Kinderen en voedingssuppletie: omega-3 vetzuren

Essentieel voor de hersenontwikkeling
Een goede voorziening met de omega-3 vetzuren EPA (eicosapentaeenzuur) en vooral DHA (docosahexaeenzuur) is van groot belang voor (jonge) kinderen omdat deze vetzuren onder meer een voorname rol spelen bij de ontwikkeling van de hersenen en de fysieke gezondheid van het kind. DHA is alomtegenwoordig in de hersenen: het is een belangrijk bestanddeel van neuronale celmembranen en is van invloed op diverse neurologische routes en processen. DHA lijkt met name van belang in perioden dat de hersenen een groeispurt doormaken: vanaf het laatste trimester van de zwangerschap tot de leeftijd van 2 jaar. Daarna blijft de frontale lob zich verder ontwikkelen gedurende de kinderjaren en adolescentie tot een leeftijd van eind twintig. Op een leeftijd van 7-9 jaar en in de mid-adolescentie maakt de frontale lob een ontwikkelingsspurt door. Een goede voorziening met meervoudig onverzadigde vetzuren op zeer jonge leeftijd, al tijdens de zwangerschap en de periode van borstvoeding, wordt in meerdere studies in verband gebracht met verbetering van diverse functies: de gezichtsscherpte op 1-jarige leeftijd, het probleemoplossend vermogen bij zuigelingen en veranderingen in corticale netwerken van schoolgaande kinderen.

Allergie
Pasgeboren baby’s met een verhoogd risico op allergieën kunnen ook baat hebben bij vetzuursuppletie. Diverse onderzoeken hebben al laten zien dat de kans op overgevoeligheden en allergieën bij het kind kleiner is als de moeder tijdens de zwangerschap visolie heeft gebruikt. In een Australische studie met 420 baby’s met een hoog risico op allergieën is gekeken of suppletie na de geboorte een zelfde effect zou kunnen hebben. De baby’s kregen vanaf hun geboorte tot de leeftijd van 6 maanden dagelijks 110 mg EPA en 280 mg DHA in de vorm van een visoliesupplement. Op de leeftijd van 6 maanden en 1 jaar werd gekeken of de baby’s een allergie hadden ontwikkeld.
Na zes maanden bleek uit bloedmonsters dat de baby’s die visolie hadden gekregen hogere waarden omega-3 vetzuren en lagere arachidonzuurwaarden hadden dan de baby’s in de placebogroep. Bovendien kon de suppletie worden geassocieerd met lagere allergeen-specifieke Th2-responsen, hetgeen het risico op het ontwikkelen van allergieën vermindert.

ADHD
Van kinderen met ADHD en de daarbij behorende gedrags- en leerproblemen is bekend dat ze lage bloedwaarden omega-3 vetzuren hebben en gebaat zijn bij suppletie met deze vetzuren. Uit een review van 25 studies uit 2016 komt het gunstige effect van omega-3 vetzuren naar voren, vooral bij patiënten met milde vormen van ADHD. Daarnaast kan de dosering van de medicatie worden verlaagd bij gelijktijdig gebruik van omega-3 vetzuursupplementen.
Wetenschappers van de Universiteit van Oxford hebben gekeken hoe het is gesteld met de omega-3-bloedwaarden bij de reguliere schoolgaande jeugd. Bij 493 scholiertjes in de leeftijd van 7-9 jaar met een leesachterstand, maar zonder leerproblemen, werd middels een vingerprik bloed afgenomen. Van de gemeten vetzuren in bloed was slechts 1,9% DHA en 0,55% EPA. Er werden verbanden gevonden tussen lagere DHA-concentraties en slechtere leesvaardigheid en prestaties van het werkgeheugen, meer opstandigheid tegen de ouders en emotionele labiliteit.
Hetzelfde onderzoeksteam heeft gekeken naar mogelijke effecten van DHA-suppletie bij 362 gezonde Britse schoolkinderen (leeftijd 7-9 jaar) met een leesachterstand. De ene helft kreeg driemaal daags 200 mg DHA en de andere helft een placebo. Na zestien weken waren de leesprestaties in de DHA-groep aanzienlijk verbeterd, met name bij de kinderen met de slechtste leesprestaties. De ouders zagen een duidelijke vermindering van gedragsproblemen door DHA-suppletie, maar deze observatie werd niet gedeeld door de docent. DHA bleek geen effect te hebben op het werkgeheugen.
Uit een Australische review komt naar voren dat met name jonge kinderen die te weinig meervoudig onverzadigde vetzuren via de voeding binnenkrijgen en/of een leesachterstand hebben kunnen profiteren van EPA- en DHA-suppletie voor wat betreft cognitieve vermogens en schoolprestaties. Bij jongvolwassenen zorgde DHA-suppletie voor verbetering van het geheugen en de reactietijd van het geheugen.
In een Zweeds onderzoek bleek een combinatie van visolie en teunisbloemolie met een hoog gehalte aan DHA gunstig voor kinderen met dyslexie. Na vijf maanden suppletie lieten 13 van de 17 kinderen significante verbeteringen zien in een leestest. De leessnelheid was met 60% toegenomen en de perceptueel-motorische snelheid met 23%.

