Salie

Salie (Salvia officinalis) behoort tot de familie van Labiatae/Lamiaceae (lipbloemen), waarvan ook onder andere citroenmelisse, pepermunt en rozemarijn deel uitmaken. Van oorsprong komt salie uit het Middellandse Zeegebied en het Midden-Oosten, maar tegenwoordig wordt de plant over de hele wereld gekweekt. De bladeren van Salvia officinalis hebben een lange geschiedenis als culinair en therapeutisch kruid. Ten tijde van het Oude Egypte werd salie al toegepast als middel om de vruchtbaarheid bij vrouwen te verbeteren en ‘vrouwenklachten’ te behandelen. Ook de Grieken en Romeinen gaven het kruid aan vrouwen die moeilijk zwanger werden, maar ze zagen het tevens als een wondermiddel tegen allerhande kwalen, zoals keelpijn, koorts, leveraandoeningen, zweren, menstruatieproblemen en vergeetachtigheid. In de Middeleeuwen werd salie vooral aanbevolen bij geheugenproblemen, ontstekingen, duizelingen, zweren, spijsverteringsproblemen en jicht.
De belangrijkste actieve bestanddelen van salie zijn de etherische olie met onder andere borneol en de GABA_A-receptorantagonisten alfa- en bèta-thujon, en verder carnosol, kamfer, chlorogeenzuur, koffiezuur, carnosinezuur, salvigenine, cynaroside en rozemarijnzuur. Met name carnosol, rozemarijnzuur en carnosinezuur zijn krachtige antioxidanten. In een onderzoek met ratten bleek het verrijken van het drinkwater met salie hun levercellen beter te beschermen tegen oxidatieve stress: minder oxidatieve DNA-schade en een verhoogde activiteit van glutathion peroxidase. Bij ratten met door streptozotocine opgewekte diabetes en op een vetrijk dieet zorgt toediening van rozemarijnzuur voor een verbetering van de antioxidant status en bescherming van pancreasweefsel tegen oxidatieve stress. Rozemarijnzuur verhoogt de activiteit van catalase, glutathion peroxidase, glutathion-S-transferase en superoxide dismutase in de alvleesklier.
Salvia officinalis beschikt tevens over ontstekingsremmende en pijnstillende eigenschappen. In een Iraans onderzoek met muizen verminderde salie de zenuwpijn bij perifere neuropathie als gevolg van chemotherapie. In een ander onderzoek met muizen en ratten bleek het salie-bestanddeel salvigenine ontsteking als gevolg van een injectie met carrageen te verminderen en de pijn dosisafhankelijk te verminderen. Patiënten met acute keelontsteking bleken in een Duits onderzoek gebaat bij een spray met 15% salie-extract (140 µl salie per dosering). Al binnen twee uur na de eerste toediening werd de keelpijn minder.

Opvliegers, nachtelijk zweten
In een Italiaanse studie kregen 30 vrouwen in de overgang die last hadden van opvliegers een kruidenpreparaat bestaande uit salie- en alfalfa-extract. Na drie maanden therapie behoorden nachtelijk zweten en opvliegers bij 20 vrouwen tot het verleden. Bij 4 vrouwen was sprake van een aanzienlijke verbetering en bij 6 vrouwen waren de symptomen verminderd. In hoeverre het gunstige resultaat aan een van de kruiden of aan de combinatie kan worden toegeschreven is niet duidelijk.
Zwitserse onderzoekers gaven 69 vrouwen die al een jaar of langer in de overgang waren en elke dag minstens 5 opvliegers hadden dagelijks 280 mg salie-extract. Na 4 weken was het gemiddeld aantal opvliegers gedaald met 50% en na 8 weken met 64%. Ook de ernst van de opvliegers werd minder: de aantallen milde, matige, ernstige en zeer ernstige opvliegers waren na 8 weken afgenomen met respectievelijk 46%, 62%, 79% en 100%. Andere menopauze-symptomen namen eveneens af.
Wetenschappers van de universiteit van Shiraz (Iran) hebben soortgelijke resultaten gevonden in een studie met salie bij nachtelijk zweten en opvliegers. Aan het onderzoek namen 93 postmenopauzale vrouwen deel die last hadden van opvliegers, nachtelijk zweten en andere overgangsverschijnselen. 46 van hen kregen dagelijks 300 mg salie, de overige vrouwen een placebo. Na 8 weken was het gemiddeld aantal opvliegers in de interventiegroep gedaald van 5,74 naar 2,31. Tevens waren de duur en de ernst van de opvliegers met meer dan 50% verminderd. In de placebogroep waren er nauwelijks veranderingen. Voorafgaand aan de interventie hadden de vrouwen gemiddeld bijna twee episodes van nachtelijk zweten per etmaal. Na 8 weken salie-suppletie was het aantal episodes met bijna 75% gedaald. Gedurende de eerste twee weken van de periode van suppletie waren er geen noemenswaardige verschillen wat betreft de ernst van de aanvallen van nachtelijk zweten tussen beide groepen. Na drie weken echter verminderde de ernst van de aanvallen in de salie-groep significant, terwijl in de placebogroep nauwelijks iets veranderde. Ook de ernst van andere menopauzeklachten nam af en de MRS (Menopause Rating Scale; vragenlijst om de ernst van overgangsklachten in de invloed op de kwaliteit van leven te meten)-score was na 8 weken ruim 25% lager.

