Humor als medicijn; echt geen grapje!

De laatste maanden werd het nieuws overheerst door alles wat maar enigszins te maken heeft met COVID 19. Vaak waren het beklemmende beelden, verontrustende verwachtingen en veel onzekerheden. Tegelijkertijd werden we overspoeld met soms dolkomische filmpjes en foto’s, ook allemaal over datzelfde onderwerp. Dit fenomeen zie je trouwens vaak opduiken na een heftige gebeurtenis.
GZ-psycholoog Martin Appelo weet wel waarom grappen over de huidige crisis massaal worden gedeeld. “Door alle berichtgeving en de vrees zelf besmet te raken of iemand in je naaste omgeving schieten de stressniveaus bij mensen omhoog. Humor is een ontzettend belangrijk medicijn, het geeft mensen een tegengif voor de stress die we nu met z’n allen meemaken”.

Stress, een natuurlijk onderdeel van ons leven
In onze moderne maatschappij is stress een bekend verschijnsel. Het komt vrijwel in alle denkbare situaties voor. Van werkstress of relatiestress tot posttraumatische stress. En nu dan ook coronastress. Het is op zich geen ziekte, maar je kunt van langdurige en negatieve stress wel ziek worden. De Wereldgezondheidsorganisatie WHO noemt het zelfs een wereldwijde epidemie. Naast het persoonlijke leed zijn ook de maatschappelijke kosten enorm!
Het begrip stress werd in de zeventiende eeuw als technische term geïntroduceerd door de natuurkundige en bioloog Robert Hooke. De term werd gebruikt bij het ontwerpen van technische constructies, zoals bruggen, die bestand moesten zijn tegen zware belasting en natuurkrachten. De Oostenrijkse arts Hans Selye (1907-1982) gebruikte in 1936 de term stress als eerste in de biologische context en bestudeerde dit fenomeen tientallen jaren.

Stress is niet per definitie negatief, al wordt het woord wel vaak zo gebruikt. Je kunt onderscheid maken tussen eustress en disstress. Eustress betekent positieve, gezonde spanning die prestatieverhogend werkt. Denk hierbij aan een sporter voor een belangrijke wedstrijd. Of een student voor een examen. Er is dan sprake van stress die nodig is om optimaal te kunnen presteren. Disstress is negatieve spanning die de gezondheid op langere termijn kan schaden en prestatieverminderend werkt. De belasting overtreft de belastbaarheid dan te lang.

Lichamelijke stressreactie
In het proces van een stressreactie spelen ons hormoonstelsel en het sympathische zenuwstelsel een belangrijke rol. De stress-as (hypothalamus-hypofyse-bijnier-as; HPA-as) wordt geactiveerd. Vanaf het moment dat iemand een ‘bedreigende’ gebeurtenis ervaart (fysiek of mentaal) wordt in de bijnieren een aantal hormonen aangemaakt:

Cortisol – De bijnierschors verhoogt de productie van het hormoon cortisol, ook wel het stresshormoon genoemd. Cortisol zorgt voor een verhoging van het bloedsuikergehalte, zodat het lichaam direct veel energie beschikbaar heeft.
Noradrenaline/adrenaline – In het bijniermerg worden adrenaline en noradrenaline aangemaakt. Noradrenaline controleert de bloeddruk, terwijl adrenaline het lichaam klaar maakt om te handelen. Deze twee hormonen verzorgen de zgn. vecht-of-vluchtreactie.

Het hormoon adrenaline wordt een stuk sneller aangemaakt dan het hormoon cortisol. Vastgesteld is dat een hoger gehalte aan adrenaline duidt op ‘gezonde’ stress en dat bij ‘ongezonde’ (langdurige) stress het bloed juist meer cortisol bevat. Belangrijk is wel om niet uit het oog te verliezen dat door langdurige stress de bijnieren uitgeput kunnen raken, met als gevolg lage cortisolspiegels.

Stress: een overlevingsstrategie
Een stressreactie is in feite een biologisch nuttig verschijnsel. Het kan in gevaarlijke situaties het verschil betekenen tussen leven en dood. Een bekende primitieve stressreactie is de vecht-of-vluchtreactie (fight-or-flight response). Deze reactie treedt niet alleen op bij levensbedreigende reacties, maar ook bij kou, woede, honger/dorst of angst. Het lichaam wordt in staat van paraatheid gebracht, waarbij:

de hartslag versnelt en de bloeddruk stijgt;
meer bloed naar de spieren en longen wordt getransporteerd;
de spijsvertering vertraagt;
de pupillen zich verwijden, zodat het zicht verbetert;
er meer glucose beschikbaar komt: brandstof voor de verwachte actie;
de bloedstolling wordt verhoogd;
de pijngevoeligheid daalt.

Dit mechanisme heeft gedurende de evolutie altijd goed gewerkt. Als het gevaar was geweken werden de stresshormonen weer afgebroken, zodat het lichaam weer in een staat van rust terugkeerde.
Helaas blijft het lichaam tegenwoordig (te) lang in de alarmfase steken, mede door de hedendaagse psychologische en sociale stress, waarmee het lichaam niet goed raad weet. Het lichaam zal zich zoveel mogelijk proberen aan te passen, maar zal, als er niet wordt ingegrepen, uiteindelijk in de uitputtingsfase belanden. De werking van het immuunsysteem vermindert hierdoor aanzienlijk.
Chronische stress heeft naast de lichamelijke gevolgen ook invloed op de geestelijke gesteldheid. Je kunt hierbij denken aan:

vergeetachtigheid;
intolerantie;
onrust, wisselende emoties;
depressieve gevoelens.

En uiteindelijk kan chronische stress leiden tot een burn-out of depressie.

Natuurlijke zenuwversterking
Stress is dus een functioneel onderdeel van onze natuur, maar als het allemaal een beetje te veel wordt, biedt de natuur ook prachtige stoffen voor de geestelijke veerkracht die ons helpen bij geestelijke druk en inspanning. Sint-janskruid, griffonia en valeriaan zijn hier bekende voorbeelden van. Ook van het mineraal magnesium is bekend dat het onder andere minder stressgevoelig maakt.
Daarnaast heb je een aantal adaptogenen, kruiden en andere natuurlijke stoffen die gunstig zijn voor een goede geestelijke balans. De Rus Lazarev heeft in de jaren 40 van de vorige eeuw de term adaptogeen geïntroduceerd toen hij onderzoek deed naar Siberische ginseng. Het komt van het Latijnse woord adaptare, dat aanpassen betekent. En dat is precies wat adaptogenen doen: ze helpen je lichaam aan te passen aan bepaalde stressoren, zowel fysiek als emotioneel.
Rhodiola en ashwaghanda zijn uitstekende voorbeelden van adaptogene kruiden die ontspannend werken en goed zijn voor onze gemoedstoestand en helpen bij een zenuwachtig gevoel.

Lachen is gezond!
Het zijn inderdaad bijzondere en misschien beangstigende tijden en heb je het daar moeilijk mee? Probeer je rust te pakken, beweeg voldoende en misschien kan een van bovengenoemde stoffen je helpen te ontspannen.
Maar bovenal moet je niet vergeten: lachen is gezond. Als je lacht maken je hersenen endorfines aan die ontspannend en pijnstillend werken. Daarnaast is het goed voor je immuunsysteem (in deze tijden mooi meegenomen) en, eerlijk is eerlijk, met een lach is iedereen een mooier mens.
(HH)

< Terug