Gedragsproblemen
Het effect van omega-3 vetzuren op het gedrag van kinderen is veelvuldig onderzocht. Uit een groot onderzoek onder 584 kinderen uit zes Europese landen (België, Duitsland, Polen, Hongarije, Italië en Spanje) in de leeftijd van 7-9 jaar bleek dat het eten van tweemaal per week vis, waarvan eenmaal vette vis, was geassocieerd met minder sociale en concentratieproblemen en minder ongehoorzaam en agressief gedrag. Er werd geen verband gevonden voor internaliserende gedragsproblemen (angst, depressie, psychosomale klachten). Meer externaliserende gedragsproblemen (agressie, overactief gedrag, ongehoorzaamheid) waren geassocieerd met het eten van minder vis. Spaanse kinderen aten het meest vis (3,58-5,75 keer per week), Hongaarse kinderen het minst (0,83 keer per week).
Britse wetenschappers hebben het effect van vetzuursuppletie bij kinderen met een coördinatie-ontwikkelingsstoornis onderzocht. Dit onderzoek is bekend geworden als ‘de Durham-studie’ en werd uitgevoerd met kinderen uit de Durham-regio. Ongeveer 5% van de schoolgaande kinderen in Groot-Brittannië heeft een coördinatie-ontwikkelingsstoornis: leermoeilijkheden, gedragsstoornissen en/of moeilijkheden met psychosociale aanpassing. Aan het onderzoek namen 117 kinderen met een coördinatie-ontwikkelingsstoornis in de leeftijd van 5-12 jaar deel. Ze kregen dagelijks capsules met een combinatie van vis- en teunisbloemolie, met in totaal 558 mg EPA, 174 mg DHA en 60 mg GLA (gamma-linoleenzuur; omega-6), of een placebo. De behandeling duurde drie maanden, gevolgd door een even zo lange periode crossover. Bij de kinderen die de vetzuren hadden gekregen werd een significante verbetering waargenomen wat betreft gedrag, lezen en spelling, maar niet wat betreft motoriek. Na de crossover werden dezelfde veranderingen zichtbaar in de voormalige placebogroep die nu vetzuren kreeg. De kinderen die doorgingen met de vetzuursuppletie behielden hun vooruitgang of verbeterden deze nog verder.
Wetenschappers van de Universiteit van Pennsylvania hebben de eventuele langetermijneffecten van omega-3 vetzuren op het gedrag van kinderen onderzocht. Daartoe kregen 200 kinderen in de leeftijd van 8-16 jaar zes maanden lang dagelijks een fruitdrank met 1.000 mg omega-3 vetzuren (300 mg DHA, 200 mg EPA, 400 mg ALA (alfa-linoleenzuur) en 100 DPA (docosapentaeenzuur)) of een fruitdrank zonder toevoeging. Aan het begin van de studie, aan het eind van de interventie en na zes maanden follow-up werd de mate van internaliserende en externaliserende gedragsproblemen in kaart gebracht. Tijdens de follow-up periode vielen 16 kinderen af, zodat er 184 overbleven voor het onderzoek. Zes maanden na het stoppen van de omega-3-suppletie waren de externaliserende gedragsproblemen volgens de ouders van de kinderen met 41,6% verminderd en de internaliserende gedragsproblemen zelfs met 68%. Overigens kwamen deze dalingen niet terug in de bevindingen van de kinderen zelf, behalve voor wat betreft korte termijn verminderingen van reactieve (- 58,9%) en proactieve (- 49,7%) agressie (reactieve agressie is een emotionele, boze reactie op een bedreiging, aanval of frustratie, proactieve agressie is koelbloedige agressie een doel te bereiken). Daarnaast werd ook bij de ouders (die zelf geen omega-3 vetzuren hadden gekregen) van de kinderen uit de suppletiegroep een opmerkelijke verandering waargenomen: zowel hun antisociale als agressieve gedrag jegens hun kind was minder geworden. Deze verbetering van het ouderlijk gedrag was voor 60,9% verantwoordelijk voor de verbetering van het antisociale gedrag van de kinderen.
Kinderen suppleren met omega-3 vetzuren zorgt dus allereerst voor een gedragsverbetering bij henzelf, en als reactie daarop voor een gedragsverbetering bij de ouders. Zodoende wordt een minder conflictueuze verstandhouding tussen ouders en kinderen op de lange termijn bewerkstelligd.
EPA en DHA zouden ook een gunstige invloed kunnen hebben bij kinderen met autisme. In een kleinschalig Oostenrijks onderzoek kregen 13 autistische kinderen (leeftijd 5-17 jaar) met ernstige woedeaanvallen, agressie of zelfverwonding een supplement met omega-3 vetzuren (840 mg EPA, 700 mg DHA per dag) of een placebo. Na zes weken waren de hyperactiviteit en stereotypieën (onbedoelde, vaak wat ritmische bewegingen die regelmatig terugkeren en er telkens min of meer hetzelfde uitzien) in de omega-3-groep minder dan in de placebogroep.

