Kinderen en voedingssuppletie: investeren in een gezonde toekomst

Kinderen in de groei moeten goed eten. Bij een ruime voorziening van macro- en micronutriënten kunnen organen en orgaansystemen, zoals het brein, de spijsvertering, het zenuwstelsel en de spieren, zich goed ontwikkelen. Deze ontwikkeling is vaak bepalend voor de rest van het leven. Toch is het niet al te best gesteld met het voedingspatroon van veel kinderen, waardoor al op jonge leeftijd tekorten aan belangrijke voedingsstoffen kunnen ontstaan.

Groeispurt
De periode van geboorte tot volwassenheid is in fysiek opzicht misschien wel de meest tumultueuze periode van de mens. Na het eerste levensjaar tot de puberteit groeit een kind gemiddeld zo’n 7 cm per jaar. In de puberteit loopt dit op tot 10-12 cm per jaar, de zgn. groeispurt. In dezelfde periode neemt het lichaamsgewicht toe van enkele pondjes tot zo’n 70 kg. Bovendien doorloopt een kind verschillende ontwikkelingsfasen en ondergaat het diverse lichamelijke veranderingen. Bij al deze groei- en ontwikkelingsprocessen zijn veel micronutriënten betrokken. Daarom is een goede voorziening met vitaminen en mineralen van het grootste belang. Kinderen in de groei hebben eigenlijk verhoudingsgewijs zelfs meer vitaminen en mineralen nodig dan volwassenen.

Voedingspatroon/leefstijl
Uit meerdere onderzoeken is echter gebleken dat het voedingspatroon van schoolgaande kinderen meestal nogal wat te wensen overlaat. Het is onevenwichtig, met een teveel aan geraffineerde suikers en verzadigde vetten en een tekort aan onder meer vezels, onverzadigde vetten en diverse micronutriënten. Kinderen eten over het algemeen weinig groente, fruit en vis, maar vaak fast- en junkfood, witbrood en calorierijke tussendoortjes, zoals snoep, chips, koekjes en frisdrank.
Cijfers uit de Voedselconsumptiepeiling 2012-2016 van het RIVM bevestigen dit beeld. Gemiddeld eten kinderen vaak nog niet eens de helft van de aanbevolen porties groente en fruit en ze eten amper vis (zie tabel 1). Daarentegen drinken kinderen van 4 tot 8 jaar al gemiddeld een halve liter frisdrank met suiker per dag. Uit de meest recente Voedselconsumptiepeiling (2019-2021) blijkt dat kinderen gemiddeld wel wat meer groente en fruit per dag zijn gaan eten, maar dat is nog lang niet voldoende.

Ook wordt het ontbijt vaak verwaarloosd of helemaal overgeslagen, terwijl wél ontbijten juist gunstige gezondheidseffecten kan hebben, zo blijkt uit een Noors onderzoek uit 2012. Tieners die de dag beginnen met een goed ontbijt hebben minder kans op het ontwikkelen van gedragsproblemen. Dit geldt ook voor kinderen die tweemaal daags een portie fruit of een of meerdere keren per week vis eten. Tieners bij wie meer dan drie keer per week snacks of fastfood, zoals hamburgers, hotdogs, chips, pizza of chocolade, op het menu staan of die meerdere malen per week frisdrank met veel suiker drinken, hebben juist een verhoogd risico op gedragsproblemen.
Een goed ontbijt kan ook een belangrijke bron van vitaminen en mineralen zijn. Ontbijten met vezelrijke granen blijkt de inname van vezels, calcium, foliumzuur, ijzer, vitamine C en zink aanzienlijk te verhogen.
Een ander aspect dat van invloed is op de nutriëntenstatus van kinderen (en volwassenen) is de mate van lichaamsbeweging. Bij onvoldoende bewegen verloopt de opname van nutriënten minder goed en neemt de kans op overgewicht toe. In 2017 voldeed 55,5% van de kinderen tussen de 4 en 11 jaar en 31% van de kinderen tussen de 12 en 17 jaar aan de beweegrichtlijnen (minstens elke dag een uur matig intensief bewegen en minstens driemaal per week spier- en botversterkende activiteiten). Tieners brengen te veel tijd zittend door, dagelijks gemiddeld 10,4 uur, hetgeen een risico voor hart- en vaatziekten inhoudt en ongunstig is voor de mineraalsamenstelling van de botten.
De corona-pandemie met lockdowns en lange perioden van thuisonderwijs heeft ervoor gezorgd dat kinderen nog minder zijn gaan bewegen en meer tijd zittend doorbrengen. Dat kan leiden tot een hoger risico op obesitas, diabetes en hart- en vaatziekten.

