Suppletie voor een goede weerstand – spoorelementen

Zink
Het spoorelement zink is een onderdeel van een groot aantal enzymen, waaronder superoxide dismutase, een antioxidant enzym dat een belangrijke rol in de afweerreactie speelt. Verder heeft zink onder meer een ontstekingsremmende werking doordat het de vorming van stikstofoxide blokkeert. Een zinkdeficiëntie onderdrukt het immuunsysteem doordat het leidt tot een verhoogde productie van glucocorticoïden (stresshormonen). Dit resulteert in een uitputting van precursor T- en B-cellen in het beenmerg en de thymus, waardoor de productie van lymfocyten wordt belemmerd. Bij muizen leidt onvoldoende inname van zink na een maand al tot een vermindering van de afweercapaciteit van 30-80%. De zinktekorten die worden gezien bij aandoeningen als sikkelcelanemie, hiv, nierziekten of Danbolt-Cross syndroom (erfelijk zinkmalabsorptiesyndroom waarbij de darmmucosa geen zink kan opnemen), bij kinderen met diarree en bij ouderen ondermijnen het immuunsysteem aanzienlijk, waardoor de kans op opportunistische infecties en zelfs overlijden toeneemt. Ook patiënten met een auto-immuunziekte hebben vaak lagere zinkspiegels dan gezonde mensen, zo blijkt uit een review van 62 studies. Er is evenwel aanzienlijk bewijs dat zinksuppletie de afbraak van het immuunsysteem kan voorkomen en de afweercapaciteit kan vergroten.
In een Amerikaans onderzoek met zinkdeficiënte 65-plussers uit verzorgingstehuizen zorgde drie maanden zinksuppletie (30 mg/dag) voor een significante stijging van de plasmawaarden van zink en van de T-celfunctie, met name door een toename van het aantal T-cellen.
Van een groep van 50 gezonde ouderen (leeftijd 55-87 jaar) kreeg de helft een jaar lang driemaal daags 15 mg zink als zink gluconaat. Zinksuppletie resulteerde in significant minder infecties, betere plasmawaarden van zink en minder productie van TNF-α en markers van oxidatieve stress vergeleken met placebo.
Alle jonge kinderen hebben een verhoogde kans op longontsteking en diarree maar de meeste ziekte- en sterfgevallen komen voor in ontwikkelingslanden. In een studie kregen kinderen onder de 2 jaar uit Bangladesh een jaar lang elke week 70 mg zink als zink acetaat of een placebo. De kinderen die zink kregen hadden minder kans op longontsteking (- 17%) en iets minder kans op diarree (- 6%) dan de kinderen in de placebogroep. In de placebogroep stierven 10 kinderen als gevolg van longontsteking, in de zinkgroep niemand.

Selenium
Selenium beïnvloedt zowel het aspecifieke als adaptieve afweersysteem en is dus van cruciaal belang voor een goede immuunrespons. Het spoorelement is een onderdeel van het antioxidant enzym glutathion peroxidase dat potentieel schadelijke ROS wegvangt die tijdens oxidatieve stress, bijvoorbeeld als gevolg van ontstekingsreacties, ontstaan. Verder draagt selenium bij aan de membraanintegriteit en de bescherming tegen DNA-schade.
Seleniumsuppletie bevordert de acute cellulaire immuunrespons, maar voorkomt tevens een overmatige activering van het immuunsysteem en daarmee samenhangende weefselschade.
In een Brits onderzoek kregen 22 gezonde vrijwilligers met lage plasmaconcentraties selenium 15 weken lang dagelijks 50 µg of 100 µg selenium of een placebo. Na zes weken kregen ze ook een vaccin met een verzwakt poliovirus. Seleniumsuppletie zorgde voor een betere immuunrespons (verhoogde productie van IFN-γ en andere cytokinen), een eerdere piek in T-cel proliferatie en een toename van T-helpercellen. De humorale immuunrespons bleef onveranderd. Degenen die selenium hadden gekregen waren het poliovirus eerder kwijt dan de placebogroep.
In een Amerikaans onderzoek bleek dagelijks 200 µg selenium extra gedurende acht weken de activiteit van NK-cellen met 82,3% te verhogen. Tevens was er sprake van een toegenomen proliferatie en differentiatie van cytotoxische effectorcellen.
Verder blijkt seleniumsuppletie de titerrespons op het griepvaccin bij ouderen te verbeteren.
Seleniumdeficiëntie leidt tot een afname van de antistoffentiters van IgM en IgG en van de antistoffenproductie door lymfocyten en vergroot de virulentie van het Coxsackie-virus. In een gastheer met een tekort aan selenium blijken op zich onschuldige virussen te kunnen muteren tot meer virulente en pathogene vormen. Opheffen van het seleniumtekort stopt dergelijke mutaties en verbetert de immunocompetentie.
In een Turkse studie werden bij kinderen die waren besmet met het zeer pathogene H1N1 influenza A-virus verlaagde plasma- en erytrocytenwaarden van selenium en seleno-enzymen gevonden, vergeleken met gezonde kinderen. Bovendien waren bij de besmette kinderen de activiteiten van de antioxidant enzymen catalase, superoxide dismutase en glutathion S-transferase aanzienlijk verlaagd en de lipide peroxidatie in plasma verhoogd.
Besmetting met het influenza A-virus roept een snelle reactie van het immuunsysteem op. Deze reactie moet wel goed gebalanceerd zijn. Bij een te geringe ontstekingsreactie kan het virus aan het immuunsysteem ontsnappen, maar een te heftige ontsteking kan leiden tot longschade en een verhoogd risico op overlijden. Een adequate seleniumstatus kan gunstig bijdragen aan de immuunrespons.
Selenium lijkt ook een sleutelrol te spelen bij het tegengaan van de ontwikkeling van virulentie en het remmen van de progressie van hiv naar aids.