Hartfunctie
Suppletie met omega-3 vetzuren is goed voor de hartfunctie van kinderen. Bij kinderen en tieners met obesitas is de kans groot dat ze in hun latere leven cardiovasculaire aandoeningen krijgen. De hartslag en hartslagvariabiliteit (HRV) blijken voorspellende parameters van plotse hartdood en overlijden aan een hartinfarct. Bovendien lijken diverse obesitas gerelateerde aandoeningen, zoals type II-diabetes, hypertensie, slaapapneu of beroerte, verband te houden met een verlaagde HRV en een verhoogde hartslag. In een Duitse studie kregen 20 kinderen met obesitas (gemiddelde leeftijd 11 jaar, gemiddelde BMI 29,8) dagelijks een visoliesupplement met minstens 400 mg EPA en 120 mg DHA. Bovendien werden veranderingen in voedingspatroon en leefstijl doorgevoerd. Aan het begin van de studie en na minimaal drie maanden suppletie (gemiddeld 214 dagen) werd een ECG gemaakt. Deze ECGs werden vergeleken met de ECGs van 94 gezonde jongeren (gemiddelde leeftijd 11,3 jaar, gemiddelde BMI 17,7). Voor de interventie was in de obesitas-groep de HRV lager en de hartslag hoger dan in de controlegroep. Na een periode van suppletie waren de HRV en hartslag gelijk aan die in de controlegroep.
Premature ventriculaire contractie (PVC), ook wel extrasystole of hartoverslag genoemd, is een op zich onschuldig fenomeen bij een gezond hart, maar het kan soms leiden tot reversibele cardiomyopathie. In een Turks onderzoek zorgde dagelijkse suppletie met 1 g omega-3 vetzuren gedurende drie maanden voor een verbetering van de hartfunctie bij kinderen met PVC.
Suppletie met omega-3 vetzuren bij zuigelingen kan gunstig inwerken op cardiometabole risicofactoren als ze 5 jaar oud zijn, zo blijkt uit een Australische studie. 420 zuigelingen kregen direct vanaf de geboorte tot een leeftijd van 6 maanden dagelijks omega-3 vetzuren of een placebo (olijfolie). Op 5-jarige leeftijd hadden alle kinderen in de interventiegroep gemiddeld een geringere tailleomvang dan de kinderen in de placebogroep. Bovendien hadden de jongetjes 21% lagere insulinespiegels en 22% minder kans op insulineresistentie. Deze effecten werden echter niet gevonden bij de meisjes. Volgens de onderzoekers kan het interessant zijn om deze groep kinderen langer te volgen, zodat duidelijk wordt of de gevonden resultaten ook in de puberteit blijven bestaan.