Gemiddelde groente-, fruit- en visconsumptie van Nederlandse kinderen (in grammen per dag of week), afgezet tegen de adviezen van het Voedingscentrum. Bronnen: Voedselconsumptiepeiling 2019-2021, RIVM, www.wateetnederland.nl/resultaten/voedingsmiddelen; Richtlijnen Schijf van Vijf 2019, www.voedingscentrum.nl

Al vroeg tekorten
Een gezamenlijk onderzoek van wetenschappers van het Juliana Kinderziekenhuis in Den Haag, het Sophia Kinderziekenhuis in Rotterdam en het VUMc in Amsterdam onder kinderen in zuidwest Nederland heeft uitgewezen dat al op jonge leeftijd (0,5-3 jaar) tekorten aanwezig kunnen zijn. Van de onderzochte kinderen bleek 18,8% een ijzertekort te hebben en 8,5% had ijzergebreksanemie.
IJzer is een belangrijk mineraal voor de aanmaak van hemoglobine en voor de ontwikkeling van de hersenen van kinderen. Aangezien kinderen een verhoogde behoefte aan ijzer hebben omdat ze snel groeien, is het van belang dat het aanbod van ijzer voldoende is.
Binnen de Generation R-studie, een grootschalig onderzoek naar de groei, ontwikkeling en gezondheid van 10.000 kinderen in Rotterdam, is ook gekeken naar mogelijke vitamine D-tekorten. Daartoe werd van 4.167 kinderen van 6 jaar oud de serumwaarde 25-hydroxyvitamine D (25(OH)D) bepaald. Bij 23,6% van de kinderen was sprake van een vitamine D-deficiëntie en bij 6,2% zelfs van ernstige deficiëntie. Slechts een derde van de kinderen had een optimale waarde (75 nmol/l 25(OH)D of meer). Vitamine D-deficiëntie kwam vaker voor bij Afrikaanse, Turkse, Aziatische en Marokkaanse kinderen (54,5%) dan onder Nederlandse kinderen en kinderen met een andere westerse achtergrond (17,6%).

In 2014 zijn de resultaten van een grootschalig onderzoek naar de voedingsgewoonten en nutriënteninname van tieners gepubliceerd. Aan deze zgn. HELENA (Healthy Lifestyle in Europe by Nutrition in Adolescence)-studie namen 1.590 tieners in de leeftijd van 12,5-17,5 jaar uit tien Europese steden deel. Slechts 45% van deze groep had een nutriënteninname die voldeed aan de RI. Onder de overige tieners werden vaak innametekorten aan vitamine D, ijzer, foliumzuur en jodium gezien.
Een ander onderzoek in acht Europese landen laat zien dat Nederlandse jongeren in de leeftijd van 11-17 jaar een matige of gebrekkige inname hebben van calcium, ijzer, magnesium, selenium, zink, vitamine A, B₂, foliumzuur en vitamine D. In de ons omringende landen is ook de jodiuminname in deze leeftijdsgroep vaak ontoereikend. Hoewel Nederlandse gegevens hierover ontbreken in deze studie, mag worden aangenomen dat het in ons land niet substantieel beter is gesteld met de jodiuminname.
In een onderzoek onder Spaanse schoolkinderen (8-13 jaar) is vastgesteld dat kinderen met overgewicht ook een lagere inname van selenium en een lagere seleniumspiegel hebben dan kinderen zonder overgewicht. Hoe hoger de Body Mass Index (BMI), des te lager de seleniumstatus.