Koper
Koper speelt een rol bij de ontwikkeling en het onderhoud van het immuunsysteem. Uit meerdere experimentele studies is gebleken dat de koperstatus van invloed is op het functioneren van neutrofielen, monocyten en T-cellen. Koperdeficiëntie tast zowel de aspecifieke als de adaptieve immuniteit aan. Onthouding van koper kan tot een verschuiving naar een anti-inflammatoire Th2-gemedieerde afweerreactie (allergische reactie) leiden.
Niet alleen een kopertekort maar ook een hoge koperinname kunnen een nadelige invloed op de immuunrespons, zo komt naar voren uit diverse studies. In een Amerikaans onderzoek werd bij mannen die bijna vijf maanden lang hoge doseringen koper (7,0-7,8 mg/dag) hadden gekregen een aanzienlijk verminderde afweerreactie op immunisatie met de Chinese griep gezien.
In de Franse FoodCue-studie echter bleken hoge doseringen koper (tot 7 mg/dag) bij mensen van middelbare leeftijd rode bloedcellen te beschermen tegen oxidatie, zonder dat de activiteit van superoxide dismutase was toegenomen.

(WD)

Overige

Bronnen

  • Zinc, in: Alternative Medicine Review Monographs: volume 1; 459-466, Thorne Research Inc., New York, 2002. ISBN-13 9780972581509.
  • Fraker PJ et al.: The dynamic link between the integrity of the immune system and zinc status; Journal of Nutrition 130(5S Suppl):1399S-1406S, 2000.
  • Sanna A et al.: Zinc Status and Autoimmunity: A Systematic Review and Meta-Analysis; Nutrients 10(1):68, 2018.
  • Barnett JB et al.: Effect of zinc supplementation on serum zinc concentration and T cell proliferation in nursing home elderly: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial; American Journal of Clinical Nutrition pii: ajcn115188, 27 jan. 2016 [Epub ahead of print].
  • Prasad AS et al.: Zinc supplementation decreases incidence of infections in the elderly: effect of zinc on generation of cytokines and oxidative stress; American Journal of Clinical Nutrition 85(3):837-844, 2007.
  • Brooks WA et al.: Effect of weekly zinc supplements on incidence of pneumonia and diarrhoea in children younger than 2 years in an urban, low-income population in Bangladesh: randomised controlled trial; Lancet 366(9490):999-1004, 2005.
  • Beckett GJ et al.: Selenium, in Diet and Human Immune Function (Hughes DA, Darlington LG, Bendich A eds); 217-240, Humana Press, Totowa NJ, 2004.
  • Broome CS et al.: An increase in selenium intake improves immune function and poliovirus handling in adults with marginal selenium status; American Journal of Clinical Nutrition 80(1):154-162, 2004.
  • Kiremidjian-Schumacher L et al.: Supplementation with selenium and human immune cell functions. II. Effect on cytotoxic lymphocytes and natural killer cells; Biological Trace Element Research 41(1-2):115-127, 1994.
  • Ferencík M, Ebringer L: Modulatory effects of selenium and zinc on the immune system; Folia Microbiologica (Praha) 48(3):417-426, 2003.
  • Harthill M: Review: micronutrient selenium deficiency influences evolution of some viral infectious diseases; Biological Trace Element Research 143(3):1325-1336, 2011.
  • Erkekoğlu P et al.: Selenium levels, selenoenzyme activities and oxidant/antioxidant parameters in H1N1-infected children; Turkish Journal of Pediatrics 55(3):271-282, 2013.
  • Steinbrenner H et al.: Dietary selenium in adjuvant therapy of viral and bacterial infections; Advances in Nutrition 6(1):73-82, 2015.
  • Turnlund JR et al.: Long-term high copper intake: effects on indexes of copper status, antioxidant status, and immune function in young men; American Journal of Clinical Nutrition 79(6):1037-1044, 2004.
  • Rock E et al.: The effect of copper supplementation on red blood cell oxidizability and plasma antioxidants in middle-aged healthy volunteers; Free Radical Biology and Medicine 28(3):324-329, 2000.

 

< Terug