Overige
In een recente studie is gekeken naar de relatie tussen de mate van DNA-schade en de voorziening met de omega-3 vetzuren EPA en DHA. Ophoping van DNA-schade speelt een rol bij vroegtijdige veroudering en het ontstaan van diverse neurodegeneratieve aandoeningen en kanker. Van 140 gezonde Braziliaanse kinderen in de leeftijd van 9-13 jaar werd bloed afgenomen en hun antroprometrische kenmerken (lengte, gewicht etc.) en energie-inname werden vastgelegd. Aan de hand van de bloedmonsters werden de gehaltes EPA, DHA, vitamine A, bèta-caroteen en vitamine B₂ vastgesteld. Met behulp van de zgn. comet assay (Single Cell Gel Electrophoresis Assay) werd de mate van DNA-schade beoordeeld. Kinderen met hoge EPA- en DHA-waarden bleken minder DNA-schade te hebben dan kinderen met lagere waarden van de omega-3 vetzuren. Voor de vitamines en bèta-caroteen werd dit verband niet gevonden. Een goede voorziening met EPA en DHA bij jongeren lijkt er dus voor te zorgen dat het DNA beter intact blijft en zou zodoende een beschermde factor kunnen zijn tegen het ontwikkelen van bepaalde aandoeningen op latere leeftijd.

(WD)

< Terug

Bronnen

Gow RV, Hibbeln JR: Omega-3 fatty acid and nutrient deficits in adverse neurodevelopment and childhood behaviors; Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America 23(3):555-590, 2014.
D’Vaz N et al.: Fish oil supplementation in early infancy modulates developing infant immune responses; Clinical and Experimental Allergy 42(8):1206-1216, 2012.
Montgomery P et al.: Low blood long chain omega-3 fatty acids in UK children are associated with poor cognitive performance and behavior: a cross-sectional analysis from the DOLAB study; PLoS One 8(6):e66697, 2013.
Stonehouse W: Does consumption of LC omega-3 PUFA enhance cognitive performance in healthy school-aged children and throughout adulthood? Evidence from clinical trials; Nutrients 6(7):2730-2758, 2014.
Königs A, Kiliaan AJ: Critical appraisal of omega-3 fatty acids in attention-deficit/hyperactivity disorder treatment; Neuropsychiatric Disease and Treatment 12:1869-1882, 2016.
Richardson AJ et al.: Docosahexaenoic acid for reading, cognition and behavior in children aged 7-9 years: a randomized, controlled trial (the DOLAB Study); PLoS One 7(9):e43909, 2012.
Lindmark L, Clough P: A 5-month open study with long-chain polyunsaturated fatty acids in dyslexia; Journal of Medicinal Food 10(4):662-666, 2007.
Gispert-Llaurado M et al.: Fish consumption in mid-childhood and its relationship to neuropsychological outcomes measured in 7-9 year old children using a NUTRIMENTHE neuropsychological battery; Clinical Nutrition 35(6):1301-1307, 2016.
Richardson AJ et al: The Oxford-Durham study: a randomized, controlled trial of dietary supplementation with fatty acids in children with developmental coordination disorder; Pediatrics 115(5):1360-1366, 2005.
Raine A et al.: Reduction in behavior problems with omega-3 supplementation in children aged 8-16 years: a randomized, double-blind, placebo-controlled, stratified, parallel-group trial; Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines 56(5):509-520, 2015.
Amminger GP et al.: Omega-3 fatty acids supplementation in children with autism: a double-blind randomized, placebo-controlled pilot study; Biological Psychiatry 61(4):551-553, 2007.
Baumann C, Rakowski U, Buchhorn R: Omega-3 Fatty Acid Supplementation Improves Heart Rate Variability in Obese Children; International Journal of Pediatrics 2018:8789604, 2018.
Oner T et al.: Cardiac function in children with premature ventricular contractions: the effect of omega-3 polyunsaturated fatty acid supplementation; Cardiology in the Young 28(7):949-954, 2018.
See VHL et al.: Cardiometabolic Risk Factors at 5 Years After Omega-3 Fatty Acid Supplementation in Infancy; Pediatrics 142(1). pii: e20162623, 2018.
DeBarros TT et al.: DNA damage is inversely associated to blood levels of DHA and EPA fatty acids in Brazilian children and adolescents; Food & Function, mei 2020 [Epub ahead of print].