Nutriëntenbehoefte
Om in zijn latere leven fysiek en mentaal zo optimaal mogelijk te kunnen functioneren is het belangrijk dat een kind, met hulp van de ouders, van jongs af aan zo gezond mogelijke leef- en eetgewoonten nastreeft. Daarbij kan voedingssuppletie, zelfs al op jonge leeftijd, een waardevolle bijdrage leveren.
Volgens prof. dr. ir. Jantine Schuit, hoogleraar Health, Behavior and Society aan de Universiteit Tilburg, is het belangrijk om al op zeer jonge leeftijd actie te ondernemen. Jong geleerd is oud gedaan. Het op jonge leeftijd beginnen met een gezonde leefstijl heeft levenslange gevolgen voor de gezondheid. Daarnaast is het van belang om gezond gedrag te stimuleren, juist op die momenten in het leven waar er sociale of biologische veranderingen optreden, bijvoorbeeld tijdens de adolescentie, of bij het krijgen van de eerste baan.
Het ontwikkelen van een gezond eetpatroon op jonge leeftijd bevordert niet alleen een normale groei en cognitieve ontwikkeling, maar wordt ook in verband gebracht met minder kans op chronische aandoeningen als volwassene, waaronder obesitas, type II-diabetes, metabool syndroom, hart- en vaatziekten en osteoporose.
Meerdere instanties hebben aanbevolen dagdoseringen voor vitaminen en mineralen geformuleerd voor kinderen van diverse leeftijden. De aanbevelingen in tabel 2 zijn gebaseerd op cijfers van het Linus Pauling Institute en de British Nutrition Foundation en uit onderzoek van het Royal College of Paediatrics and Child Health.
Tekorten aan een of meer nutriënten bij kinderen kunnen verstrekkende gevolgen hebben op jonge leeftijd, meestal in de vorm van een achterstand in lichamelijke en/of cognitieve ontwikkeling, of later in het leven. Gelukkig kan het aanvullen van deze tekorten vaak de ongemakken beperken of de schade zelfs geheel herstellen.

(WD)

Op de volgende pagina’s worden de gevolgen van enkele nutriëntentekorten bij kinderen en de mogelijke effecten van suppletie besproken.
– Vitaminen
– Mineralen
– Probiotica
– Omega-3 vetzuren

< Terug

Bronnen

• • • • van Rossum CTM et al.: The Diet of the Dutch – Results of the Dutch National Food Consumption Survey 2012-2016; RIVM 2020.
      • Øverby N, Høigaard R: Diet and behavioral problems at school in Norwegian adolescents; Food and Nutrition Research 56, 2012.
      • Wijnhoven M: Het belang van micronutriënten bij kinderen; Voedingswaarde 3:38-39, 2014.
      • Beweeggedrag bij personen van 4 jaar en ouder in 2017; RIVM Leefstijlmonitor, geraadpleegd 09-2018.
      • Dunton GF, Do B, Wang SD: Early effects of the COVID-19 pandemic on physical activity and sedentary behavior in children living in the U.S.; BMC Public Health 20(1):1351, 2020.
      • Moore SA et al.: Impact of the COVID-19 virus outbreak on movement and play behaviours of Canadian children and youth: a national survey; International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity 17(1):85, 2020.
      • Uijterschout L et al.: Prevalence and risk factors of iron deficiency in healthy young children in the southwestern Netherlands; Journal of Pediatric Gastroenterology and Nutrition 58(2):193-198, 2014.
      • Voortman T et al.: Vitamin D deficiency in school-age children is associated with sociodemographic and lifestyle factors; Journal of Nutrition 145(4):791-798, 2015.
      • Diethelm K et al.: Nutrient intake of European adolescents: results of the HELENA (Healthy Lifestyle in Europe by Nutrition in Adolescence) Study; Public Health Nutrition 17(3):486-497, 2014.
      • Wijnhoven M: Tekorten bij tieners; Voedingswaarde 3:18-19, 2013.
      • Mensink GB et al.: Mapping low intake of micronutrients across Europe; British Journal of Nutrition 110(4):755-773, 2013.
      • Ortega RM et al.: Young children with excess of weight show an impaired selenium status; International Journal for Vitamin and Nutrition Research 82(2):121-129, 2012.
      • Schuit AJ: Changing behavior to promote health for all: a life-course approach; inaugurele rede, 30 nov. 2018 (persbericht Universiteit Tilburg).
      • Website Linus Pauling Institute, Oregon State University: Micronutrient Requirements of Children Ages 4 to 13 Years. Geraadpleegd 10-2018.
      • Leaf AA: Vitamins for babies and young children; Archives of Disease in Childhood 92:160-164, 2007.
      • Nutrition Requirements; British Nutrition Foundation, 2016.