Opvliegers komen ook voor bij patiënten die worden behandeld voor prostaatkanker met hormoontherapie (androgeen deprivatie therapie). In een Belgisch onderzoek kregen 10 prostaatkankerpatiënten die last hadden van opvliegers driemaal daags 150 mg salie. Al na een week suppletie hadden de patiënten minder last van opvliegers en na drie weken was het aantal opvliegers bijna gehalveerd.

Geheugen en cognitie
Van diverse inhoudsstoffen van Salvia officinalis is in onderzoeken vastgesteld dat ze een gunstig effect hebben op het functioneren van de hersenen. Ze kunnen de cognitieve vermogens en het geheugen verbeteren en bescherming bieden tegen neurodegeneratieve aandoeningen.
De neurotransmitter acetylcholine is vooral betrokken bij de signaaloverdracht van zenuwcellen naar skeletspiercellen, maar speelt ook een belangrijke rol bij diverse aspecten van cognitief functioneren en gedrag, zoals aandacht, leervermogen, geheugen en motivatie. Veranderingen in de acetylcholine signaaloverdracht kunnen leiden tot het ontstaan van neurodegeneratieve aandoeningen, zoals de ziekte van Alzheimer. Acetylcholine-esterase is een enzym dat acetylcholine afbreekt nadat de informatie tussen twee neuronen is overgedragen. Er zijn verschillende medicijnen die de werking van dit enzym remmen, gebaseerd op de veronderstelling dat een hogere concentratie en beschikbaarheid van acetylcholine in het brein het transport tussen neuronen bevordert en daarmee het cognitief functioneren verbetert.
Salie blijkt ook in staat de werking van acetylcholine-esterase te remmen. In een Tunesische studie kregen volwassen mannetjesmuizen een week lang dagelijks 300 mg salie-extract per kg lichaamsgewicht. Naast een sterke antioxidant werking zagen de onderzoekers ook een significante afname in de activiteit van acetylcholine-esterase. Uit een retentietest bleek dat de muizen die salie hadden gekregen significant minder geheugenverlies hadden dan de muizen in de controlegroep.
Dertig patiënten met milde tot matige Alzheimer (leeftijd 65-80 jaar) kregen gedurende 4 maanden dagelijks 60 druppels van een 1:1 salie-extract of een placebo. Tijdens de interventieperiode werden de veranderingen in de ADAS-cog (Alzheimer’s Disease Assessment Scale – cognitive subscale; screeningstest voor dementie) en de CDR-SB (Clinical Dementia Rating Scale – Sum of the Boxes; schaal om cognitieve en functionele prestaties met betrekking tot Alzheimer en dementie uit te drukken) bijgehouden. Na 4 maanden waren de cognitieve functies van de patiënten in de salie-groep (ADAS-cog – 6,6; CDR-SB – 1,6) significant beter dan in de placebogroep (ADAS-cog + 5,53; CDR-SB + 0,73).
Uit een Britse studie met 30 jonge en gezonde mannen en vrouwen (gemiddelde leeftijd 24 jaar) blijkt dat een enkele dosis salie al een gunstig effect kan hebben op stemming en cognitieve functies. De deelnemers kregen 300 mg salie, 600 mg salie of een placebo. Korte tijd later werden ze blootgesteld aan een stresstest (Defined Intensity Stress Simulator (DISS), een test bestaande uit vier cognitieve en psychomotor opdrachten). Bij degenen die eenmalig 600 mg salie hadden gekregen verbeterden de stemming (alertheid, tevredenheid en kalmte) en de prestaties tijdens de stresstest. De lagere dosering verminderde alleen onrustgevoelens, maar dit effect werd teniet gedaan door de stresstest.
Bij gezonde Australische 65-plussers leidde een eenmalige dosering salie tot verbetering van het geheugen en de oplettendheid.

