Saffraan
Inleiding
Saffraan is een specerij die al eeuwenlang wordt gebruikt in de keuken vanwege de smaak, het aroma en de kleur die het geeft aan gerechten. Spanjaarden gebruiken saffraan in hun paella, Fransen in de bouillabaisse en Italianen in risotto. Maar ook elders in de wereld weet men deze specerij te waarderen door er bijvoorbeeld thee van te trekken. Saffraan wordt al minstens 3000 jaar gebruikt als een traditioneel kruid, kleurstof en medicinaal middel. Het komt veel voor in landen als India, Griekenland, Frankrijk, Spanje, Italië, maar vooral Iran, waar de meeste saffraan wordt gekweekt, zo’n 90% van de wereldproductie.
Saffraan wordt gewonnen uit de bloemstampers van de saffraankrokus: Crocus sativus. Elke saffraankrokus heeft drie rode bloemstampers die met de hand worden geplukt. De stamper bevat het bovenste stigma en een lange stijl die de eierstok van de plant bevat. Dat betekent dat er heel wat bloemen nodig zijn om een noemenswaardige hoeveelheid saffraan te verzamelen. Voor 1 kilo saffraan zijn 180.000 bloemen nodig. Daarnaast bloeit de bloem gemiddeld maar één week per jaar. Om die reden wordt saffraan ook wel het ‘rode goud’ genoemd.
Werkzame stoffen
De primaire bestanddelen van saffraan stigma zijn crocines, picrocrocines en safranal. De crocines zijn carotenoïden die saffraan zijn karakteristieke geelrode kleur geven. Alfa-crocine is het meest voorkomende bestanddeel; crocetine, de aglycon van crocine, lijkt echter het meest verantwoordelijk te zijn voor de farmacologische activiteiten van saffraan. Picrocrocines zijn verantwoordelijk voor de smaak die wordt omschreven als honingachtig aards met een licht bittere smaak op het eind. En safranal voor de geur van saffraan. Samen vormen ze de belangrijkste medicinale inhoudsstoffen van saffraan die verantwoordelijk zijn voor de farmacologische effecten. Naar schatting bevat saffraan zo’n 150 verschillende vluchtige en niet-vluchtige verbindingen, waarvan er al zo’n 40-50 zijn geïdentificeerd. Daartoe behoren onder andere thiamine, riboflavine, carotenoïden, zoals zeaxanthine en alfa-en bèta-caroteen en lycopeen, en fenolzuren, zoals looizuur, galluszuur, cafeïnezuur, kaneelzuur, chlorogeenzuur, ferulazuur en vanillinezuur. Verder bevat saffraan verschillende bioflavonoïden.
Gezondheidseffecten
Antioxidant
Saffraan heeft een sterk antioxidatieve werking dankzij de bioflavonoïden. Het beschermt tegen vrije radicalen en heeft ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen.[3] Saffraan remt onder andere de enzymatische activiteit van ontstekingsenzymen (COX-1, COX-2, iNOS) wat ervoor zorgt dat de productie van prostaglandinen afneemt. Met als resultaat een vermindering van onstekingsprocessen, pijn en koorts klachten.
Ook remt saffraan de aanmaak van cytokinen, door demping van de activiteit van het eiwitcomplex NF-κB (nuclear factor kappa B), dat de cytokineproductie op DNA-niveau reguleert waardoor ontstekingsprocessen worden geremd. Tevens zorgt het voor vaatverwijding, hetgeen kan resulteren in verlaging van de bloeddruk.
Brein, stress en spanning
Saffraan is goed voor het denkvermogen en geheugen en beschermt tegen leer- en geheugenproblemen door chronische stress. Preklinische studies suggereren dat het cognitieve achteruitgang tegengaat, schade door hersenletsel beperkt en beschermt tegen progressie bij neurodegeneratie. Saffraan verhoogt de BDNF (brain-derived neurotrophic factor) -concentratie in de hippocampus en het plasma. BDNF is een neurotrofine, een zenuwcel stimulerende factor uit de hersenen, die van belang is voor het overleven van neuronen en met name voorkomt in de hippocampus, de cortex en het prosencephalon (voorhersenen). BDNF speelt een rol bij de vorming van nieuwe synapsen, wat van belang is voor de leerprocessen en een goed functionerend geheugen. Dit proces van synaptische plasticiteit heeft ook positieve effecten in de hippocampus, het hersendeel dat betrokken is bij de vorming van het langetermijngeheugen en de enige plek in de hersenen waar neuronen worden vernieuwd.
