Wat gaat er allemaal om in ons hoofd?
Een liedje op de radio herkennen, proeven dat er te veel suiker in de koffie zit, voelen dat de zon toch al behoorlijk wat kracht heeft voor de tijd van het jaar, je verschrikt afvragen of je pinpas nog wel in je portemonnee zit, een grappige woordspeling bedenken bij het zien van een vakantiefoto van vorig jaar, er gaat heel wat om in ons hoofd. Alles wat we bedenken, zien, horen, ruiken, voelen en ervaren wordt verwerkt en geïnterpreteerd in onze hersenen. Bovendien worden heel veel dingen die we automatisch zonder na te denken doen, zoals bewegen en ademhalen, en heel veel (autonome) lichaamsprocessen gestuurd door onze hersenen.
Miljarden verbindingen
De menselijke hersenen worden wel beschouwd als de meest complexe structuur in het universum. Ons brein bestaat uit circa 86 miljard neuronen en ongeveer evenzoveel gliacellen. Elk neuron staat in verbinding met een groot aantal, soms duizenden, andere neuronen.
Hoewel onze hersenen relatief weinig wegen (1-1,5 kg) en niet veel ruimte innemen (circa 2% van het lichaamsvolume) verbruiken ze maar liefst een kwart van de totale energie, gebruiken ze tien keer meer zuurstof dan de rest van het lichaam en gaat 20% van het bloed er naartoe.
Volgens schattingen van Paul Reber, hoogleraar Psychologie aan Northwestern University in Chicago, beschikt ons brein over een enorme opslagcapaciteit van circa 2,5 petabyte, ofwel 2,5 miljoen gigabyte. Dat komt neer op de hoeveelheid informatie van zo’n 532.000 volledig beschreven dvd’s!
Verschillende delen, verschillende functies
Evolutionair gezien bestaan onze hersenen uit drie delen. De hersenstam of het reptielenbrein is het oudste en kleinste deel van ons brein. Dit deel van de hersenen reageert instinctief en neemt vele van onze onbewuste beslissingen. Het reptielenbrein draagt verder zorg voor essentiële lichaamsfuncties, zoals hartslag, ademhaling, lichaamstemperatuur en bloeddruk, en is gericht op overleven. Het probeert te voorzien in onze meest primaire levensbehoeften, zoals veiligheid, zelfverdediging, eetlust en voortplanting.
Het limbisch systeem of zoogdierenbrein bestaat uit een aantal structuren die zich bezighouden met emoties en geheugen. Dit gedeelte van het brein is betrokken bij het ervaren van emoties, zoals angst, woede of blijdschap, en het opslaan van gevoelens en ervaringen. Het zoogdierenbrein vormt de basis voor onze motivatie en sociaal gedrag. De emotionele waarde van zintuiglijke informatie wordt vergeleken met opgeslagen herinneringen en gedrag, gebaseerd op positieve en negatieve ervaringen. Zo helpt het limbisch brein ons om ervaringen te herhalen die een geluksgevoel oproepen en onplezierige ervaringen te vermijden.
De neocortex of het menselijk brein is het jongste deel van onze hersenen en het domein van de ratio en het bewustzijn. Dit deel van ons brein is betrokken bij hogere hersenfuncties, zoals logisch redeneren, abstract denken, taal en creativiteit. Hier worden analyses en weloverwogen beslissingen gemaakt. De neocortex zou je ook ons gezonde verstand kunnen noemen.
Schadelijke invloeden
Een dermate omvangrijk en complex systeem dat ook nog eens van levensbelang is, moet goed worden beschermd tegen schadelijke invloeden. De schedel beschermt ons brein tegen invloeden van buitenaf en de bloed-hersenbarrière vormt een blokkade voor potentieel schadelijke stoffen die via de bloedbaan de hersenen willen bereiken.
Desondanks zijn er tal van zaken die de hersenen schade kunnen berokkenen. Denk aan overmatig alcoholgebruik, blootstaan aan straling, chronische stress, gebruik van bepaalde medicatie of drugs, maar ook verstoringen elders in het lichaam. Zo kan een ontregelde darmmicrobiota of een lekkende darm de werking van het brein ongunstig beïnvloeden. Daarnaast zorgen verouderingsprocessen ervoor dat sommige van onze hersenfuncties minder worden.
Houd het brein gezond
Erik Scherder, hoogleraar neuropsychologie aan de VU Amsterdam, adviseert om elke dag een half uur lang stevig te wandelen. Bij meer lichaamsbeweging neemt de activiteit van de hippocampus toe. Dit hersengebied speelt onder meer een belangrijke rol bij leren en bij onthouden. Door elke dag te lopen, verbetert je geheugen, aldus Scherder.
Ook regelmatig ontspanning en voldoende goede slaap houden onze hersenen gezond, zo stelt de Hersenstichting. Op korte termijn zorgt goed slapen voor een beter geheugen en meer concentratie. Op lange termijn kan goed slapen het risico op hersenaandoeningen, zoals depressie, beroerte en dementie verkleinen.
En natuurlijk draagt een gezonde en gevarieerde voeding in belangrijke mate bij aan het goed (blijven) functioneren van ons brein: ruime porties groente en fruit, voldoende drinken maar matig met alcohol, een keer per week peulvruchten, iedere dag een handje ongezouten (wal)noten en een keer per week vette vis.
Achtergrondinformatie over specifieke nutriënten die een gunstig effect kunnen hebben op de hersenen vindt u hier.
(WD)