Diabetes
Ook bij diabetes kunnen problemen met het geheugen en het leervermogen optreden. In een onderzoek met ratten met en zonder diabetes is het effect van salie onderzocht. De dieren kregen dagelijks 400 mg, 600 mg of 800 mg salie per kg lichaamsgewicht of het salie-bestanddeel rozemarijnzuur. Na 30 dagen werd een leeroefening gedaan en een dag later een retentietest. Diabetes veroorzaakte een verslechtering in de verwervings- en herinneringsprocessen die door salie (600 mg/kg en 800 mg/kg) en rozemarijnzuur teniet werden gedaan. Bij gezonde dieren verbeterden de cognitieve functies. De dosering van 400 mg/kg had geen effect. De hogere doseringen salie en rozemarijnzuur remden tevens hyperglycemie en lipide peroxidatie en bevorderden de werking van de antioxidanten superoxide dismutase en catalase.
In een andere Iraanse studie met gezonde en diabetische ratten is gekeken naar het effect van salie op de bloedglucose- en insulinewaarden. Een deel van de dieren kreeg een methanol-extract van salie of een essentiële olie van salie, de andere kregen een placebo (water of zonnebloemolie). De suppletie werd in de buikholte geïnjecteerd. Na 3 uur had het plantenextract het bloedglucosegehalte significant verlaagd bij de ratten met diabetes, zonder de insulineafgifte door de alvleesklier te beïnvloeden, maar niet bij de gezonde dieren. De essentiële olie bleek geen effect te hebben.
Uit recent onderzoek blijkt dat een lage dosering salie-extract (200 mg/kg per dag) bij muizen met obesitas de glucose- en insulinewaarden in bloed verlaagt, de insulinegevoeligheid verbetert en de lipogenese in vetweefsel remt. Bovendien werd er een toename van ontstekingsremmende cytokinen en een afname van ontstekingsbevorderende cytokinen gezien. De werking van salie-extract bleek vergelijkbaar met die van het antidiabetesmedicijn rosiglitazon.

(WD)

Bronnen

Ghorbani A, Esmaeilizadeh M: Pharmacological properties of Salvia officinalis and its components; Journal of Traditional and Complementary Medicine 7(4):433-440, 2017.
Kozics K et al.: Effects of Salvia officinalis and Thymus vulgaris on oxidant-induced DNA damage and antioxidant status in HepG2 cells; Food Chemistry 141(3):2198-2206, 2013.
Horváthová E et al.: Enriching the drinking water of rats with extracts of Salvia officinalis and Thymus vulgaris increases their resistance to oxidative stress; Mutagenesis 31(1):51-59, 2016.
Govindaraj J, Sorimuthu Pillai S: Rosmarinic acid modulates the antioxidant status and protects pancreatic tissues from glucolipotoxicity mediated oxidative stress in high-fat diet: streptozotocin-induced diabetic rats; Molecular and Cellular Biochemistry 404(1-2):143-159, 2015.
Mansourabadi AH et al.: Anti-inflammatory and Analgesic Properties of Salvigenin, Salvia officinalis Flavonoid Extracted; Advanced Herbal Medicine 1(3):31-41, 2015.
Hubbert M et al.: Efficacy and tolerability of a spray with Salvia officinalis in the treatment of acute pharyngitis – a randomised, double-blind, placebo-controlled study with adaptive design and interim analysis; European Journal of Medical Research 11(1):20-26, 2006.
De Leo V et al.: Treatment of neurovegetative menopausal symptoms with a phytotherapeutic agent; Minerva Ginecologica 50(5):207-211, 1998.
Bommer S, Klein P, Suter A: First time proof of sage’s tolerability and efficacy in menopausal women with hot flushes; Advances in Therapy 28(6):490-500, 2011.
Forouhari S et al.: The effect of salvia officinalis tablet on hot flashes, night sweating, and estradiol hormone in postmenopausal women; International Journal of Medical Research & Health Sciences 5(8):257-263, 2016.
Vandecasteele K et al.: Evaluation of the efficacy and safety of Salvia officinalis in controlling hot flashes in prostate cancer patients treated with androgen deprivation; Phytotherapy Research 26(2):208-213, 2012.
Lopresti AL(1): Salvia (Sage): A Review of its Potential Cognitive-Enhancing and Protective Effects; Drugs in R&D 17(1):53-64,2017.
Smach MA et al.: Effects of sage extract on memory performance in mice and acetylcholinesterase activity; Annales Pharmaceutiques Françaises 73(4):281-288, 2015.
Akhondzadeh S et al.: Salvia officinalis extract in the treatment of patients with mild to moderate Alzheimer’s disease: a double blind, randomized and placebo-controlled trial; Journal of Clinical Pharmacy and Therapeutics 28(1):53-59, 2003.
Kennedy DO et al.: Effects of cholinesterase inhibiting sage (Salvia officinalis) on mood, anxiety and performance on a psychological stressor battery; Neuropsychopharmacology 31(4):845-852, 2006.
Scholey AB et al.: An extract of Salvia (sage) with anticholinesterase properties improves memory and attention in healthy older volunteers; Psychopharmacology 198(1):127-139, 2008.
Hasanein P, Felehgari Z, Emamjomeh A: Preventive effects of Salvia officinalis L. against learning and memory deficit induced by diabetes in rats: Possible hypoglycaemic and antioxidant mechanisms; Neuroscience Letters 622:72-77, 2016.
Eidi M, Eidi A, Zamanizadeh H: Effect of Salvia officinalis L. leaves on serum glucose and insulin in healthy and streptozotocin-induced diabetic rats; Journal of Ethnopharmacology 100(3):310-313, 2005.
Ben Khedher MR et al.: Preventive effects of Salvia officinalis leaf extract on insulin resistance and inflammation in a model of high fat diet-induced obesity in mice that responds to rosiglitazone; PeerJ 6:e4166, 2018. doi: 10.7717/peerj.4166.

< Terug