Verschillende bestanddelen in saffraan (crocines, crocetine, safranal) hebben een sterke antidepressieve werking, mede door ontstekingsremming en de verlaging van oxidatieve stress. Ze reguleren de stressrespons (hypothalamus-hypofyse-bijnieras), stimuleren de GABA-erge neurotransmissie en remmen de heropname van monoamine neurotransmitters (dopamine, norepinefrine, serotonine) in de hersenen. Bovendien heeft saffraan kalmerende en angstremmende effecten en kan zo helpen bij een dwangstoornis.
Suppletie met saffraan-extract (30 mg/dag gedurende 8 weken) verlicht depressieve klachten en andere symptomen van premenstrueel syndroom significant, is de conclusie van een placebogecontroleerde pilotstudie met 50 vrouwen (20-45 jaar) met PMS.
Overige
Uit meerdere humane pilotstudies blijkt verder dat saffraan het ziekteproces kan remmen bij leeftijdsgerelateerde maculadegeneratie. Het kan tevens helpen bij metabool syndroom en overgewicht, doordat het de mate van eetlust afremt en zorgt voor stemmingsverbetering.
Saffraan als teamplayer
Saffraan staat bekend om zijn positieve invloed op ons mentale welzijn en zorgt ook voor rust en kalmte. Door zijn veelzijdigheid is het goed te combineren met andere kruiden, ook in een supplement. Gemakkelijk om in te nemen en het effect van een dergelijke synergetische werking is vaak groter dan van elk kruid afzonderlijk.
Concentratie, geheugen en leerprestaties
Saffraan is goed voor het denkvermogen en biedt bescherming tegen leer- en geheugenproblemen die voortkomen uit chronische stress. Bacopa monnieri wordt al eeuwenlang ingezet als tonicum voor de hersenen en om het geheugen te verbeteren. En ook van Ginkgo biloba weten we al lang dat het zowel het geheugen als de concentratie verbetert. Een trio van saffraan, Bacopa monnieri en Ginkgo biloba is bij uitstek geschikt om het denkvermogen te optimaliseren en cognitieve achteruitgang tegen te gaan
Vitaliteit
Vitaliteit heeft te maken je fit voelen en energie hebben, zowel lichamelijk als mentaal. Positief in het leven staan en genoeg veerkracht hebben voor alle uitdagingen in ons drukke bestaan. Adaptogene kruiden, zoals saffraan, ginseng en rhodiola maken ons weerbaarder tegen mentale, fysieke en emotionele stress. Als je ze combineert wordt dit effect nog versterkt terwijl ze tegelijkertijd natuurlijke energie geven en het immuunsysteem een boost.
Slaap
Voldoende en goede slaap is een absolute must voor onze gezondheid. ‘Goed slapen’ is vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Valeriaan is waarschijnlijk één van de bekendste kruiden op het gebied van rust en slaap. Citroenmelisse heeft eveneens een lange geschiedenis als middel tegen slapeloosheid. Beide kruiden gecombineerd met het kalmerende saffraan bieden een goede ondersteuning bij in- en doorslaapklachten.
Ontspanning
Allemaal ervaren we wel eens druk en stress van alles wat we nog moeten doen. Saffraan met ashwagandha en passiebloem (drie kruiden met elk hun eigen rustgevende effect) is dé combinatie om tot ontspanning te komen. Passiebloem werd al door de Azteken gebruikt vanwege het kalmerende effect. Ashwagandha* behoort tot de adaptogenen en is een natuurlijke rustgever (bij een dagdosering van 300 mg of meer ).
* Raadpleeg voor het gebruik uw arts of therapeut bij schildklierproblemen en/of gebruik van schildklierhormonen.
Veiligheid
Saffraan is zeer veilig om te gebruiken in hoeveelheden die normaal gesproken ook in voedingsmiddelen zitten. Het heeft daarom ook in de VS de status ‘algemeen erkend als veilig’ (GRAS) voor gebruik als specerij of kleurstof voor levensmiddelen. Saffraan-extracten zijn in klinische onderzoeken bij doses tot 100 mg per dag gedurende maximaal 26 weken veilig gebleken. Het saffraan-bestanddeel crocine is in een dosis van maximaal 30 mg per dag gedurende maximaal 3 maanden veilig gebruikt. Hoge doseringen boven de 5 g/dag zijn (zeer) toxisch. Het gebruik van saffraan als fytotherapeuticum tijdens de zwangerschap en geven van borstvoeding wordt afgeraden.
(SvdZ)
