de plant zich naar de koude delen van de wereld, waaronder een groot deel van het arctische gebied, de bergen van Centraal-Azië, de Rocky Mountains en de bergachtige delen (boven de 2000 m) van Europa. De naam Rhodiola is afgeleid van het Griekse woord ‘rhudon’, dat roos betekent. Een andere bijnaam voor de plant is rozenwortel, die refereert aan de geur van de wortel die sterk overeenkomt met de geur van rozen. Rosea als soortnaam refereert nogmaals aan de rozengeur.
Al eeuwenlang wordt rhodiola medicinaal gebruikt in Rusland, Scandinavië, Oost-Europa en Azië bij mentale en fysieke stress. Van Vikingen en Chinese keizers tot Russische kosmonauten en atleten. In 1931 verrichte dr. L. Utkin de eerste wetenschappelijke onderzoeken met deze plant. Hij toonde aan dat rhodiola inderdaad in staat was het uithoudingsvermogen en de prestaties te verbeteren. Sinds 1960 zijn veel Russische studies verschenen betreffende de werkzaamheid van rhodiola. Pas in 2002, toen het tijdschrift van de Amerikaanse Botanische Raad, ‘HerbalGram’, een overzicht publiceerde van de tot dan toe onvertaalde studies, werd pas echt duidelijk hoe veelzijdig en krachtig deze natuurlijke genezer is.
Adaptogeen kruid
Om de uitdagingen van het leven in de huidige snelle, stressvolle wereld beter aan te kunnen lijkt rhodiola de ideale oplossing. De Russische geleerde dr. Nicolai Lazerev introduceerde de term adaptogeen om de aansterkende eigenschappen van planten zoals rhodiola (maar ook bijvoorbeeld Ashwaganda en ginseng) te beschrijven. Adaptogenen verhogen de weerstand tegen chemische, fysische en biologische stressoren, zonder de normale biologische parameters te verstoren. Of met andere woorden: ze stellen lichaam en geest in staat zich aan te passen aan extreme situaties, zoals stress, verdriet of vermoeidheid.
Werkzame stoffen
De wortels van de rhodiola bevatten fytosterolen, organische zuren, flavonoïden, glycosiden, vetten, fenolen, sporen van etherische olie en fenylpropanoïden, bijvoorbeeld rosavine en salidroside die met name invloed hebben op diverse bij stress betrokken mechanismen.
Rhodiola is zeer veilig, ook bij hoge doseringen. Net zoals bij andere adaptogenen wordt aangeraden om na een inname van 3 maanden ongeveer 2 tot 3 weken te stoppen.
De factor stress
Stress is verreweg de belangrijkste oorzaak van een hormonale disbalans. Tijdens perioden van lichamelijke of geestelijke overbelasting worden door de bijnieren stresshormonen afgegeven. Deze hormonen kunnen op lange termijn lichamelijke en geestelijke uitputting veroorzaken, maar ook een wisselende bloedsuikerspiegel, hormoonstoornissen, gewichtsproblemen, depressiviteit, slaapstoornissen, hart- en vaataandoeningen en onderdrukking van het immuunsysteem.
Rhodiola reguleert de hormonale reacties van het lichaam op stress, niet alleen door invloed op de bijnieren maar ook via de hypothalamus (waar de eigenlijke reactie op stress begint).
Rhodiola beschermt en verbetert de werking van neurotransmitters, zoals serotonine en dopamine, door ondersteuning van het transport van 5-HTP (5-hydroxytryptofaan, dat wordt aangemaakt uit L-tryptofaan) naar de hersenen. Bovendien remt rhodiola de activiteit van de enzymen MAO (monoamineoxidase) en COMT (catechol-o-methyltransferase). Deze enzymen breken monoaminen, zoals serotonine, noradrenaline en dopamine af.
De verbetering van het transport van 5-HTP en het remmen van de activiteit van de enzymen MAO en COMT laat een serotonine-toename van 30% zien.
Omdat rhodiola de activiteit van de enzymen MAO en COMT remt, wordt er ook een verhoging van het dopamineniveau gezien. Een verlaagd dopamineniveau wordt in verband gebracht met de ziekte van Parkinson. Het is dus niet ondenkbaar dat rhodiola een gunstige uitwerking heeft bij dit ziektebeeld.
Veelzijdig fytotherapeuticum
Enkele belangrijke eigenschappen van rhodiola:
- werkt stimulerend bij vermoeidheid
- verbetert de gemoedstoestand
- verbetert lichamelijke en geestelijke prestaties
- heeft een rustgevende en ontspannende invloed
- voorkomt spanningshoofdpijn en migraine
- verbetert het immuunsysteem
- verhoogt de alertheid en het concentratievermogen
- verbetert het uithoudingsvermogen
- antiverouderingseffect
- voorkomt hoogteziekte
- antioxidantfunctie
De effectiviteit van andere aan rhodiola toegekende eigenschappen (cardioprotectief, anticarcinogeen en antiviraal ontstekingsremmend) blijkt tot nu toe voornamelijk uit empirisch gebruik, in-vitro onderzoek en/of een klein aantal studies met proefdieren. Humaan onderzoek moet meer duidelijkheid verschaffen over de verdere toepassingsmogelijkheden van rhodiola.
(HH)